De route start waar we etappe 2 zijn beeindigd, bushalte Moscowa in Arnhem. We lopen vandaag etappe 3 naar station Wolfheze en doen het parkenlandschap boven Arnhem aan. Arnhem is hier een wandelwalhalla met een begin dat landelijk aandoet. En overal de lichte glooiing in het landschap. Wat paarden kijken ons vragend aan en wachten tot we voorbij zijn gelopen. Verderop wacht de Sint Jansbeek op ons en het kabbelende water is rustgevend. Voor ons kasteel Zypendaal die trots in het water van de beek staat. Het decor is prachtig. Via een wat groter bosgebied naderen we de landgoederen Warnsborn en Vijverberg. Er ligt een lappendeken aan heidevelden, sprengen, weilanden, bos en park. Het einde is niet minder mooi. Natuurbegraafplaats Koningshoeven heeft nieuwe paden aangeleged en in een serene sfeer mag je hier over het uitgestrekte met oude heggen omzoomde gebied lopen. Een spannend tunneltje onder de spoorlijn Arnhem-Ede is het spannend slot van een hele mooie Trage Tocht-waardige etappe. Tevreden strijken we neer in Wolfheze en genieten onder het genot van een Trappist na van etappe 3. Op naar Wageningen in etappe 4.

Een groot deel van het landelijke gebied van Arnhem kenmerkt zich door veel natuur. Arnhem staat al vanaf de 17e eeuw bekend staat als ‘Groene stad aan de Rijn of Parkstad’. En dat is niet gek, met zo’n drieëntwintig kleine en grote (stads)parken. Het meest bekende park van Arnhem is Park Sonsbeek en stamt uit de 19e eeuw. Het geeft het ‘groene karakter’ van de stad weer. Maar ook Nationaal Park Hoge Veluwe en Nationaal Park Veluwezoom met de Posbank liggen vlakbij. Het park kreeg in 1930 als eerste natuurgebied in Nederland de status van Nationaal Park. Maar Arnhem is door zijn ligging aan de Rijn en IJssel ook een rivierenlandschap. Bij veel steden komt groen op de tweede plaats na de stedelijkheid. Maar niet in Arnhem want groen is bij Arnhem de eerste natuur. Het groene karakter van Arnhem past zo natuurlijk bij de stad dat we het soms gewoon vergeten.

Bos, hei, uiterwaarden, landgoederen, parken en tuinen wisselen elkaar af en je vindt het in en rond Arnhem allemaal. De grote diversiteit aan landschappen is kenmerkend voor de regio Arnhem. En de stad wordt omringd door een enorm aanbod aan natuur. Niet voor niets werd Arnhem in 2009 uitgeroepen tot groenste stad van Europa. In het juryrapport wordt Arnhem geroemd om zijn groen: ‘De jury prees de veelzijdigheid van Arnhem en de afwisseling van de stadse allure, het dorpse in Elden en de natuur die overal in de stad waarneembaar is in de vorm van de koeien, de vele parken en de rivier. Arnhem is naar het oordeel van de jury een goed voorbeeld hoe je met een goede toepassing van groen een grote stad met 145.000 inwoners leefbaar houdt. Met name is in de stad ook te zien hoe een hechte samenwerking van stedenbouwkundigen, architecten en landschapsarchitecten tot de beste resultaten leidt.’

