Wandelen buiten de binnenstad van Deventer – Havenkwartierpad- Wandelen door stad aan het water

Door Deventer wandelen is een genot vooral op de manier zoals die wordt aangeboden in de wandelgids Wandelen buiten de binnenstad van Deventer. Je komt in steegjes en op paadjes waar je als niet-inwoner van Deventer nooit zou komen. De oude Hanzestad aan de IJssel herbergt zeer veel rijksmonumenten en de historie druipt van de gebouwen. Het station, de Waag, Jordenshof en de voormalige gasfabriek, maar ook nieuw laat zich zien met de schouwburg, het stadhuis en de bebouwing aan het Pothoofd. Op zaterdagmorgen is er Markt en iedereen geniet van het weekend. In kleine koffietentjes is het druk en bij de bakker en slager worden flink inkopen gedaan. Het is een eerste wandeling uit de gids waarbij uiteindelijk het Havenkwartier het verste doel is. Hier rijzen de grijze en witte silo hoog boven het water, een markant herkenningspunt voor als je de stad binnenkomt. Deze wandeling smaakt naar meer, buiten de binnenstad van Deventer.

Routemaker Marycke Naber over deze route: ‘In de gezellige binnenstad met een keur aan rijksmonumenten bevinden zich twee musea, een expositieruimte, een hofje (niet toegankelijk in coronatijd) en de middeleeuwse Lebuinuskerk. Vervolgens loop je langs de IJssel en over het terrein van de voormalige gasfabriek. Via de Prins Bernhardsluis en Gemaal H.J. Ankersmit bereik je het bruisende en creatieve Havenkwartier, met onder meer een expositieruimte in het Kunstenlab. Tot slot voert de route via het Knutteldorp en de Raambuurt met een aantal gerenoveerde fabriekspanden naar het Bergkwartier, met kunst in de middeleeuwse Bergkerk en galeries in de Walstraat. Kortom, hoewel het een vrij korte wandeling is, is het raadzaam er voldoende tijd voor uit te trekken, want er is veel te beleven onderweg!’

De Waag op de Brink in de binnenstad van Deventer is het oudste waaggebouw in Nederland dat als zodanig werd gebouwd. Het is een laatgotisch gebouw met drie bouwlagen, een traptoren, een klok en drie spitstorentjes. Het werd gebouwd van 1528 tot 1531. In 1643 werd aan de voorzijde een bordes gebouwd met drie zuilen. Aan weerskanten zijn trappen. Bij de opgang naar het bordes zitten twee zandstenen leeuwen en de gevel is onder meer versierd met de reliëfstenen Kiek in de Pot en Morgenster, die herinneren aan de dreigende versterkingen van de hertog van Gelre aan de overzijde van de IJssel. Het gebouw staat scheef, het is circa 80 cm uit het lood. Daarom werd het in de jaren negentig van nieuwe fundering voorzien.  In 1915 werd in de Waag het Historisch Museum Deventer gevestigd, dat sinds 2015 de naam Museum De Waag draagt.

Tussen het Pothoofd, de Raambuurt en het Havenkwartier ligt een kleine woonwijk. Knutteldorp. Het stuk grond waarop Knutteldorp werd aangelegd, deed dienst als verdedigingswerk voor de stad. Er werden in de jaren 1921 en 1930 woningen gebouwd naar ontwerp van architect W.P.C. (Wim) Knuttel waarnaar de wijk vernoemd is. Knuttel paste het tuindorpconcept toe op deze woonwijk, stadswijken met een typisch dorps karakter. Opvallend zijn de toegangspoorten in Knutteldorp.

Het huidige stadhuis omvat gebouwen en gebouwonderdelen stammend uit verschillende tijden, waardoor diverse bouwstijlen zijn vertegenwoordigd. Het gedeelte met de gevel uit 1693 is opgenomen in de ‘Top 100 van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg’ uit 1990. In 1693 werd het stadhuis aan de zijde van het Grote Kerkhof voorzien van een Hollands classicistische voorgevel van Bentheimer zandsteen. Het rijkelijk versierde Landshuis in renaissance-stijl uit 1632, links van de voorgevel van het oude stadhuis, werd in de jaren 80 van de 20e eeuw tevens onderdeel van het stadhuis. Direct naast het Landshuis werd in 2013 het stadskantoor als uitbreiding van het stadhuis gebouwd. Dit ontwerp was tot stand gekomen nadat een eerder ontwerp na protesten van de bevolking, onder meer vanwege de hoogte, was afgekeurd. Kunstenaar Loes ten Anscher ontwierp het raamwerk bestaande uit 2.264 vingerafdrukken van inwoners van Deventer.

