Trage Tocht Epen – Wandelen door prachtige hellingbossen

De wandeling in Zuid-Limburg heeft twee gezichten: het riviertje de Geul met haar prachtige beekdal en de hoger gelegen hellingbossen. Epen is startpunt en in het plaatsje kun je prachtige vakwerkhuizen zien. Je komt langs de Patersbron en duikt dan het beekdal van de Geul in. Het is drassig maar prachtig, de beek slingert door het landschap. Langs beversporen en omgevallen bomen loop je naar het noorden richting het plaatsje Partij met in de verte het machtige klooster van Wittem. Dan is het klimmen naar de hellingbossen Kruisbosch, de Molt en Onderste Bosch. Met soms uitzichten over glooiende akkers duik je dan weer het bos in en dan weer op rand van het bos en boerenland. Hoog in de bomen overal maretakken en langs je vele hulststruiken. Even mag je op het langsliggende golfterrein hoe de ballen hoog in de lucht vliegen en de put bereiken waarna je langzaam daalt naar Epen. De meidoornhagen vergezellen je hier en volgen honderden meters de paden en wegen. Het is een prachtige wandeling, na elke bocht is het landschap weer anders, ontelbare wegkruizen en met heel veel stilte en rust in het uiterste zuidelijke puntje van ons land.

Bedenker en routemaker Rob Wolfs over deze wandeling: ‘We maken vanuit Epen een mooie, afwisselende wandeling over onverharde paden door het Zuidlimburgse heuvelland. We lopen eerst naar het Geuldal en volgen de kronkelende Geul door de graslanden naar Mechelen. Het meanderende water zorgt voor steile buitenbochten. Kwelwater voedt de natte hooilanden. Bij een regenperiode kan het hier flink modderig zijn. Na Mechelen vervolgen we onze tocht door de weilanden langs de rivier naar Partij, waar we mooi zicht hebben op het grote klooster. Hier steken we over naar de heuvels van de Gulperberg bij Berghem met verspreid liggende mooie boerderijen. Op het tweede deel van de tocht lopen we langs en door hellingbossen, achtereenvolgens het Dunnenbos, Wagenerbos, Schweibergerbos, Kruisbos en De Molt. Steeds op de open plekken met fenomenale panorama’s over het glooiende landschap. Tenslotte komt de route langs de rand van het Onderste Bosch en dalen we weer af naar het dal bij Epen.’

Epen (Limburgs: Ieëpe) is een van de zuidelijkst gelegen dorpen in het Europese deel van ons Koninkrijk der Nederlanden. De naam Epen is afgeleid van een Germaans woord met mogelijk een Keltische oorsprong, ‘apa’, een woord voor ‘water’. Epen werd na de 2e W.O. toeristisch ontdekt toen door mensen met belangstelling voor de natuur en voor de geologie. Onder de eerste toeristen die Epen bezocht hebben, bevond zich Eli Heimans, onderwijzer uit Amsterdam en bevlogen natuurpropagandist. Hij was onder meer een van de oprichters van de Vereniging tot Behoud van Natuurmonumenten, samen met de in Maastricht geboren Jac. P. Thijsse. In de omgeving van Epen zijn er tal van bronnen en beekjes te vinden die allemaal uitmonden in de Geul en haar zijrivieren. Hier komt het zeldzame zinkviooltje voor.

De bron ontspringt aan de Kapelaan Houbenstraat, een straat die vernoemd is naar een verzetsheld in de Tweede Wereldoorlog, en de bron wordt sinds 1955 beschermd door Staatsbosbeheer. De oorsprong van Epen ligt in de buurt van deze heilige bron en de latere Pauluskerk. Vlak bij de bron werd op de plaats waar nu de Pauluskerk staat een kapel gebouwd. Bij de bron bevond zich vroeger een overkapt kruisbeeld. Tot halverwege de jaren 1950 kwam het hele dorp hier zijn drinkwater halen. In de periode 1920-1939 stroomde het water van De Paulusborn door de waterleiding toen men in het dorp drinkwater kreeg.

Het is de snelst stromende rivier van Nederland en vooral tussen met Epen en Valkenburg stroom de rivier door een prachtig landschap.  De Geul herbergt een voor Nederland bijzondere flora en fauna. In het snelstromende water komt de beekforel voor. Aan de bovenloop vindt men het zinkviooltje. In de heuvels bij Valkenburg leeft een kleine populatie van de geelbuikvuurpad en in veel bomen langs de Geul groeit de maretak. Het verval tussen de bron en de Maas is 242 meter, opvallend veel waardoor de Geul de snelst stromende rivier van Nederland is.

Mechelen is waarschijnlijk ontstaan als een nederzetting bij een landgoed van de graven (later hertogen) van Limburg, rond het punt waar de Mechelbeek en de snel stromende Geul elkaar ontmoeten. Het dorpje doet niet onder voor Epen en ook hier kun je prachtige vakwerkhuizen zien.

Het Dunnenbosch, gelegen in het grote gebied Geul- en Gulpdal, vormt samen met het Schweibergerbosch en het Wagelerbosch een aaneengesloten bosgebied. Karakteristiek van het Dunnenbosch zijn de steile kalkhellingen aan de westkant van het gebied. Deze kalkhellingen zorgen voor bijzonder flora. Het is een loofbos dat plaats biedt voor onder meer de hazelmuis. Het is een prachtig wandelgebied en wordt gekscherend door de Limburgers ook wel de Tuin van Zuid-Limburg genoemd,  ‘door God geschapen op de Achtste dag ….. net als ‘de Heer van Jericho, Toon en Kan en de mens van Vastenavond, de pastoor, de dominee, mensen met een harde en mensen met een zachte G’.

Verspreid door Limburg staan zo’n 3.000 kruisen en kapellen, ongeveer 1.500 kruisen en circa 1.500 kapellen en worden het klein-religieus erfgoed van Limburg genoemd. Vaak zijn ze voorzien van een spreuk of groet, sommigen zijn er ter nagedachtenis aan een ongeval, moord of gesneuvelde soldaat. Anderen zijn juist bedoeld als devotieplaats. Zo staat er in Mechelen een kruis dat herinnert aan de dood van een jonge vrouw. Zij kon niet kiezen tussen twee broers, totdat één haar een aanzoek deed. De andere broer kon dat niet verkroppen: als hij haar niet kon krijgen, dan zijn broer ook niet, waarop hij het meisje doodde. Zo heeft elk wegkruis zijn eigen betekenis.