Vlucht 1418 – Wandelen van Turnhout naar Uden langs historisch vluchtroute

Ik wandel al veertig jaar overal in Nederland, over afstanden die in mijn beginperiode op liepen tot ongeveer 40 kilometer en nu maximaal 20 kilometer bedragen. Ik ben dus geen echte lange-afstandswandelaar. Eens in mijn leven heb ik me na een weddenschap gewaagd aan de Kennedymars in Sittard maar dit was eens en nooit meer. Ik denk dat ik er te zwaar voor ben. Ondanks dat ik vaak wandelde, kreeg ik (bloed)blaren en ontzettende pijn in mijn heupen en rug. Hierbij heb ik het dan ook gelaten. Toch zijn er wandelaars die van de afstanden houden en Vlucht 14-18 is dan bij uitstek een wandeling die hiervoor in aanmerking komt. Vrijdag 22 september 2023 gaat voor de eerste keer de internationale Vlucht 14-18 50 & 100 mijl van start. Vlucht 14-18 is een niet-competitieve wandeling waarbij het de uitdaging is om 80 of 160 kilometer te wandelen (of te joggen) in maximaal 45 uur. Van Uden (NL) naar Turnhout (B), van Turnhout naar Uden óf heen en terug.

De route is gebaseerd op de vluchtroute die Belgische vluchtelingen liepen van Turnhout naar Uden. Hier was Vluchtoord Uden gelegen, een Nederlandse opvanglocatie voor Belgische vluchtelingen, die in februari 1915 in gebruik genomen werd. In het vluchtelingenkamp woonden Belgen die het oorlogsgeweld in hun land ontvlucht waren tijdens de Eerste Wereldoorlog, tussen 1914 en 1918. Op de plaats waar ooit het vluchtoord gestaan heeft, gedenkt een monument aan deze bijzondere periode. Het Vluchtoord te Uden was geen concentratiekamp, maar een gewoon dorp waar de bewoners zich thuis moesten voelen in hun dorp. Deze gemeente had een uitgesproken Belgisch karakter, maar aan het hoofd van het kamp stond de regeringscommissaris, als vertegenwoordiger van de Nederlandse regering. De dagelijkse leiding was in handen van een ambtenaar die men de ‘burgemeester’ noemde. De registratie van de vluchtelingen werd opgedragen aan een soort van ambtenaar van de burgerlijke stand, verder was er een verplegingsdienst, een kledingdienst, een medisch-hygiënische dienst, een dienst voor het onderwijs en de volksontwikkeling, de godsdienstige verzorging en de dienst van de werkverschaffing. Eind maart 1919, enkele maanden nadat de oorlog was beëindigd, waren bijna alle Belgen uit het Vluchtoord vertrokken.

De wandelaars lopen van Turnhout naar Uden en doen verschillende natuurgebieden aan: landgoed Gorp en Roovert met kunstwerken van de schilder Andreas Schotel, de kronkelende Reusel bij Diessen, landgoed De Baest met de kapel De Heilige Eik bij Oirschot, de Mortelen met het prachtige coulissenlandschap en langgevelboerderijen, het dal van de Dommel bij Liempde, de Geelders bij Schijndel met het populierenlandschap en tenslotte het beroemde Duits Lijntje van Veghel naar Uden. Allemaal prachtige landschappen die de wandelaar in deze uitputtende wandeling te zien krijgt. Ik heb ze voor ze opgesomd, ik wandelde door deze landschappen en genoot er elke meter van. Hopelijk ook de wandelaar want behalve herdenken van de vlucht van de Belgische vluchtelingen in de 1e W.O, behalve de uitdaging om 80 of zelfs 160 kilometer te wandelen, is het genieten van het mooie landschap. Een landschap dat van de Kempen tot langs de Brabantse beken en landgoederen naar Uden onder de wandelaars door glijdt.

De rondwandeling komt langs enkele werkplekken van de kunstenaar Andreas Schotel, geïnspireerd door zijn etsen en tekeningen. Onderweg kom je schildersezels tegen met zijn werk. Daarnaast staat er kunstwerken langs de route geïnspireerd op zijn etsen en aquarellen. Er is een gratis wandelroute te verkrijgen in het Andreas Schotelmuseum.

De wandeling gaat rond Diessen door het afwisselende landschap van de Brabantse Kempen. Je start bij landgoed Annanina’s Rust, misschien zo genoemd naar de maîtresse van de voormalige landgoedeigenaar, langs bomenlanen en grote rododendrons. Van hieruit loop je naar de Reusel, die hier weer mag kronkelen, en het Diessens Broek. Je blijft de Reusel volgen en parallel hieraan ligt het idyllische moerasbosje Turkaa met een grote visvijver. Je slingert langs het beekje de Turk, waarna je het beekdal verlaat, komt langs de romp van voormalige korenmolen de Heibloem en over brede veldwegen kom je bij de Leemsputten. Het zijn nu visvijvers, maar vroeger drie kuilen waar leem werd afgegraven voor de steenfabriek van Esbeek. Uiteindelijk loop je weer terug naar landgoed Annanina.

Een heerlijk rustige ochtendwandeling op het ruime landgoed waar de ene laan nog meer verrast dan de andere. Maar ook het statige landhuis met bijgebouwen, de verscholen weilanden en de overal kronkelende Kleine en Grote Beerze maken deze wandeling tot een topper. Niet voor niets wordt dit landgoed vaak het mooiste van Brabant genoemd. Bijna geheel onverhard, prachtige bomen en heel veel stilte en rust. De wandeling is onlangs opgenomen in de nieuwe gids van Gegarandeerd Onregelmatig Wandelen in Peel en Kempen. En voor mij is dit de mooiste wandeling uit de gids, een echte aanrader.

