Trage Tocht Groote Peel – Wandelen door restant van immens hoogveen

Hoe vaak heb ik hier gewandeld? Ik denk wel tien keer, en toch raak je hier niet uitgekeken. Ik ken het gebied goed en was verrast door het tweede gedeelte van de wandeling. Hier ga je door een ander soort landschap dan het voormalige hoogveengebied, over een kleine dekzandrug, heide en afwisselend bos en open velden. De Groote Peel is een van de weinige plekken in Nederland waar het nog stil en ‘s nachts nog echt donker is. In alle vroegte hoorde ik vanmorgen alleen het geluid van vogels, verder niets. De paden zijn wonderschoon, zo moet Brabant er ooit uitgezien hebben. En dat nagenoeg geheel onverhard, is dit een pareltje van een Trage Tocht in Nationaal Park De Groote Peel. En het grote voordeel van dit gebied? Eigenlijk kun je het alleen wandelend verkennen, dus rust verzekerd.

Bedenker van deze wandeling Rutger Burgers: ‘Het spreekt bijna voor zich dat een onherbergzaam gebied als De Peel ooit de grens werd tussen Brabant en Limburg. Nationaal Park De Groote Peel is een restant van dit immense hoogveen. Met 1400 hectare is het nog steeds een flink natuurgebied, trots bezit van Staatsbosbeheer. We wandelen tussen de plassen door waar ooit turf werd afgegraven. Dit uitgestrekte en open terrein is een van de meest vogelrijke gebieden in Nederland. Er broeden ruim 90 soorten. Tussen het veen hoor je met wat geluk het ‘hoempen’ van de roerdomp. De kans dat je een blauwborst of een bruine kiekendief ziet is wat groter. En niet te missen zijn de grote groepen ganzen. Tijdens de vogeltrek in oktober-november lijkt het wel of ze collectief hier hebben afgesproken. We wandelen over een legakker tussen de plas Aan ‘t Elfde door en kunnen de ganzen met een verrekijker goed bekijken. Aan de rand van de plas staan vaker groepjes reeën. Dan bereiken we de grensweg tussen Brabant en Limburg. De kaarsrechtse weg heet Bescheid of Astensche Moostscheiding. Een kilometer verder verlaten we het hoogveen en betreden we een zandrug. Hier wandelen we tussen Shetlandpony’s richting de Amsloberg, het hoogste punt in de Peel. We lopen een eind over de hei en aan de rand van boerenland. Het laatste eind van deze geheel onverharde wandeling gaat door de Meerbaansblaak. Na de enorme rust en uitgestrektheid lopen we even samen op met de wandelaars van de paaltjesroutes.’

De Groote Peel is een van de weinig stukken die over zijn van het onafzienbare hoogveen dat ooit de grens tussen Brabant en Limburg vormde. Het is één van de rijkste vogelgebieden van West-Europa met veenmoerassen, plassen, open heideterreinen, weidse vlakten, stille bosjes en zandruggen. Het oorspronkelijke hoogveengebied in de Peel, dat gedurende eeuwen was ontstaan, had een omvang van ruim 30.000 hectare. De veenlaag kon vijf tot zes meter dik zijn. Al in de middeleeuwen werd het gedroogde veen gebruikt als brandstof. Aan de rand van het veenmoeras werd turf gestoken voor eigen gebruik. In het Limburgse deel ontstonden hierdoor veenputten. In het Brabantse deel werd het turfsteken vanaf ongeveer 1850 op grote schaal en systematisch aangepakt. Om de turf af te voeren werden turfvaarten en -kanalen gegraven. Later, toen turf niet meer rendabel was, ging men over op ontginning. Een deel werd omgevormd tot weiland en akkers. In het eerste helft van de twintigste eeuw gingen stemmen op om van het hoogveengebied een natuurreservaat te maken. Vanaf 1951 is dit door Staatsbosbeheer opgepakt en er zijn een groot aantal wandelpaden om van het gebied te genieten. En moerassig gebied is voor wandelaars ontsloten door gebruik te maken van knuppelbruggen.

Aan ‘t Elfde is een van de vele veldnamen die het gebied kent. De grote plas ligt midden in het stille gebied van de Groote Peel en is ontstaan doordat het veen hier is afgegraven. Hier komen talloze vogelsoorten voor. Bij deze plas liep het 11de Vaartje die je bij laag water nog kunt zien liggen. Deze vaartjes zijn bij de turfwinning in een strak patroon gegraven waarover de turf werd afgevoerd. Ze zijn van west naar oost genummerd van 1 tot en met 14. In de plas ligt de Koe-uier, nog een veel gebruikte veldnaam, die duidt op de vorm van een koe-uier.

Aan de Limburgse kant van de Peel werd de turf afgevoerd over vaste paden. Deze onverharde en vaak met zand bedekte paden noemde men banen. Hierover trokken boeren met paard en wagen van en naar de Peel om de turf af te voeren. De 7de Baan is de zevende in een rij van west naar oost en van deze banen hebben een aantal een bijnaam gekregen. Zo is er de Gebrande Baan, hier was het veen door de vele branden weggesmeuld. De Meerbaan waar meerdere banen bij elkaar komen en de Mussenbaan, omdat er veel vogels voorkwamen. Vroeger noemde men alle vogels eigenlijk mussen.

Het Meermansblaak is een ven bij de Meerbaan. Het woord ‘blaak’ betekent open ven of open water. De grote waterplas is ontstaan door het uitbaggeren van veen. In de jaren zestig, toen de turfstekers waren verdwenen, werd het Blaak een broedplaats voor meeuwen. Een voormalige boswachter noemde het Blaak ‘de Nachtwacht van de Peel’ omdat het qua schoonheid zou kunnen concurreren met het beroemde schilderij van Rembrandt. Én het is, net als de Nachtwacht voor Amsterdam, dé Hotspot van De Groote Peel dat je gezien moet hebben.

Aan de oostzijde van het gebied De Groote Peel is een zandrug waar geen veen in de ondergrond zit. Dit deel van De Groote Peel biedt dan ook een totaal andere beleving, er zijn geen waterplassen, maar heide en het hoogste punt van het nationaal park., De Berg. Het gebied wordt begraasd door shetlandpony’s die in het gebied lopen. Bruin, zwart en wit zijn ze en ze komen heel nieuwsgierig naar je toe als je hier rondwandelt.