Trage Tocht Sambeek – Wandelen door Maasheggen UNESCO

Bedenker Rob Wolfs van Trage Tochten: ‘We maken een prachtige wandeling in het gebied van de Maasheggen en in het Maasdal tussen Sambeek en Vierlingsbeek. Steeds over afwisselende, smalle en brede onverharde paden tussen heggen van verschillend formaat, van laag tot hoog, met uitzicht op akkers en weilanden rondom. Voor de afwisseling zorgen de heuvelachtige trajecten door het bos over de Vortumse en de Groeningse Bergen. Aan het eind van de wandeling komen we langs het imposante stuw- en sluizencomplex Sambeek, waar het goed verpozen is bij de horeca Meerstoel. Volgt als toetje nog een spannend struinpaadje langs de Maas. Het eeuwenoude cultuurlandschap van de Maasheggen is uniek in West-Europa. Het landschap is verdeeld in een groot aantal kleine percelen die van elkaar zijn gescheiden door meidoorn- en sleedoornheggen. De meidoornstruiken worden half doorgezaagd en naar de zijkant geleid, zodat de struiken in elkaar groeien. Waar gezaagd is, groeien weer nieuwe takken zodat er een heel dichte heg ontstaat. Doordat de heggen zo dicht in elkaar gevlochten zijn, vormen ze een ondoordringbare afscheiding. Ze dienen vooral als perceelscheiding en veekering.’

Waar enkele weken geleden het water nog een meter hoog stond door de hoge waterstand van de Maas, loop je nu rustig door een landschap dat elke 100 meter weer een ander inkijkje geeft op de kleine percelen. Afgescheiden door de Maasheggen lopen de paden soms langs metershoge heggen, grazende koeien, meidoorn en vochtig grasland. Het immense sluizencomplex Sambeek is een mooie tussenstop om te kijken naar de rivierreuzen die hier de sluizen passeren. Maar vooral het ontzettende rustige gebied richting Vortumse Bergen bekoort, af en toe een doorkijkje naar de Maas, ganzen die fourageren en reigers die naar kikkers zoeken.

Het kerkdorp Sambeek behoorde vanouds tot het gebied deels tot de Heerlijkheid Boxmeer en deels tot het overambt van het Land van Cuijk. De naam van het dorp is een verbastering van Zandbeek. In het centrum van het dorp staat de vijftig meter hoge laatgotische Sint-Janstoren met drie geledingen. Het oudste deel hiervan stamt uit 1486. De onderste geleding bestaat uit baksteen met speklagen van tufsteen. De toren maakte deel uit van een kerk die tijdens de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers werd opgeblazen.

Op 25 juli heeft Unesco de biosfeerstatus verleend aan het Nederlandse gebied de Maasheggen. Het is een speciale erkenning voor dit eeuwenoude cultuurlandschap in de noordelijke Maasvallei. Karakteristiek voor de Maasheggen is dat het landschap is verdeeld in een groot aantal kleine percelen die van elkaar zijn gescheiden door meidoorn- en sleedoornheggen. De meidoornstruiken worden half doorgezaagd en naar de zijkant geleid, zodat de struiken in elkaar groeien, het zogenaamde ‘leggen’. Daar waar gezaagd is, groeien weer nieuwe takken zodat er een heel dichte heg ontstaat. Doordat de heggen zo dicht in elkaar gevlochten zijn, vormen ze een ondoordringbare afscheiding. Ze dienen vooral als perceelscheiding en veekering, maar helpen ook bij het buiten houden van roofdieren. Iedere keer als de uiterwaarden onder water lopen, helpen de heggen bij het opvangen van slib; als het water zich terugtrekt, blijft het slib achter waardoor de bodem in het gebied erg vruchtbaar is.

In 2020, het jaar van de corona-crisis, werde deze kapel in vriendschap gebouwd door een moslim, een katholiek en een protestant om de eenheid te gedenken van al wat leeft. De Vlinderkapel is onder de hoede van Sint Brigida, een Ierse heilige die leefde van 453 tot 523. Zij is de beschermheilige van het vee en van de boeren en gaf warmte aan vergeten en eenzame mensen.

De Bergjes is een onderdeel van het natuurgebied Maasheggen. Het is gelegen tussen de Maas en de plaatsen Groeningen en Vortum-Mullem. Het terrein bestaat vooral uit weilanden die omzoomd zijn door de karakteristieke heggen, waaronder zich een rijke flora bevindt met onder meer kruisbladwalstro, gevlekte aronskelk en heggenrank. Daarnaast treft men hier twee rivierduinen aan, en wel de Vortumse Bergen en de Groeningse Bergen. Beide gebieden zijn bebost.

De stuw en het sluizencomplex van Sambeek vormt een geheel van waterwerken om het water op de Maas voor de binnenvaart te reguleren. Schepen passeren hier middels een aantal sluizen en het water wordt op peil gehouden door een stuwencomplex. Het complex werd opgeleverd in 1929 en omvat naast de stuw twee kleine sluizen met een kolk van 142 meter en een grote sluis met een kolk van 260 meter. Begin 20e eeuw wilde men de Maas beter geschikt maken voor de binnenvaart, die daarop reeds eeuwenlang plaatsvond. Een probleem was om een vaargeul van de juiste diepte te verkrijgen, teneinde de Maas bevaarbaar te maken voor schepen tot 2.000 ton laadvermogen. Daartoe diende de Maas te worden voorzien van een vijftal stuwen, namelijk in Linne, Roermond, Belfeld, Afferden/Sambeek en Grave. Naast elke stuw kwam een sluizencomplex.