Wandelen in het Hart van Brabant – Mr. Pieter van Tienhoven Route

Hoe vaak heb ik in de Kampina gewandeld? Ben de tel kwijt geraakt, en toch kwam ik op plekjes die ik nog niet kende. En wat een prachtige wandeling heeft Charles Aerssens bedacht aan de kant van Lennisheuvel richting Kampina. Ik kende het stukje langs de Beerze van het Brabants Vennenpad, prachtig, met grazende paarden en smalle verhoogde walletjes langs de beek. De sneeuw deed er nog een schepje bovenop en het leverde prachtige plaatjes op. Meestal is de schoonheid van een wandeling die ik maak, af te lezen aan het aantal foto’s dat ik maak. Nou, ik moest er heel veel schrappen voor de website. Later de vennen richting Oisterwijk en alsof het nog niet genoeg was het prachtige pad langs de Kleine Aa of Dommeltje. Het leverde uiteindelijk een wandeling op van ruim 15 kilometer met een onverhard percentage van 95%. Ik heb genoten.

Pieter Gerbrand van Tienhoven (Amsterdam, 19 november 1875-5 mei 1953), zoon van Gijsbert van Tienhoven, was een assuradeur in Amsterdam die vooral bekendheid kreeg door zijn werk voor de natuurbescherming. Hij studeerde rechten en biologie aan de Gemeente Universiteit Amsterdam, waar hij in 1902 in de rechten promoveerde. Daarna werkte hij tot 1949 als directeur van verschillende verzekeringsmaatschappijen. In 1905 was hij medeoprichter van de Vereniging Natuurmonumenten. In 1907 werd hij penningmeester en vanaf 1927 tot 1952 was hij voorzitter en speelde een belangrijke rol bij de aankoop van terreinen en het verwerven van fondsen. Daarbij spande hij zich vooral in voor de aankoop van grote terreinen die aantrekkelijk waren voor het publiek, zoals de Oisterwijkse Bossen en Vennen en de Kampina. Zijn grafmonument ligt op de oevers van de Zandbergsvennen.

De Kampina is een natuurgebied met bos, heide en beekdalen tussen Boxtel en Oisterwijk. Het gebied is sinds 1929 grotendeels eigendom van de Vereniging Natuurmonumenten en is ruim 1200 hectare groot. De naam verwijst (in het Latijn) naar de Kempen. De Kampina is een gevarieerd natuurgebied met een uitgestrekt heide, dennenbossen en vele vennen. De zoon van de vorige eigenaar van de Kampina, Pieter van Tienhoven, heeft zich als voorzitter van Natuurmonumenten zeer ingespannen voor het behoud van de Kampina, het behoud van meanderende beken, en voor de natuurbescherming in het algemeen. Zijn as is uitgestrooid op de Kampina op de plek waar ook zijn gedenksteen is opgericht.

Bij het Kogelvangersven oefende in de 18de eeuw de gendarmerie haar schietkunsten, door over het ven in de zandwallen te schieten. Net als de andere nabijgelegen vennen wordt het Kogelvangersven door regenwater gevoed. Hierdoor zijn de vennen voedselarm en groeien er kenmerkende planten zoals zonnedauw, lavendelheide en veenbes. Natuurmonumenten wil in dit door naaldbomen dichtgroeiende gebied stuifzand en heide weer een kans geven. Daarom zijn aan de andere kant van het Kogelvangersven een aantal bomen gekapt waardoor de wind weer vrij spel krijgt en de natuur aantrekkelijker voor de heide wordt.

Vanaf 1600 liepen de bewoners van landbouwenclave Balsvoort elke zondag door weer en wind over dit pad om naar de kerkdienst in Boxtel te gaan. Het was een tocht van ongeveer vijf kilometer, men had er toen nog veel voor over om bij een kerkdienst aanwezig te zijn.

Candidus ten Brink kocht hier in 1847 heidegebied om er een houtplantage van te maken. Voor het aan- en afvoeren van de bomen, liet hij rechte paden aanleggen, zodat het makkelijker was om in percelen te werken. Candidus was een zeer gelovig man en hij gaf de grotere paden de naam van heilige vrouwen: Melanie, Maria en Niana (Anna). De lanen zijn er nog goed zichtbaar gebleven.

De Kleine Aa of Dommeltje is een zijtak van de Beerze die ten westen van Boxtel van deze, hier Smalwater genaamde beek, in noordwestelijke richting naar de Esschestroom stroomt en daar uitmondt ten zuidwesten van Esch. In 1949 werd deze beek gekanaliseerd. Waterschap De Dommel heeft in samenwerking met Brabants Landschap de Kleine Aa opnieuw ingericht. De beek is over een lengte van 1,5 km hersteld en het resultaat is een natuurlijke, smalle, door het landschap kronkelende beek.

Roond is een buurtschap twee kilometer ten zuidwesten van Boxtel. De naam ‘de Roond’ duikt voor het eerst in 1352 op en betekent boomstomp, omgevallen boom of iets dergelijks. Deze boom bevond zich vermoedelijk op een opvallende plek of had een opvallende vorm. Het aantal woningen wat de Roond in 1736 telde, 21, is sindsdien nauwelijks toegenomen. De meeste boerderijen zijn de afgelopen jaren omgebouwd tot woonhuis. Op de Roond staat een kapel die is toegewijd aan de Heilige Anna. De kapel is door de buurtbewoners opgericht en wordt ook door hen onderhouden. De kapel functioneert als ontmoetingsplaats en als plaats voor gebed.

Het beekje de Beerze stroomt dwars door de Kampina. De naam Beerze werd al in 1545 gebruikt door keizer Karel V. De herkomst van de naam is onzeker. Het kan verwijzen naar ‘beer’, dat in het Middelnederlands ‘modder’ betekent, het kan ook zijn afgeleid van ‘berne’ (bron) of ‘barne’ (branden). ‘Barne’ verwijst dan naar de aanwezigheid van veen (turf), dat vroeger dienstdeed als brandstof voor de kachel. Het veen werd gevormd in de laaggelegen gebieden rond de beek. Je vindt hier aan weerszijden van het verhoogde pad langs de Beerze populieren, die hier vroeger zijn geplant. Vroegere bewoners gebruikten dit pad om naar Lennisheuvel te lopen, maar de Beerze stroomde vaak over, waardoor het pad onder water stond en slecht zichtbaar was. Om te voorkomen dat wandelaars in de verraderlijke stroming terecht kwamen en verdronken, markeerde men het pad aan weerszijden met populieren.