Ommetje landgoederen Vught – Wandelen rond Jagershagen en Sparrendaal

Een mooie zondagmorgenwandeling met vrienden uit Den Bosch, dan is dit een prachtige plek. Net aan de andere kant dan de IJzeren Man van de drukke weg van Tilburg naar Den Bosch, is het hier op de zandgronden waar in het verleden de gegoeden uit Den Bosch de stad ontvluchtten en hun landgoederen ontwikkelden. Mooie beukenlanen, mooi bospaadjes en mooie statige panden op de landgoederen.

De kerk van Loon op Zand werd gebouwd omstreeks 1394. De bewoners van Venloon (op het Zand) waren door het oprukkende stuifzand verdreven van hun oorspronkelijke dorp rond de Willibrorduskapel. Ze vestigden zich rond de nieuwe kerk gewijd aan de Onthoofding van Johannes de Doper. De kerk werd nog enkele malen uitgebreid en verbouwd. De huidige vorm is in grote trekken dezelfde als na de verbouwing van 1570.
Zoals met alle katholieke godshuizen in de zuidelijke wingewesten gebeurde, werd ook deze kerk na 1648 door de Republiek opgeëist voor de gereformeerde eredienst. Bij gebrek aan gelovigen werd het kerkgebouw gedurende de Reformatie uiteindelijk voor diverse andere doeleinden aangewend, zoals brandweeropslag, gevangenis en paardenstal. Ook viel het bouwwerk ten prooi aan storm- en brandschade. In 1821 werd de kerk aan de katholieken teruggegeven. Er volgden sindsdien diverse restauraties.

Thomas en Augustinus van Rijckevorsel kopen een stuk grond ter ontginning. De overheid geeft subsidie om naaldbomen te planten en daarom laat de familie sparren planten. Vandaar de naam van het landgoed: ‘Sparrendaal’. Hierna volgt de bouw van het landhuis ‘Oud-Sparrendaal’. De missionarissen van Scheut krijgen Sparrendaal en 38 hectare grond. Ze richten er missiehuis Sint Franciscus Xaverius op. Hun doel was om Nederlanders te rekruteren voor het missiewerk. De groeiende broederschap bouwt naast het landhuis het nieuwe complex met kapel ‘Nieuw Sparrendaal’, een klein-seminarie met internaat voor jongens die missionaris willen worden: het missiecollege Sint Franciscus Xaverius.  Op het terrein van Sparrendaal verrijst hierna het nieuwe internaat: Steffenberg. Dit is van 1971 tot 1998 een blindeninstituut, het Xaveriuscollege en de mms-opleiding van de zusters van Regina Coeli vormen het Maurick College. Stichting Brabants Landschap koopt later het landgoed Sparrendaal. en de monumentenwacht Noord-Brabant betrekt ‘Oud Sparrendaal’. De laatste missionarissen vertrekken later naar Teteringen waarna de bouw van een paviljoen en landhuis Nieuw Sparrendaal en herstel oude beukenlaan plaatsvindt. Overblijfselen van de kloosterhistorie zijn het kerkhof en een Mariakapelletje.

Jagershagen heeft een fraaie afwisseling van coulissenlandschap en loofbos, doorsneden door hoofd- en zijlanen in Franse landschapsstijl. Vooral in het voorjaar is Jagershagen kleurrijk. Dan bloeien de wilde appelbomen, krentenboompjes en meidoorns. Het bos op Sparrendaal wordt doorsneden door eiken- en beukenlanen. Er staan fraaie exemplaren van de fijnspar en douglas. De taluds van de bossloten zijn begroeid met dubbelloof en koningsvaren. Maar ook groeien er lelietje-van-dalen en de gewone salomonszegel. Het park is aangelegd in de Engelse landschapsstijl met daarin enkele waterpartijen. Door de nabijheid van het Helvoirts Broek hebben de landgoederen een rijke roofvogelstand met de havik, buizerd, sperwer en torenvalk. Om de overgang van broek naar landgoederen te versterken zijn poelen en houtsingels aangelegd die rijk zijn aan amfibieën, zoals de kamsalamander en de heikikker. Op de landgoederen komen dassen en reeën voor. Bijzonder is de populatie roze vleermuizen.

Het Helvoirts Broek is een natuurgebied gelegen in het vochtige dal van de Broekleij en Oude Leij. Het is gelegen in de gemeenten Vught en Haaren en het ligt ten noordoosten van Helvoirt. Sinds 1994 is het eigendom van de Stichting Brabants Landschap. Omstreeks 1900 was het gebied nog vrijwel een aaneengesloten moeras, maar tussen 1910 en 1920 werd dit ontgonnen door enkele particulieren die in een maatschap verenigd waren. Bij het Afwateringskanaal ‘s-Hertogenbosch-Drongelen werd een stoomgemaal gebouwd en, mede dankzij een netwerk van sloten en greppels, was het moeras in één jaar drooggemalen. Het werd verkaveld in langgerekte percelen die loodrecht op de waterloop stonden.

Tussen 1988 en 1990 werd het gebied ernstig verstoord door diepploegen en egalisatie, waarbij de bodemlagen vermengd en verstoord werden. Aldus werden natuurwaarden vernietigd, hoewel holpijp en waterviolier hier en daar nog vóórkomen. Tegenwoordig worden maatregelen genomen om de natuur te herstellen. Hierbij is vooral het herstel en de instandhouding van de kwel uit de noordoostelijk gelegen dekzandrug van belang. Op deze rug liggen landgoederen als Jagershagen en Sparrendaal.

(Bron: Wandelplatform Vught, Gemeente Vught)

(Bron: Wandelplatform Vught, Gemeente Vught)