Maria Omgang – ‘s-Hertogenbosch – Wandelen over de Bidweg

De wandeling laat je op een aparte manier Den Bosch zien. Via de app Ergoed ‘s-Hertogenbosch wandel je langs de Mariabeelden die twee maal per jaar worden voorzien van een blauw/witte Mariavlag tijdens de Plechtige Omgang op de eerste zondag van mei en tijdens de negen dagen durende Stille Omgang van 7 tot en met 15 juli. De Paadjesmakers hebben deze route bedacht en Maarten Sterneberg en Marie José van der Linden, fervente wandelaars en Bosschenaren maken vanaf 2015  informatieve wandelingen in en om Den Bosch.

De Kathedrale Basiliek van Sint Jan Evangelist, gewoonlijk aangeduid als de Sint-Janskathedraal, in de binnenstad van ‘s-Hertogenbosch wordt veelal beschouwd als het hoogtepunt van de Brabantse gotiek. Het bijzonder harmonieuze interieur is het resultaat van de eenheid van stijl die de gehele bouwperiode van eind veertiende tot begin zestiende eeuw bleef gehandhaafd. De buitenkant levert met zijn gulle ornamenten, zoals de dubbele luchtbogen met de 96 luchtboogfiguren en de reliëfs boven de ramen, een treffend beeld op van de versieringsdrift van de late gotiek. De Sint-Jan is ‘een bouwwerk dat volstrekt uniek is in de Nederlandse kerkelijke architectuur. Oorspronkelijk als parochiekerk gebouwd, werd de Sint-Jan in 1366 tot kapittelkerk en in 1559 tot kathedraal van het nieuwe Bisdom ‘s-Hertogenbosch verheven. Op 22 juni 1929 werd de Sint-Jan de eretitel basiliek verleend. Het gebouw heeft de vorm van een kruiskerk, meer specifiek een kruisbasiliek.

Een gestileerd beeldje met een grove oppervlak van de zittende Maria met Kind; de kleding en de zetel zijn schematisch aangegeven. Na de restauratie van het pand heeft de eigenares, de familie Hurkens, dit Mariabeeldje laten maken voor de nis in de zijgevel. (Aanvankelijk strond er een replica van Onze Lieve Vrouw van de St. Jan.) Het beeld bevindt zich op de weg van de Stille Omgang en men heeft het ‘Maria int Sevengester’ gedoopt.

In 1916 werd in het hoekpand Beurdsestraat-Kemelsharenhoek een Maria-gedenksteen gemetseld, als herinnering aan de omgang van 1915. Onder de gevelsteen hing een lantaarn waarin kaarsjes gebrand konden worden. In 1966 werden de huizen aan de Beurdsestraat gesloopt en verdween de gevelsteen naar de gemeentewerf. Op 3 mei 1981 is aan de overkant weer een Maria-beeld geplaatst, een staande Maria met Kind. Hierbij staat de tekst: ‘Aan de overkant is na sloop Maria’s beeltenis verdwenen. Aan deze gevel is zij weer verschenen.’

Het beeldje is gehakt in een driehoekig blok natuursteen, dat ingepast is in de hoek van het gebouw. Het is een afbeelding van een staande vrouwelijke figuur in zeer hoog reliëf met scherpe en hoekige vlakken. Eronder staat de tekst: ‘Herinnering aan Bosch’ Marieke’.
Bosch’ Marieke was een volksstuk en tevens een Mariaspel naar een idee van de toenmalige kapelaan van de St. Cathrien. Hij wilde een beter contact bewerkstelligen met en tussen de bewoners van de Oude Hulst, de Weversplaats, De Mortel, de Bandsche Poort en de Berenbijt.

Het beeld stelt voor Maria Koningin van den Heiligen Rozenkrans B.V.O. en is in 1923 door de vereniging Mannenomgang aangekocht. In 1992 is het mozaïek, onder supervisie van architect Herman Teering, gerestaureerd en opnieuw van een luifel voorzien. Op 4 oktober 1991 is het mozaïek door pastoor B. Speekenbrink ingezegend.

Lopend vanaf de Vughterstraat de Postelstraat in is  aan de gevel van het pand met nr. 23, een Mariabeeld geplaatst dat door de woningbouwvereniging S.W.H. te ‘s-Hertogenbosch, na het gereed komen van de nieuwbouw van dit pand, is aangebracht. Het Mariabeeld, een zittende Maria, is hier in 1985 geplaatst door Woningbouwvereniging SWH ter gelegenheid van de sociale woningbouw. Vanaf 1868 hebben op deze plek het klooster met kapel en scholen van de Zusters van Jezus, Maria en Jozef (JMJ) gestaan.

Op de hoek Korenbrugstraat-Kruisstraat staat een huis dat reeds in 1635 ‘Onder Ons Lief Vrouwke’ genoemd werd. Naar alle waarschijnlijkheid was er in die tijd al een mariabeeld tegen de gevel geplaatst. In het begin van de 20e eeuw gingen de bewoners van de straat over tot een grotere mariale invulling. Men kocht een mariabeeld, dat gemaakt was door de Bossche beeldhouwer Sjef Kuipers. Vervolgens werd er door W. Lelyveld een troon een baldakijn ontworpen en door de timmerman Vaes, beiden lid van de buurtcommissie, uitgevoerd. In de oorlog is veel rondom het beeld vernield en is het beeld weggehaald en verdwenen. Onderzoek en nasporing naar het originele beeld veranderde het feit niet dat ook het oorspronkelijke beeld onvindbaar bleef. Dit leidde ertoe dat op 8 mei 1983 het nieuwe beeld, een exacte kopie van het oorspronkelijke beeld en vervaardigd door de Bossche beeldhouwer H. Suyskens, werd ingezegend door Pater Barnabas v.d. Brule van de Paters Capucijnen.

