Trage Tocht Loon – Wandelen door het beekdal van De Dommel en Keersop

De wandeling start in het charmante en historisch belangrijke Loon. Het beschermde dorpsgezicht met het driehoekig plein van grasland met de monumentale eiken is prachtig. Van hieruit loop je richting het Dommeldal, uitgestrekte weilanden, zandwegen en in de verte de economische bedrijvigheid van ASML in Veldhoven. Gelukkig heb je hier geen last van op de wandeling die snel richting Dommel leidt. De paadjes langs de Dommel zijn mooier dan mooi, soms kruip-door-sluip-door, langs knotwilgen en overhangende takken in het water. Een klein stuk drukke weg naar de Volmolen is een inleiding tot het tweede gedeelte langs de Dommel. De Keersop voegt zich bij het water van de Dommel en door natte broeklanden in het Dommeldal loop je over de flanken van Valkenswaard door bospartijen en verder op de rand van bos en akkers terug naar Loon.

De conceptroute Trage Tocht Loon is ontstaan nadat een eerdere conceptroute Waalre werd afgekeurd door de aanleg van de nieuwe rondweg rond Waalre. Het ontstane alternatief is zeker de moeite waard. De prachtige paden dicht langs de Dommel overheersen, ze zijn overweldigend mooi. Soms meandert het riviertje, soms stroomt het water als een recht lint langs rietpluimen. Het pad langs het water laat wisselende landschappen zien, mooie grasvelden, knotwilgen, natte bospercelen en weilanden met lakenvelders en roodbonte koeien. Het is een betoverend landschap met een aanloop door het beekdal en uitgestrekte weilanden doorkruist met zandwegen. Bij De Volmolen volgt de route kort een drukke weg maar dat wordt ruimschoots goedgemaakt door het overige gedeelte van de route. Het laatste stuk voert langs de flanken van Valkenswaard, mooie bospartijen met natte parels en niet te vergeten en het begin- en eindpunt buurtschap Loon. Het driehoekige onverharde plein met statige eiken en langgevelboerderijen is een prachtig dorpsgezicht vlakbij drukke gebieden rond Eindhoven. Al met al in mijn ogen een route die trage-tocht-waardig is.

Het Dommeldal bij Waalre is een Nederlands natuurgebied van de Vereniging Natuurmonumenten in de gemeenten Waalre en deels Eindhoven. De Dommel ontspringt in de buurt van het Belgische Helchteren en mondt bij ‘s-Hertogenbosch via de Dieze in de Maas. Op meerdere plaatsen in en langs dit beekdal zijn min of meer omvangrijke natuurreservaten gesticht, waaronder bij Waalre. Daarna begon Natuurmonumenten met de aankoop van percelen bos en weiland in de Elshouters, de Heuvelse putten en omgeving. Deze gebieden liggen langs de Dommel en Keersop tussen de Volmolen bij Waalre en Dommelen. De Dommel vormt de westgrens van de gemeente Waalre. Aan de oostkant van de beek zijn nog veel landbouwgronden. Daarnaast zijn er verschillende stukjes natuur die in de winter erg drassig kunnen zijn.

Loon is een historische buurtschap die enkele honderden meters ten zuiden van het dorp Waalre is gelegen. Loon is de naam van de heerlijkheid, waarvan de zetel nog een kilometer zuidelijker was gelegen, en wel bij de Loondermolen. Deze heerlijkheid omvatte Valkenswaard, Waalre en Aalst. De buurtschap was omstreeks 700 reeds bewoond en afhankelijk van de dwangmolen. De buurtschap wordt gevormd door een driehoekig grasveld dat met eiken is beplant en waaromheen een aantal Kempense langgevelboerderijen zijn gegroepeerd. Het driehoekig centrale plein verwijst mogelijk naar de oorsprong van Loon als Frankische nederzetting. De buurtschap vormt, samen met het nabijgelegen Timmereind, een beschermd dorpsgezicht. Loon ademt nog de sfeer van vroeger. Rond de plaetse, een driehoekig plein dat beplant is met eikenbomen, staan langgevelboerderijen die hoofdzakelijk van rond 1870 dateren. Ook de eiken zijn grotendeels zo oud.

De langgevelboerderijen die ook in Loon staan, zijn van het rechthoekig boerderijtype waarbij voorhuis, stal en schuur aan elkaar zijn gebouwd en alle deuren geplaatst zijn in de lange gevels. De langgevelboerderij behoort tot de hallenhuisgroep en komt algemeen voor in de Belgische en Nederlandse Kempen. De stal van de langgevelboerderij herbergde een potstal voor de koeien, een varkensstal, een paardenstal en een plek voor de kippen. Boven het vee bevond zich de hooizolder.

Het pad dankt zijn naam aan de Loondermolen die vroeger bij de Loonderhoeve stond. De eeuwenoude watermolen werd voornamelijk gebruikt als korenmolen. De molen is na de zware beschadiging in de Tweede Wereldoorlog verder afgebroken. Het kerkenpad van de Oude Willibrorduskerk naar het voormalige Kasteel van Waalre (buurtschap Hulst), voert over Loon. Gedeeltelijk loopt het pad nog tussen hagen door, net als vroeger.

Het is zeker dat de molen in 1350 als bestond en uitgebreid werd tot een dubbele molen, waarvan een helft zich op het grondgebied van Riethoven bevond. De toenmalige bezitter was de Abdij van Echternach, die ontginningen deed plaatsvinden waardoor de behoefte aan maalcapaciteit toenam. De Riethovense molen werd als oliemolen gebruikt en de Waalrese molen als korenmolen. In 1792 echter kwam de molen in het bezit van Pieter Vreede, een lakenfabrikeur uit Leiden die de molen als volmolen gebruikte. In 1962 werd de molen door een storm verwoest maar de architect Ad van Empel herbouwde de molen. Sinds 2000 wordt de molen ingezet voor elektriciteitsproductie, het Waterschap De Dommel heeft een vispassage aangebracht.

De Keersop is een zijbeek van de rivier de Dommel. De Keersop ontstaat als Elzenloop ten noorden van Lommel en stroomt langs Luyksgestel, Bergeijk, Westerhoven en Dommelen. Even voorbij buurtschap Keersop mondt hij uit in de Dommel. In 1972 werd de Keersop gekanaliseerd. De afgelopen jaren werd de Keersop weer grotendeels in natuurlijke staat teruggebracht. Dit gebeurde na een langdurig kavelruilproject.

Omstreeks 712 spreekt Willibrord over ‘Waderlo’, wat ‘doorwaadbare plaats bij een bosje’ zou betekenen. Via ‘Waderle‘ werd dit Waalre en door de nabij gelegen Dommel kan dit een logische verklaring voor de naam zijn. Sinds het begin van de 20e eeuw ontwikkelde Waalre zich tot een echte dorpskern, met rondom een verspreide agrarische bebouwing. Geleidelijk aan kwam het onder invloed van Eindhoven, wat zich vooral uitte in de bouw van villa´s. Het kreeg daardoor de bijnaam: ´de Goudkust´.