Het aantal parken en landgoederen in en rond Arnhem lijkt oneindig: landgoed Warnsborn, park Angerenstein, park Zypendaal, Mariëmdaal, park Sacré Coeur, park Sonsbeek, park Westerveld, park Hartenstein en ga zo nog maar even door. De ontwikkeling van Arnhem is onlosmakelijk verbonden met de geschiedenis van het cultuurlandschap van de parken. Tot aan het eind van de 19e eeuw waren ze in bezit van rijke families. Deze verkochten de landgoederen, toen ze onrendabel werden, vaak aan de gemeente. Dat zijn nu de mooie parken van Arnhem. De parken in en om de stad zijn nagenoeg allemaal ontstaan als buitenplaats en vormen nu een basis voor al het groen in de stad Arnhem. Het gebied rond Arnhem kenmerkt zich door een stuwwallenlandschap, er zijn stevige klimmetjes, vals plat en lange steile heuvels. De uitlopers van de stuwwal reiken tot in het hart van de stad en de groene heuvels reiken tot in de woonwijken. Zo’n 150.000 jaar geleden schoof honderden meters dik landijs vanuit het noorden grond voor zich uit. Bij Arnhem stopte het ijs en de vooruitgeschoven aarde werden de heuvels ten noorden van de stad. Langs de heuvels vormde de rivier de Rijn haar bedding. Het hoogteverschil tussen de Utrechtseweg (Bovenover) en de Rijn (Onderlangs) bedraagt twintig loodrechte meters. De stuwwalheuvels liggen als een halve maan – met namen als Mariëndaal, Gulden Bodem, Zijpendaal, Sonsbeek, Klarenbeek en Geitenkamp – rondom de stad. Achter de heuvels, iets verder naar het noorden, liggen de hoogvlaktes van de Lichtenbeek, Schaarsbergen en de Koningsheide. En allemaal een perfect decor voor het ontstaan van parken en landgoederen waar de gegoeden in het verleden een goede plek zagen om te verblijven en hun rijkdom te laten zien.

Huis Zypendaal is aangelegd door de Arnhemse regentenfamilie Brantsen als buitenplaats omstreeks 1762-1764. Deze familie bewoonde dit huis tot 1926. Het werd op dezelfde plek gebouwd als waar het oude huis Zypendaal stond. In 1883-1884 werd het huis verbouwd en voorzien van een toren. Aan de voorkant werden een vestibule, een balustrade op het dak, en balkons toegevoegd. In 1900 nog werd de Rode Salon gerealiseerd in een nieuwe aanbouw. Na de Slag om Arnhem werd het huis ingericht als hospitaal voor gewonde Duitse militairen.

Het landgoed omvat de voormalige landgoederen Vijverberg, Hoog Erf en Laag Erf. Het landgoed is in bezit van Het Geldersch Landschap. Het gebied waarop park Warnsborn is ontstaan ligt op de stuwwal van de Veluwe ten noordwesten van het huidige Arnhem. Het gebied was al heel vroeg bewoond. Er zijn veel archeologische vondsten gedaan waaronder  elf grafheuvels van ongeveer 4000 jaar oud. De naam Warnsborn is afkomstig van de woorden ‘born’ of bron en ‘warn’ staat voor zuiver. De naam ‘Warnsborn’ betekent dus ‘zuivere of heldere bron’ en is waarschijnlijk net als de naam vijverberg ontleend aan de op het landgoed aanwezige bronnen of sprengen. Opvallend aan de beken die vanuit de sprengen lopen is dat zij niet afwateren naar de in het zuiden gelegen Nederrijn maar naar het noorden waar het water na een aantal vijvers en plassen verdwijnt in de zandige ondergrond.

De Vijverberg is een oud landgoed met beuken die nog uit de 19e eeuw stammen. Hier werd toen een landschapspark ontworpen met paadjes, bruggetjes en watervallen. De schrijver Nijhoff die veel van wandelen hield en hier vele wandelingen maakte beschreef het gebied lyrisch.

Koningsoord is de enige abdij in Nederland van de vrouwelijke tak van de Orde der Cisterciënzers van de Strenge Observantie (Trappistinnen). De aangrenzende nieuwe natuurbegraafplaats Koningsakker is onderdeel van het naastgelegen klooster, maar wordt apart geëxploiteerd. Het is heel ruim opgezet en zal in de komende 10-15 jaar mooi tot ontwikkeling komen. Hier zijn nieuwe paden aangelegd die door het gebied slingeren. We maken de keuze om de route iets te verleggen en gebruik te maken van deze nieuwe paden. Keuzes maken, met het ontwikkelen van een wandelroute, keuzes maken, het lijkt het leven wel.