Trage Tocht Beesel – Wandelen in het Midden-Limburgse Maas- en Swalmdal

De wandeling laat een heel mooi stukje Limburg zien. Vanuit het dorp Beesel gaat de richting Maas met onderweg beltkorenmolen De Grauwe Beer waarna je bij Rijkelse Bemden uitkomt, een grote grindplas. Je loopt tussen de velden richting Rijkel naar de Donderberg, een oud rivierduin. En dan, waar het riviertje de Swalm uitmondt in de Maas, je ziet het riviertje ook verderop nog, kronkelend door het landschap. De route gaat weer naar het plaatsje Rijkel en op het laatste deel van de tocht wandel je door het Beesels Broek, een bijzonder natuurgebied met elzenbroekbos en populierenbos. En net voor eindpunt Beesel zie je nog het mooie kasteel Nieuwenbroek, een witte parel opgetrokken uit witgekalkte baksteen waarin ramen in empirestijl.

Verrassend was de wandeling. Niet verrassend in de zin van een verrassende Trage Tocht, ik ken de twee heren Wolfs en Burgers en weet dat er hoge kriteria zijn om tot het selecte gezelschap Trage Tochten te mogen toetreden. Zonder concessies worden de mooiste routes bedacht en ik prijs me gelukkig dat ik er een aantal van heb mogen aanleveren. Door de mooiste natuurgebieden en langs de mooiste plekjes, met veel afwisseling en veel onverhard. Zo ook de Trage Tocht Beesel, wat een wandeling. Door een typische Limburgs dorpje Beesel, richting de Maas, de uiterwaarden en dan weer een groen bosgebied waarna het Swalmdal volgt. Je ziet het water van het riviertje bij de monding in de Maas stromen. Maar ook prachtige akkers en lange rijen populieren. Dan weer het dal van de Swalm waar ik nog word getrakteerd op een dassenburcht, koeien in het dal en een historische groentetuin. Het slot bestaat uit het Beesels Broek en het toetje het kasteel Nieuwenbroek. Dus verrassend in die zin was het niet, succes verzekerd bij een Trage Tocht. Toch ben ik wel elke keer weer verrast door de mooie plekjes in Nederland. Zelfs na veertig jaar wandelen blijf ik me verbazen zeker nu in het natte en warme voorjaar alles zo mooi groen is. Ik laat me graag een volgende keer weer verrassen, ik denk morgen al.

Beesel wordt voor het eerst vermeld in 1275 en vormde samen met Belfeld eeuwenlang één schepenbank. Een van de oudst bewaarde gebouwen is kasteel Nieuwenbroeck. De St. Gertrudiskerk in Beesel stamt uit 1842 en werd gebouwd naar een ontwerp van architect Jean Dumoulin. In 1926 werd het noordelijke gedeelte in neogotische stijl uitgebreid en twee jaar later werd de hele kerk in deze stijl verbouwd.

Beesel wordt ook wel het Drakendorp genoemd. Het Draaksteken is een groot openluchtspel dat om de zeven jaar wordt opgevoerd. Dan staat het dorp Beesel helemaal in het teken van de draak en de Middeleeuwen. Het theaterstuk met muziek, zang, gevechten, drama en humor is gebaseerd op de legende van Sint Joris en de draak; de strijd tussen goed en kwaad. De traditie van het spel van Sint Joris en de Draak is al enkele eeuwen oud. In de zeventiende eeuw richt men in Beesel een schutterij op onder het patroonschap van Sint-Joris. Dit gilde steekt jaarlijks in de processie de draak. Het Draaksteken behoort tot immaterieel erfgoed, de tegenhanger van materieel erfgoed, zoals monumenten. Niet alleen bij het binnenkomen van Beesel, ook op de straatnaambordjes, de putdeksels, hekjes en de blauwe schildjes aan de huizen; overal kom je de draak tegen.

In het Maasdal zijn door afgravingen van zand en grind een groot aantal kleinere en grotere plassen ontstaan. Zo ook de Rijkelse Beemden, die inmiddels meer dan een grindplas zijn. De Maasplassen zijn een combinatie van ontgrindingsplassen, bloemrijke graslanden en dijken en ondiepere plasjes met plaatselijk rijk begroeide oevers. De plassen hebben een belangrijke ecologische functie vooral als doortrek- en overwinteringsgebied van watervogels.

