Wandelen in de omgeving van ‘s-Hertogenbosch – Wandelen naar de Wamberg

De laantjes op en rond de Wamberg zijn betoverend mooi. In een prachtig authentiek landschap wandel je naar het mooie landgoed, rond vijvers, door rododendronhagen en statige beuken. Zoveel groen ten zuiden en oosten van Den Bosch met het Sterrenbos en landgoed Haanwijk. Maar ook Oud-Herlaer wat er een beetje verlaten aan een meander van de Dommel bij staat, vol historie, hier moet veel gebeurd zijn in vervlogen tijden. De Poeldijk kronkelt door het landschap door de vele wielen die hier bij dijkdoorbraken ontstonden en waar omheen de weg is gelegd. Als toetje wandel je door het Bossche Broek richting de Sint Jan die zo lang ik me kan herinneren de laatste 40 jaar in de steigers staat. Eindpunt Den Bosch is vanouds Bourgondisch, mooi en gezellig.

Het Wiel van Rosmalen is een bronzen kunstwerk uit 1992 van de kunstenaar Armando. Het kunstwerk is ook bekend onder de naam Wiel van Armando. Het kunstwerk staat vlak bij de afslag Rosmalen-oost van de A59. De vorm van het wiel is niet mooi rond en gaaf. Het is een beetje verwrongen en het oppervlak is ruw van structuur. Het lijkt er op alsof het wiel al enkele jaren oud is en dat vuil en modder van enkele jaren aan het wiel is blijven vastzitten. Uiteindelijk is het wiel dan tot stilstand gekomen. Armando zei over het wiel: ‘Het is het wiel van het slagveld, maar ook het wiel als rad der geschiedenis. Overwonnen beweging. Gestolde kracht. Een wiel dat tot inkeer is gekomen. Het Wiel van Rosmalen is in de meest letterlijke zin ingetogen bewogenheid.’

Aan de oostzijde van het terrein van Wamberg staat een schitterend bewaard gebleven speelhuis genaamd ‘Eikenlust’. Dit pand heette vroeger Nieuwe Wamberg en komt al voor in geschriften van 1370. In 1551 werd het woongedeelte van dit huis vervangen door in steen uitgevoerde vertrekken met een zeskantige traptoren. Deze stenen uitbouw werd ook wel speelhuis genoemd.

Wamberg is een buurtschap en landgoed met kasteel bij Berlicum. Men spreekt altijd over De Wamberg, in plaats van Wamberg. De Wamberg is een bosrijk landgoed van ongeveer 182 ha groot. Er zijn speelhuizen, boerderijen, een tuinmanswoning en een koetshuis met een poort. Ook zijn er vijvers die onderling met elkaar in verbinding staan. Het gebied is in de tweede helft van de 14e eeuw ontgonnen. De Wambergse Hoeve (ook wel Grote Wamberg genoemd) is de oudste boerderij en dateert uit de 14e eeuw. In de 16e eeuw werd op De Wamberg een herenhuis gebouwd. In het huidig kasteel zijn daar nog sporen van terug te vinden. Tegen de hoeve is rond 1550 een koets- en jachthuis gebouwd. De toegangspoort is het enige recente onderdeel van de gebouwen, deze dateert van ongeveer 1900. De portierswoning dateert uit de 19e eeuw.

Het Sint-Janslaantje gaf vanuit het kasteel een mooi uitzicht op de Sint-Jan in Den Bosch. Het laantje is al herkenbaar op kaarten uit 1400. Over dit laantje werden goederen naar de stad vervoerd.

Bij de omlegging van de Zuid-Willemsvaart om de stad ’s-Hertogenbosch is een nieuw landschapspark aangelegd: het Kanaalpark. Het strekt zich uit van Berlicum tot aan de Maas. Hierdoorheen stroomt de Rosmalense Aa, een volledig nieuw aangelegde beek. Het is een aftakking van de Aa en slingert over een lengte van zeven kilometer naar de Maas. Verder wordt het park over de gehele lengte voorzien van een doorgaande bosstrook aan de oostzijde. Het idee hiervan is dat daarmee het typische boskarakter van het landgoed De Wamberg via de dekzandgronden tot in het rivierengebied wordt doorgezet.