In vroegere tijden werd tijdens de omgangsdagen een groot Mariabeeld voor de gevel van het pand geplaatst, maar dit beeld was plotseling verdwenen. In 1982 is het beeldje door een anonieme gever geschonken aan de Vereniging Stille Omgang. Het is een zittende, traditioneel naturalistische Maria met Kind op schoot, uit lindehout gesneden door beeldhouwer H. Suyskens.

Dit beeld is tijdelijk niet aanwezig.

Vanuit de Korenbrugstraat naar de Lepelstraat staat aan de linkerkant, tussen de café’s een geheel ‘eigentijdse’ mariakapel. Ook deze kapel en haar voorgangster kent een bewogen geschiedenis. Het mariabeeld in de kapel wordt daar omgeven door bloemen en brandende kaarsen en is de voortzetting van een mariakapel die daar al vanaf 1825 heeft gestaan. In 1825 kochten de heren Frijhoff en Pompe, distillateurs en wijnhandelaren, het huis “In den grooten beer” aan de Lepelstraat. Zij troffen er tussen een hoop rommel een groot stenen Mariabeeld met Jezuskind aan.  Het beeld stond niet langs de historische beeweg. Die is in 1866 spontaan verlengd met een lus door de Lepelstraat, waar de beeltenis van Maria werd gezien als de vervangster van het wonderbeeld in de Sint Jan. Dit geschiedde  in het jaar dat de cholera heerste en de mensen vanwege besmettingsgevaar niet in grote massa’s in de St. Jan bij de Zoete Lieve Vrouw mochten komen bidden. De plotseling toegenomen belangstelling ontroerde de eigenaar, die het beeld liet restaureren en er zelfs een baldakijn boven liet maken. In de bevrijdingsdagen van 1944 werd de distilleerderij bijna geheel verwoest. Ook het Mariabeeld liep opnieuw schade op, maar dit werd door de beeldhouwer Jac de Bresser weer ongedaan gemaakt. Tijdens het herstel na de oorlog werd er op het terrein van de distilleerderij in 1950 voor het beeld een devotiekapel gebouwd.

Vanaf de Lepelstraat lopend  rechtsaf de Visstraat in bevindt zich aan het einde van de straat het steegje de Ruische poort in. Boven deze poort is een nis gemetseld met daarin een Mariabeeld met links van het beeld een lantaarn. Het beeldje is hier ooit door het bankiershuis F. van Lanschot, die anno 1999 in dit pand nog steeds haar bankzaken uitoefent, geplaatst en later is daar nog een lantaarn aan toegevoegd. Op 27 mei 1982 is deze lantaarn aan de Vereniging Stille Omgang geschonken. Het beeld is niet het eerste Mariabeeld in successie dat zich boven de Ruische poort bevindt.  Het is in de loop der tijden altijd een ‘mariale’ plek geweest.

 Op 17 december 2015 werd de Mariakapel op de Markt opgeleverd tezamen met de reconstructie van het middeleeuwse puthuis. De totstandkoming van deze kapel en het puthuis heeft de Bossche gemoederen een kleine 10 jaar bij tijd en wijle behoorlijk verhit. Voor – en tegenstanders roerden zich sterk nadat in april 2015 toch door de gemeenteraad het besluit tot plaatsing werd genomen. Wat hier ook van zij, met de reconstructie is de 15/16e eeuwse situatie van het puthuis en kapel weer in het stadsbeeld teruggebracht, zoals bijvoorbeeld op het schilderij van Jeroen Bosch “De Lakenmarkt” van 1530 stond weergegeven. Na de totstandkoming van het ‘Onze Lieve Vrouwe huiske’ is daarin een replica van de meester van Coudewater uit de 15e eeuw geplaatst.  De vergulde kroon op het beeld is door Hans van Gerwen uit Rosmalen. Het Mariabeeld is vervolgens in de meimaand van 2016 gekroond.

​

Zowel poort als plaats zijn overblijfsels van een kapel die was toegewijd aan de H. Anna, de moeder van Maria en de grootmoeder van Christus. Deze kapel werd gebouwd door de gildenbroeders van de Broedersschap van de H. Anna, na afbraak van de eerdere bestaande kapel, die tot 1457 deel uitmaakt van het oude Gasthuis. In 1629 werd, na de verovering van de stad door Frederik Hendrik, de kapel door de Waalse Gereformeerden in beslag genomen voor de uitvoering van hun godsdienst. Vervolgens werd de kapel in 1816 gesloopt in verband met de bouw van een nieuwe kerk voor de Nederlands-hervormde gemeente. Destijds heeft de voormalige Vereniging Stille Omgang gekozen voor het beeld van St. Anna te drieën om de geschiedenis van deze kapel naar voren te halen als onderdeel van deo mariale beeweg door de stad. Op 6 oktober 1985 is dit beeld ingezegend door de toenmalige plebaan Van der Camp. Het is gemaakt door beeldhouwer H. Suyskens.

Bron: https://www.zoetelievevrouw.nl/