Trage Tocht Arcen – Wandelen langs de Maas naar de Kasteeltuinen

De wandeling is afwisselend en gaat in Limburg rond Arcen. Het eerste gedeelte gaat langs de Maas dicht langs het water met daarna het buurtschap Brandemolen en het bos bij de Lingsforterbeek. Het tweede deel van de route laat een ander landschap zien en gaat door Landgoed Arcen. Over kleine heuveltjes door de bossen kom je uit bij het Straelens Schuitwater, een groot ondiep water dat in 2011 werd hersteld. Uiteindelijk keer je via de bekende Kasteeltuinen terug in het mooie vestingstadje Arcen.

Een wandeling met twee gezichten die begin in het mooie stadje Arcen dicht tegen de Maas. Via het pad loop je dicht langs de Maas naar de brouwerij van Hertog Jan. Overal nog de sporen van het hoogwater, oogsten zijn mislukt en slib ligt overal langs de paden. De paadjes dicht bij de grindplassen bij Klein Vink zijn leuk en kronkelen door de bossen met soms uitzichten over het water. Het buurtschap Brandemolen en de Lingsforterbeek laten een mooi authentiek landschap zien. Het laatste gedeelte echter is wat eentoniger door de uitgestrekte bossen, wel veel rust en groen. De spechten vliegen om je heen en de eerste paddestoelen laten zich al zien. Een mooie onderbreking is het Straelens Schuitwater waar ik met de verrekijker vogels spot: eidereen, zwanen, rietzangers en zilverreigers. Het toetje komt op het eind, de kasteeltuinen van Arcen, statig gelegen en deze zomer prachtig in het groen.

Arcen ligt aan de Maas, op een hoogte van ongeveer 16 meter. Ten oosten van Arcen ligt een uitgestrekte bosgordel op rivierduin. Het pittoreske dorp is onderdeel van Nationaal Park de Maasduinen en is van oorsprong een vestingstadje. In de vroege middeleeuwen behoorde Arcen toe aan het territorium Straelen en het werd in 1064 door gravin Irmentrudis geschonken aan de Abdij van Siegburg. In 1330 scheidde Arcen zich af van Straelen en werd een afzonderlijke heerlijkheid die een leen was van Gelre. Arcen claimde toen reeds een stapelrecht op de Maas. De heerlijkheid werd toebedeeld aan de gebroeders Van Buren. In de 14e eeuw had Arcen al een omwalling met drie poorten, ofschoon het geen stadsrechten bezat. De omwalling moest strafexpedities van concurrerende steden, zoals Venlo weren.

Op 2 maart 1915 wordt Stoombierbrouwerij de Vriendenkring in Arcen opgericht door vier brouwers, Leopold Haffmans, Gerard van Dijk, August Schraven en Gerard van Soest. De brouwerij wordt uitgerust met een stoommachine en brouwt, in tegenstelling met de gewoonte in die tijd, enkel bier van ondergisting, met de naam VK bier. Dit bier wordt afgevuld in beugelflessen en houten vaten. Tijdens de Tweede Wereldoorlog heeft de brouwerij zwaar te lijden en in 1945 moet men beginnen met de wederopbouw. Na enkele overnames en moeilijke periodes wordt in 1998 de naam van de brouwerij gewijzigd van Arcense Stoombierbrouwerij naar Hertog Jan Brouwerij. Hertog Jan is vernoemd naar de 13e-eeuwse hertog Jan I van Brabant die, naar verluidt, van feesten hield waar het bier rijkelijk vloeide.

De Missionarissen van Mariannhill ontlenen hun naam aan een in 1882 door de Oostenrijkse Abt Franz Pfanner gestichte Trappistenabdij nabij Durban in Zuid-Afrika. De op zich streng beschouwende monnikengemeenschap begon spoedig met de actieve missionering van uitgestrekte gebieden in de provincie Natal. De daaruit ontstane spanningen met de levensregel van de Trappisten leidden op gezag van Paus Pius X tot de afscheiding van dit klooster van de Trappistenorde in 1909. Het klooster werd een zelfstandige actieve missiecongregatie onder de naam ‘Congregatie van de Missionarissen van Mariannhill. In 1969 werd op het landgoed Klein Vink gestart met het sociaal recreatiepark Klein Vink. Dit groeide uiteindelijk uit tot wat het nu is, een vakantiebestemming met bungalows, tenten en vermaak.

