Trage Tocht Overasseltse Vennen -Wandelen naar de koortsboom

De wandeling vlakbij Nijmegen gaat door het natuurgebied Overasseltse Vennen waar je door bossen, rivierduinen, heidevelden en langs vele vennetje, in totaal maar liefst 28, loopt. Verder wandel je door een halfopen gebied met halfverharde wegen door het landschap dat als uitloper van het stuifzandcomplex licht glooit. Bijzonder is de ruïne van de middeleeuwse St. Walrickkapel met de lapjes in de koortsboom. De route slingert om het Wijchense Ven, een voormalige rivierarm van de Maas.

De ruïne van de Sint-Walrickkapel is een rijksmonument gelegen in de Overasseltse Vennen. De kapel werd in de 15e eeuw gebouwd en was in gebruik door monniken van de abdij van Saint-Valery-sur-Somme die in het gebied een priorij hadden. Het was een laat-gotische rechthoekige kapel. Hiervan bleef vanaf de 17e eeuw een deel van de oostelijke wand met rondbogige vensters en een deel van de lange muren over als ruïne. De kapel was gewijd aan de heilige Walricus (Walrick) die beschouwd werd als patroon van zieken, en specifiek koortslijders.

‘Het is weer flink wat jaren geleden dat ik hier een wandeling maakte. De grote eik die als koortsboom bekend staat heeft er een klein broertje bijgekregen. Iets verderop staat de kleine uitvoering. Het boompje is volgehangen met lintjes, maar ook met mondkapjes. Sierlijk wappert een mondmasker van zorginstelling Pantein boven in de boom. Het is coronatijd.’

Ooit is dit gebied, ten zuidwesten van Nijmegen, ontstaan door de Waal en de Maas. Het gebied bestaat uit zo’n twintig benoemde vennen en het omliggende rivierduin-, heide- en bosgebied. In het stuifzandgebied ontstaan nadat hier wind op de leemvlakte werd zand naartoe verplaatste, zijn de vennen in dit gebied ontstaan door zandafgravingen in de 19e eeuw ten behoeve van de spoordijk voor het station en aanloopdijk naar de spoorbrug in Nijmegen. Enkele vennen werden geliefde broedplaatsen voor allerlei vogelsoorten, het Meeuwenven is daarvan het meest bekende.

Walrick was in de loop der tijd in de vergetelheid geraakt. Eind 19e eeuw verscheen in de Katholieke Illustratie een verhaal over een zieke dochter van een leider van lokale heidenen die op aanwijzing van de heilige Willibrord genezen werd door een haarband in een struik te hangen. Hierop bekeerden beiden zich tot het Christendom en werden daarna vermoord door de andere Hoemannen. Ook zou Karel de Grote in 777 de geneeskrachtige werking van de plaats ervaren hebben en een kapel aan Sint Willibrord gewijd hebben. Hierna werd de plaats een pelgrimsoord voor zieken ter ere van St. Willibrord. Deze bedevaarten waren tot halverwege de 20e eeuw in gebruik. Vanaf de jaren 1990 werd het gebruik van de koortsboom populair en werden lappen gehangen aan een eik naast de ruïne.

In de Overasseltse en Hatertse vennen zijn meerdere grafheuvels gevonden uit de bronstijd en de ijzertijd. Langdurig werd het gebied als begraafplaats genruikt. De vennen werden ook als rituele plek gezien. Soms zijn hiervoor natuurlijk duinen gebruikt om een bijzetting in te plaatsen, in andere gevallen waren het door mensen opgeworpen grafheuvels of opgebrachte verhogingen op natuurlijke duinen.

Dit langgerekte water is eigenlijk geen ven, maar een rivierarm uit de voorlaatste ijstijd (± 100.000 jaar geleden). De gletsjers en stuwwallen in het noorden dwongen Maas en Rijn tot een zuidelijkere loop dan nu. Samen persten ze zich onderlangs de stuwwal en sleten bijvoorbeeld ook het huidige brede dal van de Niers bij Gennep uit. Ook het Wijchens Ven is een deel van deze oerrivier. Na de ijstijd slibde de rivier geleidelijk dicht met veen, dat de plaatselijke boeren in de afgelopen eeuwen hebben gestoken als brandstof. ‘Wijchens Ven’ is dan ook een verbastering van ‘Wijchens Veen’.

Ik kom twee jeugdige meisjes tegen. Met hoge laarzen stappen ze speels door de waterplassen. Af en toe springen ze omhoog en komen met één been in het water met waterspetters als gevolg. Ze hebben er reuze lol in. Ik moedig ze aan om met twee benen tegelijk te springen en nog grotere spetters te maken. Ze twijfelen geen moment en springen samen omhoog … kletsnat zijn hun jassen en broeken, en die van mij ook. Ik loop lachend verder en geniet na honderden meters na.’