Als een soort van eindejaarswandeling maak ik met Rob Wolfs en Rutger Burgers een verkenning in Vught rond de Lunetten. Het is een mistige dag, mysterieus, met een bladerdek op de grond en kale bomen op een frisse winterdag. De wandeling duikt meteen vanaf het beginpunt boerderij de Loonsebaan de bossen van de Vughtse heide in. Af en toe passeren we een heideveld en vennetje. Voor ons kruisen topatleten van Prins Hendrik die in het mulle zand trainen. Een voormalige schietbaan van het militair oefenterrein leidt ons naar een lange laan die parallel loopt aan het Drongelens Kanaal. Na de brug lopen we aan de overzijde terug met zicht op de Gement. Alhoewel het zicht matig is, het is mistig, pikken we af en toe weidser blik mee, een groep appelvinken dwarrelt door de lucht. En ineens, Nationaal Monument Kamp Vught. Hier ligt historie, de barakken, de wachttorens. Het grenst aan de Extra Beveiligde Inrichting. Er zijn paralellen: Joden zaten opgesloten in het kamp Vught, gevangenen in de penintaire inrichting. Alleen de een zonder aanleiding, de ander met. Het maakt indruk, de prikkeldraad en de locatie. Een bakje koffie met appelgebak leidt wat af maar de herinnering aan het harde verleden van de 2e W.O. blijft in ons hoofd. De wandeling gaat verder langs de Lunetten en rond de IJzeren Man. Recreatiestroken belemmeren een onverharde doorgang langs het water. Aan de overkant van de plas is het pad wel mooi dicht langs de waterkant. En via bos en heide keren we terug naar boerderij de Loonsebaan waar een speciaal bier op ons wacht en we nog even nakaarten over de wandeling. Niet Trage Tochtwaardig waarmee zowat elk stukje in Oost-Brabant wel verkend is voor een mogelijke wandeling met afwisseling en minimaal 70% onverhard. Trage Tocht Vught zit er niet in. Geen probleem, we hebben genoten van het buiten zijn, de gesprekken en de diepe indrukken van Kamp Vught.

Het kanaal is tussen 1907 en 1911 gegraven om wateroverlast te voorkomen in de lage gebieden rond ’s-Hertogenbosch en in de polders rond de stad. Aanleiding voor het ruim 19 kilometer lange kanaal zijn de ontginningsprojecten in de Belgische Kempen waardoor de Dommel meer wateraanbod kreeg. Ook leidde ontginningen in de Peel tot meer water voor de Aa. In combinatie met hoogwater in de Maas kon dit tot veel wateroverlast rond Den Bosch zorgen. Het Drongelens Kanaal zorgde voor verlaging van het waterpeil waarbij het water werd afgevoerd richting Waalwijk en de Bergse Maas.

Naast de kampen Amersfoort en Westerbork, zogenaamde doorgangskampen, was Kamp Vught een van de drie concentratiekampen in Nederland tijdens de 2e W.O. Er deed zich het lugubere feit voor dat de eerste gevangenen uit kamp Amersfoort het zelf moesten afbouwen. Het was namelijk nog niet klaar en zij groeven een gracht om het kamp en om de 100 meter een wachttoren. Er konden maar liefst 15.000 onder erbarmelijke omstandigheden worden ondergebracht.  Er stierven zeker 735 mensen. De fusillades vonden plaats op de fusilladeplaats Vught op ongeveer vijftien minuten lopen van het kamp. Vanuit verschillende gevangenissen werden verzetsmensen naar Vught gebracht en hier vermoord. Er staat nu een gedenkteken met de namen van de 329 mannen die hier werden doodgeschoten. Naast de woonwijk en twee kazernes is een groot deel van het terrein tegenwoordig in gebruik door de Penitentiaire Inrichting Vught. Op de noordoostpunt van het vroegere kampterrein is het museum Nationaal Monument Kamp Vught gevestigd.

De Tachtigjare Oorlog waren aanleiding om aan Menno van Coehoorn opdracht te geven voor de aanleg van een aantal verdedigingslinies in Nederland. Ook Den Bosch werd hierin opgenomen zodat grotere verdedigingslinies bescherming moesten bieden tegen vijandelijke invallen.  Zo werd op de lijn Cromvoirt-Helvoirt- Esch een aantal voorwerken gebouwd op 2 tot 3 kilometer van Fort Isabella. Deze werden in 1844 vervangen door de lunetten in Vught, kleine verdedigingswerken die waren opgenomen in een grotere verdedigingslinie. Door woningbouw zijn een aantal lunetten deels of geheel verdwenen. De overige zijn tot Rijksmonument verklaard.

Op de noordoostpunt van het voormalige kampterrein werd in 1990 een herdenkingsplaats met museum gebouwd over het concentratiekamp Kamp Vught dat hier in de Tweede Wereldoorlog was gevestigd. Er bevindt zich op het buitenterrein een nagebouwde halve barak en een aantal nagebouwde wachttorens. Ze zijn lager dan de oorspronkelijk wachttorens omdat men anders over de muren van de verderop op het voormalige kampterrein gelegen penitentiaire inrichting heen zou kunnen kijken. Het voormalige crematorium van het concentratiekamp staat ook op het buitenterrein, het is het enige museumonderdeel dat niet gereconstrueerd is. Verder bevindt zich er het Monument der verloren kinderen. Het is geplaatst om de kindertransporten op 6 en 7 juni 1943 vanuit Kamp Vught, via Kamp Westerbork, naar Sobibór te herdenken. Meer dan duizend Joodse kinderen en hun ouders werden op transport gesteld onder het mom van overplaatsing naar een speciaal kinderkamp. Eenmaal aangekomen in het vernietigingskamp Sobibór in bezet Polen werden ze vrijwel meteen vergast.

De recreatieplas in de bossen bij Vught is vernoemd naar de stoombaggermolen die de plas groef. Het afgraven gebeurde in eerste instantie met handkracht. Met scheppen werden kruiwagens gevuld, waarmee het zand naar een zandtreintje werd gebracht dat het zand afvoerde. Later werd een stoombaggermolen gemaakt, die ook geschikt was om op het droge zand af te graven. De IJzeren Man staat bekend om het heldere water, van blauwalg is in de geschiedenis nooit sprake geweest, vanwege de hoge zuurgraad van het meer. Fuut, aalscholver en ijsvogel zijn vogels die hier veel voorkomen.