Trage Tocht Ooij – Wandelen door prachtig rivierenlandschap

De wandeling gaat door het rivierenlandschap van de Ooijpolder. Je loopt langs water, tussen heggen, langs wilgen en tussen de velden met in de verte het kerkje van Persingen en de beboste stuwwal bij Beek-Ubbergen. In het oosten zie je Nijmegen liggen en over opengestelde boerenlandpaden is het mooi wandelen. Na de immense Bisonbaar volgen de Groenlanden waar je over een oud klinkerpad door het natte moerasgebied wandelt. Een mooi pad voert je verder langs het bekende Oortjeshekken terug naar Ooij. De wandeling is opgenomen in de succesvolle wandelgids Wandelen in het Rijk van Nijmegen van Gegarandeerd Onregelmatig.

De wandeling in het rivierenland liet vandaag fantastische mooie luchten zien, luchtkadootjes. Oprukkende buien en de zon speelden een wedstrijdje in de lucht met af een toe een natte broek tot gevolg. Maar ook het landschap rond de Bisonbaai en de Groenlanden is bijzonder mooi. Beversporen langs de oevers van de baai, prachtige dijkhuizen in sierlijk wit geschilderd met richtingen Persingen mooie meidoornhagen en graspaden die dwars door het veld lopen. Een kleine omweg naar het kerkje van Persingen omdat ik hier zo’n mooie herinneringen aan heb.

In de Middeleeuwen was Kasteel De Ooij het middelpunt van de gelijknamige heerlijkheid waarvan tegenwoordig nog delen van de voorburcht met de helft van het knechtenhuis, het stalgebouw en een duiventoren aanwezig zijn. Het is een dorp gelegen in het hart van de Gelderse Poort, in de Ooijpolder bij Nijmegen. In het Oudnederlandse betekent oia ‘land aan een waterloop’ en in 1741 wordt het gebied rond het dorpje ‘Cirkel van de Ooij’ genoemd. Het dorp Ooij is sinds de 19e eeuw twee keer ‘verhuisd’. Het oude oorspronkelijke dorp lag rond de Hervormde kerk en de eerste verplaatsing vond plaats in 1835, als het dorp zich voegt bij de locatie aan de Kerkdijk waar de RK Sint Hubertuskerk wordt gebouwd. De tweede verplaatsing is na de Tweede Wereldoorlog, waarbij het dorp zich naar het noorden verplaatst. In het dorp staat het beeld van de ballenmaker. Het is een ode aan vroegere arbeiders van de oude steenfabriek. Een ballenmaker is iemand die de grondstof, klei, in de steenvormen deed, waardoor mooie rechthoekige bakstenen gevormd werden. Deze bakstenen van klei werden vervolgens in de oven gebakken.

De Bisonbaai is een voormalig zandwingat in de Ooijpolder vlakbij de Waal. Tegenwoordig wordt de Bisonbaai veelal gebruikt als zwemwater en staat het bekend om zijn naaktstrand. Langs de kust van de baai grazen geïntroduceerde gallowayrunderen en konikpaarden. De baai zou zijn naam danken aan een baggermachine de ‘Bison’ die in de jaren vijftig van de vorige eeuw hier tonnen zand uitgegraven heeft. Deze lezing wordt ontkracht door Ton Basten uit Ooij, die destijds op de baggermolen heeft gewerkt. De baggermolen heette Cato en niet De Bison. Aannemeliker is dat de naam Bisonbaai is gegeven na de vondst van een bot van een Bison bij de baggerwerkzaamheden in 1953.

Je ziet er op een aantal plaatsen beversporen. De baai verandert soms bij hoogwater in een binnenzee, zoals in de winter van 2020. De baai is een geliefde plek voor ganzen en eenden. De bomen aan de Bisonbaai zijn een punt van twist geweest. Staatsbosbeheer wilde Canadese populieren die zo kenmerkend zijn voor de overkant van de baai, kappen. Na een actie van Vrienden van de Bisonbaai mochten de bomen echter blijven staan, soms heeft actie voeren echt resultaat.

Oortjeshekken is een gemeentelijk monument dat oorspronkelijk werd gebouwd rond 1600. Aan het einde van de negentiende eeuw is het herbouwd, waarschijnlijk nadat het oorspronkelijke gebouw grotendeels door brand werd verwoest. Vroeger liep er langs Oortjeshekken een beek, de Ooyse Graaf. De boeren moesten met hun vee een sluis over om aan de overkant te komen. Ze moesten dan een hek door en hiervoor betaalden ze dan tol, een muntje ofwel een ‘Oortje’. Dus om het hek door te mogen, betaalden ze een oortje, vandaar de naam Oortjeshekken.