Een echt Brabants dorpje, Liempde, met de kerk als middelpunt en het café op de hoek. Al snel loop je door het prachtige dal van het riviertje de Dommel. Het gebied wordt beheersd door populieren, van oudsher gebruikt voor de klompenindustrie. Via de Geelders door dichte bossen en het ontmantelde spoorlijntje van Boxtel naar Gennep, het Duits Lijntje, loop je door dichte bossen naar Schijndel. Het is een gecultiveerd maar toch afwisselend landschap met bospartijen, een beekje, graslanden en koeien die je vragend aankijken. Schijndel als eindpunt is wat groter, maar toch knus.

Een oude spoorlijn overwoekerd door bramenstruiken, overal vogelgeluiden, percelen met eiken op rabatten, een prachtig pad langs het Duits Lijntje. De wandeling begint al meteen prachtig. Wat volgt is wat kleine natte poeltjes met wilgen, over wat nog een echt voetpad is. De vinken vliegen voor me uit. Later een kleinschalig halfopen landschap, er volgt een mooie lange lijn door een waterwingebied. De smalle strook groen trekt in een grote bocht door het populierenlandschap. Gemengde boomsoorten zijn hier aangeplant. Een lange zandlaan langs eindeloze akkers laat zien dat Brabant nog rijk is aan een hoog gehalte aan onverharde paden. Pas geploegd land, de Beeksche Waterloop die op enkele plekken nog kronkelend door de weilanden stroomt. Het zou slecht gaan met de paardenbloem, nou, hier in Brabant niet. Het is soms een zee aan paardenbloemen. Een kleinschalig landschap bij de Vossenholen verrast iets later: kleine weilandjes, hoge populieren langs lange zandlanen, populierenbosjes, graspaden, bloemenvelden en akkerlandjes. Richting eind wordt het landschap wat minder open. Een ‘colonne van knotwilgen’ staat paraat in een weiland, een ‘symfonie van insecten’ is het enige dat je hoort en een ‘varenparadijs’ vergezelt je richting het einde van de wandeling bij herberg In ‘t Groene Woud ………..

Het Wijboschbroek, zo vaak langs en door gereden, het donkere populierengebied vlakbij Veghel en Schijndel. Het is een belangrijke natuurparel in het Nationaal Landschap het Groene Woud, een zeer gevarieerd gebied met eikenbos, elzenbroekbos, naaldbos, populierenlanen en extensief beheerde graslanden. Het is er mooi, het is er mysterieus mooi. Over mooi paadjes langs weilandjes en dichte begroeïng loop je richting Veghel. De Zuid-Willemsvaart is een barricade die via een mooie brug waar vroeger het Duits Lijntje liep, een spoorlijn van Boxtel naar Gennep.

We maken een mooie wandeling in het Brabantse land vanuit buurtschap Koevering tussen Eerde en Sint-Oedenrode. Startpunt is de herdenkingsplek waar van 24 tot 26 september 1944 een bloedige veldslag plaatsvond in het kader van Operatie Market Garden. Het resultaat was dat belangrijke versterkingen in Brabant blijven steken wat  de doodsteek bleek voor Operatie Market Garden. We volgen de contouren van kleine bossen die bij het buurtschap liggen. Kronkelend lopen we op de rand van bos en boerenland richting de voormalige afvalberg de Vlagheide. ‘Vlag’ kom van ‘vlaggen’, dat is de toplaag van de heide hakken. Dit materiaal werd in veestallen gebruikt als strooisel en samen met was het een goede bodemverbeteraar voor de akkers. De berg is nu omgetoverd tot recreatie- en wandelgebied en vormt een belangrijke verbindingszone tussen de natuurgebieden Geelders, Wijboschboek en de Hazenputten bij Nijnsel. Bovenop de berg is het uitzicht fantastisch over het Brabantse land. Over onverharde wegen lopen we in een lus terug naar het startpunt waar je het verhaal van de 2e W.O. uitgebreid kunt lezen.

De wandeling door en rond het centrum van Veghel laat je bomen van allerlei soorten en maten zien. Van beuk tot els, van zomereik tot moerascipres, er staan echt heel veel monumentale bomen in het centrum van Veghel die allemaal hun eigen geschiedenis hebben. Of zoals de voorzitter van het IVN zegt: ‘Je komt tot de ontdekking dat er bomen in Veghel staan die nog kunnen vertellen over de oorlog of zich nog weten te herinneren dat er in Veghel een station was. Bomen vertellen veel over de geschiedenis als je er op let. Bomen zijn vanwege hun geschiedenis en hun belang voor gezondheid en milieu belangrijk voor de mens. Reden genoeg voor het IVN om er in deze wandeling speciale aandacht aan te schenken. Immers pas als men op de hoogte is van de waarde van iets, is met ook bereid er zorgvuldig mee om te gaan.’

De culturele wandeling langs de gedichten van Maarten van de Elzen en verrassende kunstwerken leidt je door een deel van het centrum van Uden en laat je ook geneiten van het landelijk gebied tussen tussen Uden centrum en Uden Zuid, en het Bevrijdingspark.