Ik maak vandaag een mooie Brabantse wandeling door Nationaal Park Loonse en Drunense Duinen, Trage Tocht Loon op Zand. Vanaf Natuurpoort van Loon net buiten het dorp lopen we meteen het natuurgebied in door bossen op de flanken van het Nationaal Park. De route doet het Land van Kleef aan waar vroeger het dorp Loon op Zand lag, toen nog Venloon geheten, maar dat door het oprukkend stuifzand werd bedreigd. Het dorp werd verplaatst en nu loop je hier door een kleinschalig open gebied met paarden in de weilanden over onverharde wegen, eerst dwars door de weilanden en later aan de rand van het bos. Verderop weer de uitgestrekte bossen die worden afgewisseld door de Kraanvense Heide en een merkwaardige groot gat midden in het bos, vermoedelijk een restant van een bominslag uit de Tweede Wereldoorlog. Richting het Galgenwiel, voor de plaatselijke bevolking de ijsbaan, zie je de eerste grote open vlakte met heidestroken afgewisseld met zandstroken. Het zijn de uitlopers van de Loonse en Drunense Duinen die we later in de route nog in zijn volle glorie zullen zien. Maar eerst lopen we richting noordflank van het Nationaal Park. Over kleine hoogteverschillen in de bossen met uitzicht op weilanden loop je door mooie beukenlaantjes aan de bosrand richting de Roestelberg waar je even kunt uitrusten en van een kop koffie kunt genieten. Hierna wordt het uitdagender en ervaar je hoe groot het stuifzandgebied is. Je loopt ruim drie kilometer door het mulle zand, eerst over de Kleine Vlakte en later over de Grote Vlakte. In de verte de 24 meter hoge Kapucijnerberg en overal kleine stuifduinen om je heen. Afgewisseld met kwetsbaar heidegebied bereik je uiteindelijk het aangelegde uitkijkpunt waar je nog even terug kunt kijken waar je door het losse zand geploeterd hebt. Het einde van de route gaat weer over kronkelende bospaden door een gevarieerd bos naar het beginpunt bij Natuurpoort van Loon. Hier kun je onder het genot van een versnapering bijkomen van deze afwisselende en uitdagende wandeling door bos, heide, stuifzand en weilanden.

De wandeling wordt gecontroleerd voor de nieuw te verschijnen wandelgids Wandelen in de Meierij. De wandelgids verschijnt in de loop van het jaar en hierin komen vijftien wandelingen rond Den Bosch. Enkele kleine schoonheidsfoutjes zijn uit de routebeschrijving gehaald, nu klaar voor de gids. De wandeling blinkt uit in afwisseling: het halfopen en kleinschalige landschap van Land van Kleef, uitgestrekte bossen, mooie beukenlanen, kleine hoogteverschillen, heidegebieden en natuurlijk de prachtige zandvlaktes van de Loonse en Drunense Duinen. Houdt het nieuws in de gaten voor de gids Wandelen in de Meierij waarin deze wandeling is opgenomen.

Nationaal Park De Loonse en Drunense Duinen is een natuurgebied van ruim 3500 hectare groot en is sinds 2002 een nationaal park. Het park is enerzijds grotendeels een afwisseling van droge zandverstuivingen en naaldbos, maar ook de uitgestrekte beekdalzone van de Zandleij hoort erbij. Het stuifzandgebied is in de late middeleeuwen ontstaan. Het bestaat uit een hoger wat ruig en zanderig middengebied met een iets vruchtbaardere maar toch nog schrale rand eromheen. Tot aan de late middeleeuwen kon het gebied bescheiden boerengemeenschappen voeden, maar in die tijd van betrekkelijke welvaart nam de bevolkingsdruk zo toe dat de kringloop in het gebied door overbegrazing en te vaak plaggen van de heide fataal werd verstoord en een steeds groter wordende woestenij ontstond en het zand hele nederzettingen. Vanaf de 14e eeuw werden er eiken geplant in een poging het stuifzand te keren en in de 18e en 19e eeuw probeerde men het met dennen en helmgras. Het gebied is stabiel en er worden zelfs bomen gekapt om dit voor Noord-Europa uitzonderlijk grote stuifzandlandschap in stand te houden.

Het dorp Loon op Zand kent een lange geschiedenis. Rond het jaar 1100 ontstond bewoning in een toen nog nat gebied. De nederzetting stond bekend onder de naam Venloon. In 1233 moet hier al een kerk hebben gestaan. Door overbegrazing en onoordeelkundig rooien van bomen en plaggen van heide ontstonden zandverstuivingen die de basis vormden van de huidige Loonse en Drunense Duinen. In 1250 werd reeds vermeld dat de bewoners ‘nabij de Venloen’ zich door het zand bedreigd voelden. Het oude Venloen lag op de plaats die tegenwoordig Land van Kleef heet.

De Roestelberg is het noordelijke gedeelte van de grote zandverstuiving aan de rand van het Nationaal Park De Loonse en Drunense Duinen. Het is een favoriet startpunt voor wandelingen in dit gebied en er ligt hier een restaurant om na de wandeling een versnapering te nuttigen of een drankje te nemen.

Natuurmonumenten heeft in 2012 aan de rand van het stuifzandgebied een uitkijkpunt aangelegd dat vanaf Restaurant Bosch en Duin via een 450 meter lang betonnen pad te bereiken is. Hier heb je uitzicht over het immense natuurgebied tussen Tilburg, Waalwijk en Den Bosch. De inrichting van het uitkijkpunt is zo vormgegeven dat het ook vrij toegankelijk is voor mensen met een scootmobiel of in een rolstoel. Ook is er een modern vormgegeven zitbank aangebracht.

De IJsbaan is een ven dat in de jaren dertig werd uitgegraven om ‘s winters als ijsbaan te gebruiken. De winters zijn zacht de laatste jaren en schaatsen zit er vaak niet in maar hier kun je wel vierhonderd meter om het eilandje heen schaatsen. Als het dichtvriest, nu is het een druk bezochte uitlaatplek voor honden.