Wandelen buiten de binnenstad van Utrecht – Zocherpad – Wandelen over contouren van oude binnenstad

Citaat uit de gids: ‘Het Zocherpad volgt de contouren van de oude binnenstad van Utrecht, waar vroeger de vestingwallen lagen. Het is de kortste wandeling uit de Utrecht-gids, maar de grens tussen de binnen- en de buitenstad is een belangrijke historische zone en er is veel te zien. Vreemd genoeg bestond er nog geen beschreven wandelroute die ‘ volledig rond’ gaat; de aandacht gaat meestal uit naar de oostelijke en zuidelijke plantsoenen, de overige delen van de singels zijn altijd stiefmoederlijk behandeld. Ten onrechte: wie de stad Utrecht een béétje wil leren kennen, moet het hele rondje gelopen hebben. De Utrechtse vesting is na 1830 ontmanteld, inclusief de vier stadspoorten. De bekende architect Jan David Zocher jr. werd gevraagd om een herinrichtingsplan te maken. De stadsgracht kreeg nu de functie van deftige singel; de zuidelijke en oostelijke wallen transformeerde Zocher in een fraai stadspark in Engelse landschapstijl. De noordelijke en westelijke wallen kregen een bestemming als woon- en werkgebied: hier moesten representatieve woonblokken en ‘moderne’ industriegebouwen verrijzen: een aaneengesloten wand van witgepleisterde, neoclassicistische gevels, die de krottenwijken daarachter aan het oog moest onttrekken.In de jaren 1960 ontsnapten de singels ternauwernood aan volledige demping. Rond 1970 werd als onderdeel van het plan Hoog Catharijne alsnog een deel van de westelijke singels gedempt, een miskleun die men nu aan het herstellen is.’

De w volgt mooie paadjes langs de grachten en gaat over de contouren van de oude vesting van de binnenstad van Utrecht. Het is een mooie manier om kennis te maken met Utrecht. Soms door de drukke straat, soms over stille groen paadjes langs het water en soms door de parken met imposante bomen. Het kleine rondje heeft als mooie begin- en eindpunt Utrecht CS en Hoog Catherijne waar architectonische hoogstandjes te bewonderen zijn. Verder verliefde stelletjes in de parken en af en toe een zwerver met boven je bellende trams. Zoals de stad is.

Hoog Catharijne is een grotendeels overdekt winkel-, kantoor- en woningcomplex, deels vallend in de binnenstad Utrecht. Hoog Catharijne heeft in de loop der jaren veel kritiek gekregen, onder meer vanwege de typische jaren-zeventig bouw, waarvan wordt gezegd dat het de ‘menselijke maat’ mist. Ook de eerder genoemde drugsverslaafden zorgden voor een slecht imago. Het grootste probleem ontstond bij de Stationsdwarsstraat, in de volksmond beter bekend als de ‘junkentunnel’. De afgelopen jaren is het winkelcentrum geleidelijk herbouwd en vernieuwd.

De Stadsbuitengracht is de singel rond de oude binnenstad Utrecht. De Stadsbuitengracht is aangelegd in de twaalfde eeuw als verdedigingswerk van de stad. De waterwegen Kromme Rijn en Vaartsche Rijn monden uit in het zuidelijke deel van de Stadsbuitengracht, de Utrechtse Vecht begint in het noordelijk deel. Langs de enkele kilometers lange gracht is (grotendeels) het Zocherpark gelegen. Met de aanleg van de Stadsbuitengracht werd begonnen binnen enkele jaren nadat Utrecht in 1122 van keizer Hendrik V de stadsrechten bevestigd kreeg, waardoor Utrecht het recht kreeg een stadsmuur met een gracht om de stad aan te leggen. De toegang over land tot de stad zou na de aanleg eeuwenlang via een van de vier met een brug uitgevoerde toegangen via stadspoorten zijn; met de klok mee vanaf het noorden de Weerdpoort, Wittevrouwenpoort, Tolsteegpoorten en Catharijnepoort. In 1955 gaf de Utrechtse gemeenteraad de Duitse verkeerskundige Max Erich Feuchtinger de opdracht te onderzoeken hoe de binnenstad voor autoverkeer bereikbaar kon blijven. Feuchtinger kwam in 1958 met een plan waarbij de gehele Stadsbuitengracht gedempt zou worden en worden vervangen voor een rondweg met een reeks parkeergarages en rotondes. Het plan stuitte echter op veel weerstand bij de Utrechtse bevolking.