De Donderberg is een natuurgebied ten zuiden van buurtschap Rijkel dat bestaat uit bos dat groeit bovenop rivierduinen. Dit golvende bosgebied loopt in het zuidwesten het hoogst op. In 1654 zou het toponiem Donderberg of Donnerbergh voor het eerst vermeld zijn. Een eeuw later in 1754 wordt de naam den Donderbergh gebruikt. Ook de naam Donnerberg komt door de tijd voor. Historisch gezien wijst een dergelijke naam naar een heilige heuvel die aan Donar was gewijd.

De Swalm is een kleine zijrivier van de Maas die zuidelijk van Wegberg in de grensstreek van Duitsland ontspringt. Het riviertje loopt vervolgens door de Duitse gemeente Schwalmtal en mondt bij Swalmen in de Maas uit, meer precies tussen Wieler en Rijkel bij de Donderberg. Het Nederlandse deel, en gedeeltelijk ook de bovenloop van de Swalm, hebben hun natuurlijke, meanderende loop behouden of teruggekregen. Daarmee is het een van de weinige meanderende beken in Nederland. Het beekdal maakt deel uit van het Natuurpark Maas-Swalm-Nette.

De Maas is 950 kilometer lang, ontspringt in Frankrijk en stroomt daarna nog door België en Nederland. In Nederland is de Maas de zuidelijkste van de grote rivieren. Tussen Maaseik en Roermond is spreekt men van de Grindmaas. De Maas heeft bij het meanderen en bij overstromingen veel grind afgezet, die een grootschalige ontginning op gang heeft gebracht. De duidelijke gevolgen daarvan zijn de uitgestrekte Maasplassen, die Midden-Limburg hebben veranderd in een uitgestrekt watersportgebied.

Er was een tijd dat pastinaken, aardperen of kardoen niet uit onze keukens weg te denken waren. Ondanks hun talloze culinaire mogelijkheden zijn deze groenten tegenwoordig steeds moeilijker te vinden . Jac Nijskens van De Historische Groentehof in Beesel probeert een aantal vergeten rassen terug in de kijker te plaatsen. De tuinen op de Historische Groentehof worden beheerd door de Stichting Vergeten Groenten. Hun missie is groenten en fruit, van weleer tot nu, laten zien, voelen, proeven en beleven aan het brede publiek.

Het Beesels Broek is een elzenbroek- en populierenbos, afgewisseld met kleine vochtige graslandpercelen. Twee beekjes doorsnijden het gebied en het dankt ontleent zijn waarde aan de overgang van vochtige naar droge omstandigheden. Uit de terrasrand direct ten oosten van het terrein komt ijzer- en zuurstofrijk kwelwater aan de oppervlakte. Door een netwerk van slootjes verdwijnt het kwelwater via de naar het zuiden stromende Teutebeek en de naar het noorden stromende Huilbeek uit het gebied. Naast zwarte els komen ook boomsoorten voor als zachte berk en gewone es.

Het kasteel werd rond 1560 gebouwd door Johan van Holthuysen na zijn huwelijk met Helwig van Holtmeulen, erfdochter van de plaatselijke heer. Het oudste gedeelte bestaat uit een L-vormig woonhuis met trapgevels. Het huidige uiterlijk dankt het kasteel mede aan verbouwingen door de families Bosman en De Collignon. In 2005 werden de gebouwen opnieuw opgeknapt. Het goed bestaat uit een 16e-eeuws edelmanshuis met een poortgebouw op een omgracht terrein. Het bijbehorende park, dat zich zowel binnen als buiten de gracht bevindt, is in de 19e eeuw nieuw aangelegd in late landschapsstijl. Het hoofdgebouw bestaat uit twee haaks op elkaar staande vleugels van twee bouwlagen onder een kapconstructie. Een derde vleugel betreft een aanbouw met trapgevels. Het gebouw is bekroond met zadeldaken met grijze dakleien. Het hele gebouw is opgetrokken uit witgekalkte baksteen.

De kapel is in 1910 in opdracht van baron van Splinter gebouwd waarschijnlijk omdat zijn enigste kind intrad in het klooster. De kapel hoort bij kasteel Nieuwenbroeck. Tijdens de jaarlijkse sacramentsprocessie werd deze kapel regelmatig in de route opgenomen en er na een korte plechtigheid de zegen gegeven. Aan de binnenzijde bevindt zich tegen de achterwand een kruis van donkerbruine, hard gebakken stenen. Ook vond men aanwijzingen voor bevestigingspunten en mogelijk heeft er ooit een beeld van een lichaam gehangen.