Trage Tocht Leudal – Wandelen langs hoge hellingen

Met de hoogteverschillen doet de wandeling on-Nederlands aan. Soms loop je wel tot tien meter hoog boven de Leubeek die die ingesleten in het landschap ligt. Het is er ydillisch mooi, het water kabbelt rustig onder je en ongekend hoeveel verschillende vogelgeluiden je hoort. Zeker vroeg in de morgen is het er prachtig. Maar ook de bossen erom heen, de watermolens en de mooie graanvelden maken dit gebied heel bijzonder.

Het Leudal is een natuurgebied en omvat zo’n 900 ha, waarvan een groot deel (500 ha) als reservaat beheerd wordt door Staatsbosbeheer. Het gebied is met name bekend vanwege zijn beekdalen. Een gebied van 315 ha is aangewezen als Natura 2000-gebied. Door het gebied stromen de Tungelroyse Beek (ter plekke ook Leubeek genoemd) en de Zelsterbeek. Slechts enkele honderden meters verderop voegt zich ook de Haelense Beek daarbij, die kilometerslang net zuidelijk en oostelijk van het reservaat loopt. De Leubeek is in het verleden grotendeels gekanaliseerd. Maar aan het begin van 21e eeuw is een belangrijk stuk van de oude beekloop met zijn meanders weer hersteld. Midden in het gebied ligt de Sint-Ursulamolen of Leumolen uit 1773 (vernoemd naar Sint-Ursula), een watermolen, gebruikt voor graan en olie.

Roggel ligt in de vallei van de Roggelse Beek, welke dwars door de kern stroomt. Deze vloeit ten zuiden van de kern samen met de Bevelandse Beek om de Zelsterbeek te vormen, welke een van de beken is die door het natuurgebied Leudal stroomt. Roggel heeft zoals de meeste Limburgse dorpen een meerderheid van katholieken met de rooms-katholieke Sint-Petruskerk in het dorp. De Roggelse parochie staat sinds 1 september 2010 met de parochies van Heibloem en Neer onder leiding van dezelfde pastoor. Jaarlijks wordt er op Hemelvaartsdag een motorzegening gehouden door de pastoor. De lokale pastoor zegent ook koeien en eindexamenkandidaten.

De Leumolen of Sint-Ursulamolen is een watermolen op de Leubeek, bij Nunhem. Deze fungeert als korenmolen en oliemolen en het is een onderslagmolen dat wil zeggen dat het scheprad aan de onderkant door water wordt aangedreven. De molen werd voor het eerst vermeld in 1461, hoewel er al een vermelding is van een molen te Nunhem uit 1276, maar het is niet zeker of dat dezelfde molen betrof. De molen en de bijbehorende boerderij de Leuhof waren een leen van het Graafschap Horn. In 1701 verwierf het Klooster Sint-Elisabethsdal het goed in beheer door koop, maar het bleef een leen van de graven van Horn. In 1773 werd een stenen molen gebouwd ter vervanging van de vervallen voorganger, die in vakwerkbouw was uitgevoerd. Het jaartal “1773” is nog in een anker aanwezig. Toen is ook de korenmolen met een oliemolen uitgebreid. Het dak werd bekroond met een torentje.

De molen is in bedrijf geweest tot de jaren 50 van de 20e eeuw, waarna ze is stilgelegd. In 1961 is ze gerestaureerd en was ze als korenmolen weer maalvaardig. Er kwam een nieuw houten waterrad. In 2008 werd ook de oliemolen gerestaureerd en kon er weer olie worden geslagen.

Bij de overgang van de Zelsterbeek naar de Leubeek komen we langs de Litsberg, een favoriete speelplek. Litsen betekent in het Limburgs naar beneden glijden; het hoogteverschil is hier bijna 10 meter. Een favoriete bezigheid van de jeugd hier is dan ook in je zwembroek van de berg af ‘litsen’ het water in.

Het Leudalmuseum is een streekmuseum nabij het Limburgse dorp Haelen. Bezoekerscentrum Leudal biedt onderdak aan diverse organisaties die natuur en cultuur hoog in het vaandel dragen: Groen Hart Leudal, Studiegroep Leudal, Vereniging Ecologisch Leven en Tuinieren Velt, Imkervereniging Roer– en Leudal, Restaurant St. Elisabethshof, Stichting Leudalmonument en Stichting St. Elisabethmolen.

De Sint-Elisabethsmolen was een watermolen op de Leubeek die heeft toebehoord aan het Klooster Sint-Elisabethsdal. Van deze molen is nog slechts een bouwval over. De oudste vermelding van de molen stamt uit 1278. Toen kreeg het klooster toestemming van de heer van Horn om de watermolen van Roggel op de Roggelse Beek af te breken en bij het klooster weer op te richten. De molen was eigendom van het klooster maar dit moest voor het gebruik cijns aan de heer betalen. Het was een dwangmolen en in 1416 werd nog eens verordonneerd ‘dat het hele dorp Roggel sal malen op dye moelen‘. De echtheid van dit document werd later in twijfel getrokken: de boeren maalden liever op de Leumolen. In 2014 begon men met de renovatie van deze molen. Met de ruïne als basis werd een moderne opbouw vervaardigd, en in 2015 werd daarin een groot, modern, waterrad geplaatst. Dit is verbonden met een generator die elektriciteit opwekt waar onder meer het naastgelegen restaurant gebruik van maakt.