Jan David Zocher jr. leefde van 1791 tot 1870 en was een Nederlands architect, stedenbouwkundige en landschapsarchitect. Hij introduceerde, tegelijk met Lucas Pieters Roodbaard in Noord-Nederland, de landschapstuin in Nederland en ontwierp verschillende neoclassicistische gebouwen. Zocher kreeg zijn eerste opleiding als architect-tuinarchitect van zijn vader. In 1809 werd hij door koning Lodewijk Napoleon benoemd tot kwekeling in de bouwkunde (pensionaire), een benoeming waaraan een verblijf in het buitenland verbonden was: twee jaar Parijs en twee jaar Italië. Later, tijdens een reis door Engeland, maakte vooral het werk van de tuinarchitect Humpry Repton grote indruk op hem. Na zijn terugkeer naar Nederland volgde hij zijn vader op als landschapsarchitect van koning Willem I.

Het stadspark het Zocherpark is ligt langs een deel van de singel om de oude binnenstad. Het enkele kilometers lange singelplantsoen is ontworpen door de 19e-euwse landschapsarchitect Jan David Zocher jr. Op een paar uitzonderingen na is de eeuwenoude stadsverdediging met de aanleg afgebroken. Een groot deel van de vrijgekomen ruimte is vervolgens gebruikt voor de aanleg van het park. Uiteindelijk ontstond over een afstand van enkele kilometers een smal langgerekt stadspark met zichtlijnen en wandelpaden waarlangs vele bomen werden aangeplant. Ongeveer 250 bomen die dateren uit de tijd van de parkaanleg staan vandaag de dag nog in het park. Ruim 600 bomen zijn 100 jaar of ouder. In het park bevinden zich onder meer zitbankjes en bijvoorbeeld op het Lepelenburg een grotere open ruimte met een muziektent. Binnen Nederland is het Zocherpark een van de oudste nog bestaande openbare parken en het park wordt vandaag de dag veelvuldig door de stadsbewoners.

Deze voormalige verdedigingsgracht rond de stad was vanuit de middeleeuwen tot in de 19e eeuw zeer beperkt over land over te steken via een klein aantal stadspoorten. Op deze locatie was dat de Wittevrouwenpoort. De Wittevrouwenbrug maakte deel uit van het poortcomplex. Gaandeweg de geschiedenis is de brug diverse malen vernieuwd. De stadspoort is in 1858 gesloopt maar de brugverbinding bleef.

Park Lepelenburg is een levendig park aan de rand van de oude binnenstad in Utrecht. Het is onderdeel van het grotere Zocherpark, en een geliefde plek om te picknicken, sporten en van de zon te genieten. Oorspronkelijk was Lepelenburg een huis dat op deze plek stond, maar precies daarnaast verrees in de 16e eeuw een aarden bolwerk dat onderdeel was van de Utrechtse verdedigingswerken.

Sonnenborgh is een bolwerk en publiekssterrenwacht, Keizer Karel V liet ter verdediging van de stad Utrecht tussen 1544 en 1558 vier stenen bolwerken aanleggen aan de binnenkant van de Stadsbuitengracht en Sonnenborgh is daar een van. De hoogleraar Buys Ballot zorgde er medio 19e eeuw voor dat de Sterrenwacht van de Smeetoren, waar al meteorologische waarnemingen werden gedaan, naar de Sonnenborgh verhuisde. Na de chemie richtte Buys Ballot zich vooral op meteorologie en in 1854 richtte hij op deze plaats het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (KNMI) op. Na het vertrek van het KNMI naar De Bilt in 1897 stond Sonnenborgh weer geheel in het teken van de sterrenwacht. Nu is er Sonnenborgh, Museum & Ssterrenwacht gevestigd, een publiekssterrenwacht en een museum voor weerkunde, sterrenkunde en bastiongeschiedenis.