Trage Tocht Thorn – Wandelen vanuit het witte stadje op de grens van Nederland en België

Bedenker van de route Rob Wolfs: ‘We maken een échte Nederlands-Belgische grenswandeling tussen Thorn, Kessenich en Ittervoort, die alle pareltjes in dit deel van de Maasvallei en het rivierlandschap aaneenrijgt tot een prachtige wandelketting. Met dank aan Marko van wandelblog Bestemming Buitenlucht voor idee en ontwerp van de route. Hou er wel rekening mee dat de paden hier en daar flink modderig kunnen zijn. Goede wandelkleding en hoge, waterdichte wandelschoenen zijn een absoluut vereiste. We beginnen onze tocht over keienwegen in het vermaarde stadje Thorn, waar we ons vergapen aan de fraaie wit gepleisterde huizen, monumentale panden uit 15e en 16e eeuw en de majestueuze Abdijkerk. Thorn was tot de Franse Revolutie een miniatuurvorstendom met de plaatselijke benedictessenabdij als machthebber. Het was in die tijd een feministisch bolwerk van de eerste orde. We kruisen de Itterbeek en Thornerbeek en langs een grote kasteelhoeve komen we bij de eerste Maasplas De Grote Hegge. Met weids uitzicht over de watervlakte en langs diverse grenspalen bereiken we het schiereiland Koningssteen, waar we overal imposante knaagsporen van bevers zien. Het gebied wordt begraasd door Konikpaarden en Galloway-runderen. Op een hoog pad langs de Maas zien we de bedrijvigheid van boten die voorbijkomen. Tussen de Kessenichplas en Visakkerplas door komen we in het Kollegreend en de Kleizone met vogelkijkhut. We raken de rand van Kessenich en lopen over asfalt langs een monumentale hoeve Stokbroekshof naar natuurgebied de Vijverbroek, een oude Maasmeander met elzenbroekbos. Terug in Nederland volgen we het fraaie beekdal van de Itterbeek naar Thorn en via een laatste slingertje door de historische kern komen we terug bij parkeerplaats of bushalte.’

De wandeling op de grens met België is er weer eentje om in te lijsten. Een rondwandeling door het witte stadje Thorn is op zich al de moeite waard. Van hieruit wandel je snel het waterrijke gebied in van de Maasplassen. Iets verderop het natuurgebied de Koningssteen waar je versteld zult staat van de beversporen. Wat een knaagkracht, rond de plas lijkt het wel of er een storm over het gebiedje heeft geraasd. De bomen zijn één voor één omgelegd en liggen allemaal in serie, bijzonder om te zien. Langs de Grensmaas en tussen de Vissenakkerplas en Kessenichplas loop je riching Kessenich door waarna het meer intieme en beslotener gebied het Vijverbroek volgt. Koeien die grazen en natte broekbossen waarna je langs de Itterbeek terugkeert naar Thorn. Onderweg vele vogelsoorten die in dit walhalla fourageren. Al met al een erg mooie wandeling in het Maasplassengebied.

Thorn staat bekend als het Witte stadje vanwege zijn witte huisjes in het centrum. Onder de Fransen kreeg Thorn zwaar te lijden. Toen kreeg Thorn ook zijn kenmerkende witte kleur. Nadat de adellijke dames in 1794 gevlucht waren, voerden de Fransen een belasting in op basis van de omvang van de ramen. De arme bevolking, vaak wonend in grote panden, die voorheen hadden toebehoord aan rijke lieden, kon deze niet opbrengen. Om de hoogte van de belastingaanslag te beperken, metselde men de ramen dicht. Met het doel deze bouwsporen, littekens van de armoede, te verbergen, werden de huizen wit gekalkt. Door die witte huisjes en de rust van de stad werd Thorn al gauw geliefd bij kunstenaars en toeristen. De kern als geheel, met zijn statige witte huizen, is een beschermd stadsgezicht. De straten zijn met Maaskeien geplaveid. Het stadje bevat een groot aantal rijksmonumenten zoals de Sint-Michaëlkerk of Stiftskerk en de Abdij van Thorn.