Poeldonk, in Brabants dialect d’n Poeling genoemd, is een gehucht in de gemeente Sint-Michielsgestel. Poeldonk ligt aan de Zuid-Willemsvaart bij de Dungense brug. Deze brug is vooral bekend, doordat hij zo smal is dat twee auto’s elkaar op de brug niet kunnen passeren. Aan de dijk bij Poeldonk liggen verschillende wielen die zijn ontstaan door dijkdoorbraken. Aan de andere kant van de dijk overstroomde het gebied tussen Den Bosch en Dun Dungen vaak. Dit was het gebied van de Beerse Overlaat die overstroomde bij hoge waterstanden van de Maas.

Het kapelletje vlakbij Den Dungen werd hier in 1949 gebouwd en herinnert aan de kartuizers en de zusters tertiarissen die hier tussen 1467 en 1626 een klooster hadden.

Haanwijk is een landgoed en een natuurgebied gelegen nabij Halder, dat op het grondgebied van de gemeente Sint-Michielsgestel. Het is eigendom van Het Brabants Landschap. Haanwijk is ongeveer 110 hectare groot en bevat onder meer een landhuis, een bakhuisje, een veerhuis en boerderijen. Diverse gebouwen staan op de Rijksmonumentenlijst. Daarnaast kent Haanwijk parkbossen met eeuwenoude bomen, historische dijkjes en de kenmerken van een beekdallandschap. Het kasteeltje in Haanwijk stamt deels uit 1649, en deels uit de 18e eeuw. Karakteristiek is het oude torentje. Haanwijk ligt nabij de samenvloeiing van de Dommel en de Essche Stroom. De Dommel werd niet lang na 1957 gekanaliseerd. Haanwijk maakt deel uit van een complex van natuurgebieden van 237 hectare, waartoe ook Sterrenbos, Pettelaar en Dooibroek behoren.

Het Bossche Broek is een natuurgebied ten zuidoosten van ‘s-Hertogenbosch in het dal van de Dommel. Het bijzonder van dit natuurgebied is dat het dicht bij het centrum van de stad ligt. Tot 1629 was het Bossche Broek een moeras, dat in tijden van oorlog een natuurlijke verdediging vormde voor de stad ‘s-Hertogenbosch. Hierdoor slaagden verschillende belegeraars er niet in om de stad in te nemen en verkreeg de stad de bijnaam ‘de onoverwinnelijke moerasdraak’. In opdracht van prins Frederik Hendrik van Oranje werd het moeras voor het beleg van 1629 met behulp van dijkenstelsels en rosmolens leeggepompt zodat de Staatse soldaten de Bossche zuidwal konden bestormen en de stad innemen. Het Bossche Broek wordt gekenmerkt door matig voedselrijke natte graslanden, deels in gebruik als weiland, deels in gebruik als hooiland. Daarnaast zijn er veel sloten, is er een klein wiel en komen er plantensoorten voor zoals de echte koekoeksbloem en watergentiaan.

De katholieke cultuur is in Brabant aan het afbrokkelen maar al tal van plekken leeft het nog, bij liturgie, volksdevotie, processies en natuurlijk Maria.

De stad draagt de bijnaam ‘Moerasdraak’. Deze naam heeft de stad overgehouden aan haar rol in de Tachtigjarige Oorlog. ‘s-Hertogenbosch was toen een vestingstad omringd door Moeras zoals Het Bossche Broek en de Moerputten, waardoor de stad ‘onneembaar’ werd geacht. De naam Den Bosch is ouder dan de officiële naam ‘s-Hertogenbosch, wat letterlijk het bos van de hertog betekent. Met deze hertog werd de Hertog van Brabant bedoeld. De stad is een rooms-katholiek bolwerk, waarvan ook vandaag de dag nog alle kenmerken in de kunst en de kerken terug te vinden zijn. De Sint-Janskathedraal, het hoogtepunt van de late Brabantse gotiek is een van de meest karakteristieke gebouwen van de stad. Het is een kerkgebouw met de titel van kathedraal omdat het de zetel is van de bisschop van ‘s-Hertogenbosch. Het is de grootste kathedraal van Nederland.