Brandemolen is een buurtschap in het bij Arcen. De naam is mogelijk afgeleid van brandermolen of moutmolen, ook wel ruw- of roumolen genoemd (rou betekent grof). In zo’n molen maalde men mout voor de branderijen. Enkele van deze branderijen, of brouwerijen, bestaan nog steeds: graanbranderij De IJsvogel en Hertog Jan. Vermoedelijk refereert de naam Brandemolen in dit verband aan de Gerstkamp, die in dit gebied heeft gelegen. Deze molen, ook wel Molen van het Aldt Huys is een verdwenen watermolen op de Lingsforterbeek. In 1880 werd de molen door Johan van Buren, Heer van Arcen, verpacht aan ene Derich den Tymmermann. Daarbij is in de archieven terug te vinden, dat de in 1677 verlegde Lingsforterbeek opnieuw werd verlegd om de molen van stromend water te voorzien. De Poel, zoals het bekken rondom de molen werd genoemd, werd in 1930 gedempt.

In de meeste oudere bronnen wordt de naam Schuitwater in verband gebracht met de turfwinning in het gebied. De turf uit dit soort gaten was bedoeld voor de directe omgeving. Het veen onder de grondwaterspiegel werd met een baggerbeugel naar boven gehaald. Men denkt ook dat het woord ‘schutten’ verklaard kan worden in de betekenis van ‘beschutten’. De bewoners zouden in tijden van gevaar beschutting gezocht hebben in het ruige, moerassige gebied. Het Schuitwater is in elk geval nog in de Tweede Wereldoorlog als schuilplaats voor mens en dier gebruikt. Na de eerste aankoop is het natuurgebied stukje bij beetje uitgebreid. Diverse perceeltjes van veel verschillende eigenaren werden aangekocht; het betrof voornamelijk hak- en brandhoutperceeltjes en weilanden. Dat heeft uiteindelijk geresulteerd in een gebied van meer dan 300 hectare. Nu is het een ondiepe plas die in 2011 werd hersteld en waar de natuur haar gang mag gaan.

Het natuurgebied Landgoed Arcen ligt ten zuiden en oosten van Arcen en loopt vanaf de Maas tot nabij de Duitse grens. Het landgoed is eigendom van Limburgs Landschap en omvat niet alleen de Kasteeltuinen Arcen en het Kasteel Arcen, maar tevens het natuurontwikkelingsgebied Barbara’s Weerd, vernoemd naar het voormalige Sint-Barbaraklooster dat hier heeft gelegen. Het betreft een Maasuiterwaardengebied. Het landgoed was eigendom van de kasteelheren van Arcen, de laatste was August Deusser welke stierf in 1942. In 1976 verwierf het Limburgs Landschap de eerste gronden van de Stiftung Antonie Deusser, waarna ook het kasteel en de daarbij behorende gebouwen werden gerestaureerd. Het grootste deel van het landgoed bestaat uit naaldbos op rivierduin. Enkele moeras- en vennengebieden zijn Gelders Vlies, Mussenslenk, Kloosterpoel en Straelens Schuitwater.

De Lingsforterbeek mondt in Arcen uit in de Maas. De beek wordt gevoed door een tweetal gegraven waterlopen: de Scheidsgraaf in Nederland en de Leitgraben in Duitsland. De Leitgraben ontspringt vlak bij Venlo op Nederlands gebied en heet daar Grensbeek. De lengte van Grensbeek tot de monding is 14,4 km. Het grootste deel ervan werd omstreeks 1945 gekanaliseerd. In 2013 werd de 3,4 km van de Duits-Nederlandse grens tot aan de monding in de Maas bij Kasteel Arcen, weer hermeanderd. De beek slingert weer waardoor diverse planten en dieren weer terug zijn.

De kasteeltuinen bestrijken, binnen het totale landgoed, een oppervlakte van circa 32 hectare. Bij de aanleg van het park hield landschapsarchitect Niek Roozen rekening met de verschillende seizoenen, wat resulteerde in de aanleg van achttien verschillende tuinen onderverdeeld in twaalf thema’s. Zo is er een barok Rosarium, met 10 gethematiseerde rozenkamers, meer dan 8.000 rozen en een deels eeuwenoude berceau. De Water- en Beeldentuin omvat een jaarlijks wisselende beeldenexpositie en collectie aangeplante eiken. De Vallei bestaat uit een lint aan diverse tuinbelevingen; de Acertuin bevat een collectie Japanse Esdoorns die gedurende de herfst vlammend rode kleuren en er is ook een Bamboebos en Oosterse Watertuin. De ‘Casa Verde, een kas van 3200 vierkante meter, heeft een mediterraan en tropisch klimaat. De drie klimaatzones zorgen voor een grote diversiteit aan planten en bloemen. Behalve verschillende planten in de verschillende tuinen bevinden zich hier ook verscheidene diersoorten zoals zwarte zwaan en valkparkiet.