In tegenstelling tot de eerste wandelingen vorig jaar op dit pad van VisitBrabant bekoren een aantal etappes mij nu wel. Eerder over veel verharde wegen liepen waarbij in mijn ogen verkeerde keuzes zijn gemaakt, nu over mooie paden langs de Dommel en over prachtige landgoederen. Het wandelnetwerk in Noord-Brabant is duidelijk niet consistent, maar van Sint-Michielsgestel naar Den Bosch wel. Vanaf de Oude Toren langs het Doveninstituur en de Dommel waarna je landgoed Haanwijk bereikt. Iets verder in het oude Dommeldal ligt Oud-Herlaer en via het Bossche Broek loop je de katholieke stad Den Bosch in. Ondanks dat ik hier tientallen keren gewandeld heb, blijft dit een van de mooiste plekjes vlakbij Den Bosch met daarbij de fenomenale entree richting de stad via het Bossche Broek. Een snelle busverbinding brengt je terug naar ‘Gèssel’.

De toren hoorde oorspronkelijk bij een gotische bakstenen kerk, gebouwd in het midden van de 15e eeuw op een plek waar al eerder een houten (10e eeuw) en later een tufstenen kerk (rond 1100) had gestaan. Na 1648 kwam de kerk in handen van het Gereformeerde Kerkgenootschap die niet genoeg geld spendeerde aan het behoud van de kerk. In 1791 werd het koor vanwege de vervallen staat afgebroken. In 1799 kwam de kerk in handen van de katholieken en werden restauraties uitgevoerd. Tijdens een storm in 1836 stortte de torenspits op het dak van de kerk. De schade was zo groot dat er een nieuwe waterstaatskerk werd gebouwd. Deze kerk uit 1839 fungeerde tot 1931, toen er behoefte was aan een grotere kerk. Dit werd de nieuwe Michaelkerk aan de Nieuwstraat. De waterstaatskerk werd in 1932 gesloopt, alleen de toren bleef behouden.

Boerenzoon Martinus van Beek (geb. 1790) werd in 1821 kapelaan in Gemert, een jaar later leraar aan de Latijnse School en in 1825 rector van die school. In Gemert woonden vier doofstommen, die geen godsdienstonderwijs hadden gehad omdat niemand wist hoe men doven iets kon leren. De kapelaan en leraar nam daar geen genoegen mee en verdiepte zich in het onderwijs aan doven. Hij maakte zich het vingeralfabet en gebarentaal eigen en begon in 1828 met het onderwijs aan doven. Geleidelijk stroomden doven van buiten Gemert toe. In  1835 had de kapelaan 32 leerlingen en nam hij ontslag als rector van de Latijnse School. Hij verplaatste de lessen aan doven naar het dominicanenklooster in Gemert, maar al snel dreigde het werk hem boven het hoofd te groeien. Daarop stelden de vicarissen van ’s-Hertogenbosch en Breda hem landhuis Nieuw Herlaer ter beschikking. In 1840 verhuizen veertig doofstommen van Gemert naar Sint-Michielsgestel.

De Dommel ontspringt in België (Peer) op de Donderslagse heide in een gebied dat vroeger een moeras was. Als klein stroompje begint zij op zo’n 80m hoogte boven zeeniveau. Als dit beekje na ruim 100km Sint-Michielsgestel heeft bereikt en Eindhoven en Boxtel is gepasseerd, is ze flink gegroeid en mag je haar gerust een riviertje noemen. Vele beken hebben zich onderweg aangetakt, denk aan de Beerze en de Beekse waterloop (bij Zegenwerp). Als het water in ‘s-Hertogenbosch in de Maas uitkomt bevindt het zich op circa 2 meter boven zeeniveau.

Het complex is sinds 1973 een rijksmonument en de huidige bebouwing stamt grotendeels uit de negentiende eeuw, gebouwd als klooster en gesticht. Van de oudere bebouwing is de vijftiende-eeuwse ranke achtkante traptoren met ingesnoerde spits bewaard gebleven, waar een achttiende-eeuws deel omheen is gebouwd. Het eind-veertiende-eeuwse kasteel lag oorspronkelijk achter de nog bestaande traptoren die in de vijftiende eeuw gebouwd is. Aan de voorkant van de toren lag een plein, omringd door een muur met schietgaten. Hier lag ook een versterkt poortgebouw met ophaalbrug. In 1791 werd het oude kasteel afgebroken op last van Van Bonstetten en werd het huidige gebouwd aan de andere kant van de toren. Na het vertrek van de katholieke instellingen in 1970 trad opnieuw verval in, maar na 1978 werd het kasteel gerestaureerd en de meeste bijgebouwen, op het Zustersklooster na, werden gesloopt.

Landgoed Haanwijk is van het Brabants Landschap en bevat eeuwenoude bomen, historische dijkjes, een landhuis, een bakhuisje, een veerhuis en boerderijen. Tijdens de Romeinse tijd was hier al sprake van bewoning.

Oud-Herlaer was een kasteel aan de Dommel, gelegen in het westen van Sint-Michielsgestel, vrijwel tegenover het zich in Vught bevindende Kasteel Maurick. Het kasteel verkreeg de naam Oud-Herlaer pas toen een kilometer stroomopwaarts een nieuw kasteel verrees, dat Nieuw-Herlaer werd genoemd. Eens was dit kasteel de zetel van de belangrijke heerlijkheid Herlaer, die zelf ook weer leengoederen uitgaf. De Lijst van heren en vrouwen van Herlaer omvat een aantal aanzienlijke adellijke geslachten. Uiteindelijk werd de heerlijkheid bezit van de markiezen van Bergen op Zoom, die nog tal van andere bezittingen hadden. Door dit alles werd het kasteel verwaarloosd en uiteindelijk gesloopt.

Moerasdraak was de bijnaam van ‘s-Hertogenbosch tijdens de Tachtigjarige Oorlog. De naam kreeg de stad omdat ze onneembaar werd geacht vanwege haar ligging tussen moerasgebieden. Een veerpontje verbindt aan de noordwestkant de stad met het Bossche Broek. Dat pontje draagt ook de naam ‘Moerasdraak’