Het Pothoofd is een kade en een buurt in Deventer, gelegen aan de IJssel, direct ten zuiden van het centrum. Het gebied ligt ingeklemd tussen het stadscentrum, de Raambuurt en Knutteldorp. Het Pothoofd bestaat tegenwoordig uit twee delen. Het zuidelijke gedeelte is na 2005 geheel opnieuw ingericht als woongebied. De overslagkade aan het noordelijke gedeelte werd in 2011 gerenoveerd en geschikt gemaakt voor het aanmeren van passagiersschepen. Er kwam een opvallend kunstwerk: de Visman. De naam Pothoofd is afgeleid van de zogenaamde potters, kleine platbodemscheepjes, die hier destijds aanlegden. Anno 2011 heeft de rivieroever weer een rol als wandelpromenade.

In 1857 werd de allereerste Deventerse Gasfabriek gebouwd aan de Raambleek. Nadat de vraag naar gas bleef groeien was de bevolking de vervuiling naast de binnenstad zat. Er werd gekozen voor een nieuwe locatie; ‘Het Molenblok’ aan de Zutphenseweg. In 1910 werd het terrein gebouwd naar een ontwerp van stadsarchitect C. Holgen. De Gasfabriek bestond uit een serie gebouwen in een combinatie van chalet- en neo-renaissancestijl. De Gasfabriek is nu een broedplaats vol creatieve ondernemers, innovatieve bedrijven en succesvolle startups.

De op- en overslagactiviteiten aan de Zuiderzeestraat in Deventer zijn gestart toen in 1923 de Zwarte Silo werd gebouwd voor de firma A.J. Lammers. In de jaren 1950 was Deventer de vierde doorvoerhaven van Nederland, vanwege de gunstige ligging tussen landbouwgebieden. In 1959 besloot de toenmalige eigenaar ‘Coöperatieve Op- en overslag Deventer en Omstreken’ (CODO) het groter aan te pakken en in 1961 werd de Grijze Silo gebouwd. In de Grijze Silo werd veevoeder opgeslagen, maar ook graan en meel. De Grijze Silo vormt een baken voor Deventer, hij is deel van het Deventer stadssilhouet.

De Bergkerk in Deventer is een van 00rsprong romaanse kruisbasiliek en bevindt zich op een oude rivierduin in het Bergkwartier. Ze is in de bloeitijd van de Hanzestad gesticht door Norbertijnen. De kerk werd aan Sint-Nicolaas gewijd, de beschermheilige van de schippers. Er is een legende die beschrijft hoe tot de bouw van de Bergkerk zou zijn gekomen. Twee Deventer zussen, Martha en Beatrix, waren onder de indruk van een ridder die in Deventer was gekomen. Zij streden beiden om de gunst van deze man. Beatrix trouwde uiteindelijk met de ridder, terwijl ze Martha alleen achterliet. Martha liet daarop de kerk met de twee torens bouwen, de een iets hoger dan de ander, aangezien beide zusters ook in lengte verschilden. Dit zou het vermeende verschil in hoogte tussen de beide westtorens verklaren.

Na vestiging van het kantongerecht in Deventer was er behoefte aan celruimte. Naast enkele cellen in de kelder van het kantongerecht aan de Brink, werd hiervoor ruimte gevonden aan de Walstraat. De gevangenis aan de Walstraat deed dienst van 1818 tot 1905. Na de bevrijding in 1945 werden in deze gevangenis de vrouwelijke leden van de NSB gevangen gezet, vandaar de naam ‘vrouwengevangenis’. Echter, de vrouwelijke pop die aan de buitenkant van het gebouw hangt en lijkt te ontsnappen, hangt er nog niet zo lang. Deze pop is hier komen hangen met de komst van het Dickensfestijn, als extra aankleding van de Walstraat. Sinds dien is de pop er blijven hangen.