Trage Tocht Swartbroek – Wandelen langs de Tungelroysebeek

Deze Trage Tocht wordt door bedenker Rutger Burgers omschreven als: De Tungelroyse Beek is het kralensnoer die deze Trage Tocht tot een pareltje maakt, dat staat buiten kijf. We volgen dit prachtige beekdal ten zuidoosten van Weert een heel eind en slingeren door het natte Heijersbroek om de lappendeken van weitjes, akkers, bosjes en moeras te kunnen beleven.’ Net na de plaats Swartbroek zie je deze mooie beek al liggen en snel daarna bereik je de Ellerschans, een reconstructie van de Ellerschans, een vluchtschans uit de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648). De route gaat verder naar het drassige populierenbos van Heijersbroek en vervolgens over de Hulsweg, een mooie zandweg. Op het eind richting Swartbroek wandel je over vlonderpaden in natuurgebied De Krang met overal poelen en bosjes tussen het grasland tot je de wandeling bij de Corneliuskerk in Swartbroek eindigt.

De wandeling zit vol afwisseling met als hoogtepunt een beverdam en beverburcht. In het natte gebied van de Tungelroyse Beek, het Weerenbroek, het Laagbroek en het Heyersbroek voelt het diertje zich prima thuis. De beversporen zien in overvloed te zien. Maar bovenal is het de afwisseling die deze wandeling zo mooi maakt. Natte broekbossen, een kabbelende beek, een kleinschalig landschap, hooilanden, rietlanden, weilandjes en nog veel meer. Een route die zeer aan te bevelen is.

Kerkdorp Swartbroek is een klein plaatsje behorend bij de Nederlands-Limburgse gemeente Weert en ligt aan de Leukerbeek. Het ligt op een hoogte van ruim 31 meter tussen de valleien van de Leukerbeek en de Tungelroyse Beek, die ongeveer 1 km ten noordoosten van de kom samenvloeien. In de loop van de 16e eeuw werd Swartbroek genoemd als een buurtschap in het buitengebied van Weert. Er was in 1583 ook sprake van een eigen kapel, gewijd aan Sint-Cornelius die werd gesloopt in 1965. In 1925 kwam een eigen kerk tot stand en in 1933 werd het rectoraat tot parochie verheven. Bezienswaardigheden in het dorp zijn korenmolen de Hoop en begraafplaats Swartbroek, waarvan een deel is ingericht als Brits oorlogskerkhof met een ‘Cross of Sacrifice’ uit omstreeks 1950.

Even buiten het dorp Ell in een natuurgebied dat bekend staat als ‘De Krang’, stuitte graafwerkers tijdens de herinrichting van de Tungelroyse beek in het jaar 2006 op een verdwenen verdedigingswerk. Het bleek de zogenaamde Ellerschans te zijn: een primitieve aarden omwalling met een gracht uit de 17de eeuw, waar de plattelandsbewoners van Ell bij dreigend oorlogsgevaar met hun vee en goed naar toe vluchtten om zich te weren tegen plunderend soldaten. Deze vluchtplaatsen werden veelvuldig aangetroffen in wat tegenwoordig Belgisch- en Nederlands-Limburg wordt genoemd.

De Tungelroyse Beek is een waterloop in het midden van Limburg die jarenlang was rechtgetrokken om zo snel mogelijk water af te voeren naar de Maas. De beek is een van de weinige wat grotere natuurlijke waterlopen in Nederland die van west naar oost stroomt. Bij de loop door de Loozerheide heeft de beek in het verleden veel vervuiling ondergaan van de daar aanwezige Budelse zinkfabriek. In 1999 startte Waterschap Peel en Maasvallei met een van de grootste beekhersteloperaties van Nederland; de sanering en herinrichting van de Tungelroysebeek. Over een totale lengte van 30 kilometer werd in 12 jaar gefaseerd gewerkt aan het terugbrengen van oorspronkelijke meanders, verwijderen van verontreinigde grond, aanpassen van het waterpeil, terugdringen van riooloverstorten, verbetering van de leefbaarheid en recreatieve mogelijkheden, verbeteren van de landbouwstructuur en realisering van de ecologische hoofdstructuur. Het landschaprond de beek bestaat uit beboste zandgronden, dorpjes, smalle wegen, akkers, graslanden, beken en kanalen.

Natuurgebied Heijkersbroek is een mooi gevarieerd populierenbos met een grote visvijver. Het gebied werd in de jaren ’60 van de 20e eeuw aangelegd door de toenmalige gemeente Hunsel en het wordt mede beheerd door Bosgroep Zuid Nederland. Het gebied was een moeras dat, door het kanaliseren van de Tungelroyse Beek, pas in de jaren ’50 van de 20e eeuw kon worden ontwaterd. Er werden populieren aangeplant en op de drogere delen ook grove den. Kwel is echter gebleven, waardoor bepaalde ecologische processen bleven voortduren. Door zandwinning is een visvijver ontstaan. In het kader van natuurherstel zijn er ook enkele poelen gegraven.

Buurtschap Castert omvat circa 16 huizen waar een replica staat van de St. Annamolen.

De beek loopt noordelijk langs Swartbroek om, vlak voor het Kanaal Wessem-Nederweert, in de Tungelroyse Beek uit te monden. De beek stroomt door natuurgebied de Krang wat bestaat uit loof- en naaldbos, hakhout, grasland en oude bolle akkers. Door het verschil in hoogte en vochtigheid komen er veel verschillende soorten planten en dieren voor.