De Gelderse Poort is een grensoverschrijdend natuurgebied in Nederland en Duitsland, tussen Nijmegen, Kleve, Arnhem en Emmerik langs de oevers van de Waal, Bijlandsch Kanaal, Pannerdens Kanaal, Nederrijn en Rijn. Het is vernoemd naar de plek waar de Rijn zich door een tijdens de ijstijd gevormde stuwwal heen werkt en zich begint te splitsen. Dit is in feite het begin van de Rijndelta. Veel klei is uitgegraven, polders zijn aan de natuur overgegeven en kunnen bij hoogwater opslaan als buffer dienen. Oude geulen zijn weer opengemaakt zodat naast de vaargeul de natuurlijke werking van de rivier weer plaatsvindt. De natuur krijgt daarmee een stevige impuls. In de winter overwinteren hier tienduizenden ganzen. Bezoekers van over de hele wereld bezochten dit gebied om te onderzoeken hoe wij met onze rivieren omgaan. Kennis uit de Gelderse Poort wordt nu bijvoorbeeld toegepast langs de Mississippi in Amerika en de Yangtze in China.

Vanaf 1994 werden de eerste bevers vrijgelaten in de Gelderse Poort. Bevers spelen een sleutelrol langs rivieren en beken. Zij nemen het natuurlijke onderhoud van oevers voor hun rekening en met hun beitelvormige snijtanden knagen ze complete bomen om. Het is het grootste knaagdier van Europa en een van de grootste knaagdieren ter wereld. Bevers leven in kleine familiegroepen in de buurt van water. Meestal leven er zo’n vijf of zes bevers in een groep, bestaande uit een volwassen paartje en hun jongen van de twee laatste worpen. Ze hebben een enorme bijt- en knaagkracht, wat langs de Bisonbaai om sommige plekken goed te zien is. Hier is ook een burcht van dit knaagdier gesignaleerd.

De Groenlanden is een binnendijks gebied dat uit afgezette rivierklei bestaat. Vroeger werd er klei gewonnen door steenfabrieken en de kleiputten in de Groenlanden zijn hier de overblijfselen van. Het is een vluchtplaats voor allerlei dieren tijdens hoogwater zoals de bever die hier dan naartoe verhuist. Het is een vrij droog gebied met prachtig struweel van meidoorn en wilde roos. Er is een dassenburcht en langs de Defensiedijk, een overblijfsel uit de Koude Oorlog, zijn veel konijnenholen te zien.

De Oude Waal is een vroegere loop van de huidige Waal die zich eeuwen geleden heeft verlegd. Het is door verregaande verlanding een zeer ondiepe plas geworden en er worden een groot aantal vogelsoorten waargenomen zoals smient, wintertaling, kuifeend, tafeleend en wilde eend maar ook kolganzen en grauwe ganzen. Door de ondiepte vriest de plas snel dicht en is het in koude wintermaanden een plek waar veel schaatsers baantjes trekken.

De Meidoorn heeft stekels waardoor de haag ondoordringbaar is. In mei voorjaar krijgt de haag witte bloemen die licht geuren. De haag is een ideale broedplaats voor vogels, de vogels vinden in de haag bescherming tegen wind en roofdieren. De plant wordt veel gebruikt voor hagen in landelijke gebieden en in de Ooijpolder heb je nog prachtige dubbele hagen waartussen een voetpad loopt die samen door het landschap kronkelen.

Met zijn 95 inwoners en 40 huishoudens wordt Persingen vaak bestempeld als het kleinste kerkdorp van Nederland. Het laat Gotische Kerkje dateert uit 1267 en krijgt rond 1420 haar huidige vorm. De toren, eerst plat, werd toen verhoogd en voorzien van een ranke spits. Het kerkje ligt op een heuvelrug, die vroeger groter is geweest en liep vanaf Nijmegen door de Ooypolder tot het huidige Duitsland. Het water sloeg soms land weg, maar hoogde ook op. Het was te klein voor bewoning maar wel geschikt voor een heiligdom en dit vermoed men ook bij Persingen.

De heren van Ooy komen al in 1088 voor, maar de eerste schriftelijke vermelding van hun leengoed dateert uit 1184. De toenmalige burcht, waarschijnlijk een motteburcht, was eigendom van Stephanus van Ooy. Het oudste deel van de hoofdburcht bestond uit een vierkante toren van elf bij elf meter, gebouwd op een omgracht rond terrein. Het sterke kasteel heeft geen weerstand kunnen bieden aan de Franse troepen, die het kasteel in de jaren 1794-1795 hebben vernield. De eigenaar Otto W.H. graaf van Bylandt besloot niet in herstel te investeren. Hij liet het kasteel in 1798 afbreken, maar nadrukkelijk werd bepaald dat de voorburcht, de brug en de grachtmuur niet mochten worden afgebroken. De gespaarde voorburcht werd in het vervolg ‘Kasteelsche Hof’ genoemd. De overgebleven duiventoren is gerestaureerd.