De Itterbeek is een zijrivier van de Maas die stroomt door de provincies Belgisch- en Nederlands-Limburg. Vóór Thorn is er een splitsing. De Itterbeek/Oude Beek stroomt naar het zuiden, de Thornerbeek naar het noorden. In het gebied ‘de Grote Hegge’ komen de Itterbeek en de Thornerbeek weer samen.

De Grote Hegge staat in verbinding met de Maas en is onderdeel van de Maasplassen. Het is een favoriete duikplek voor duikers die vaak duiken naar het grootste zoetwaterwrak, een oude grindschuit met in het open ruim. Vlakbij ligt hoeve De Grote Hegge, een monumentale herenhoeve in Thorn. De geschiedenis van dit landgoed is terug te voeren tot 1389 en het oudste deel is 15e-eeuws en omvatte een, oorspronkelijk omgracht, L-vormig herenhuis, gebouwd in mergelsteen. Het complex, buiten het stadje gelegen, hegge betekent weiland, ligt tegenwoordig aan de rand van der door grindwinning verkregen Maasplas De Grote Hegge.

De Grensmaas is het onbevaarbare deel van de Maas vanaf Maastricht stroomafwaarts tot voorbij Kessenich en is ongeveer 47 kilometer lang. Het is sinds 1839 de grens tussen België en Nederland. Het is een gevarieerd landschap met een wirwar van oude rivierarmen, oeverwallen, stroomgeulen, grindbanken en kleine woonkernen. De Grensmaas krijgt een volledig ander uitzicht door de uitvoering van het Project Grensmaas. Hoogwaterbeveiliging en rivierherstel staan hierbij voorop en worden hier gecombineerd met ontgrinding van het gebied en de daarbij behorende ontwikkeling van natuur.

Koningssteen is de naam van een natuurgebied aan de Belgisch-Nederlandse grens en een van de eerste natuurontwikkelingsgebieden langs de Grensmaas. Ooit kronkelde de Maas met haar vele meanders hier. Het tussen twee door grindwinning ontstane plassen: Kessenichplas en Vissenakkerplas. Koningssteen was ooit een grindeiland in de Maas. Dergelijke eilanden lagen als stukjes niemandsland tussen beide zijden van de rivier. Ze werden toebedeeld aan de bezittingen van de koning en aan de combinatie van het eigendomsrecht (‘koning’) en de grindige ondergrond (‘steen’) dankt het gebied haar naam. De corridor tussen deze plassen volgt de grens, en er bevinden zich enkele gietijzeren grenspalen op het terrein. In 1989 werd begonnen met begrazing door koniks en galloways. Zo ontstond een landschap met een grote variatie: graslanden, struwelen en ooibossen. Vanaf 1996 werd het terrein beheerd door de Nederlandse Vereniging Natuurmonumenten en het Belgische Limburgs Landschap.

De bomen maakten deel uit van een oerbos langs de oevers van de Maas. De hogere delen van de oevers overstroomden minder vaak waardoor de bossen er zich konden ontwikkelen tot hardhoutooibossen met imposante eikenbomen. De rivier verlegde haar bedding en verzwolg delen van het woud. De bomen werden meegesleurde spoelden aan op de grindige oevers waar ze gaandeweg bedolven werden onder grind, zand en leven. Zo bleven ze al die jaren bewaard. Grindwinners stuitten hier in 2009 op deze bomen.

Het Vijverbroek is een natuurgebied ten noorden van Kessenich en wordt aan drie zijden ligt de Belgisch-Nederlandse grens. Het omvat een groot elzenbroekbos en is hiermee het grootste en een van de meest intacte elzenbroekbossen in Vlaanderen. Naast elzenbroekbos komen ook moerassen, drijftillen, broekbos, hakhoutbos en rietveldjes voor in het gebied. Het is ontstaan als een oude meander van de Maas die verlandde toen de Maas naar het oosten opschoof. In 1968 kwam voor het eerst de ontgrinding van het Vijverbroek ter sprake. Een jaar later wilde grindmaatschappij Dragasa het Vijverbroek al aankopen. Dankzij grote weerstand bij de bevolking werd dit nooit toegestaan. De dreiging bestaat echter nog steeds. Daarom werd in 2009 de actiegroep Drie Eigen opgericht.