Trage Tocht Ewijk – Wandelen door de uiterwaarden van de Waal

De Trage Tocht Ewijk voert je door de mooie langs uiterwaarden langs de Waal tussen Ewijk en Beuningen. Eerst start je door over paadjes naar de Waalbandij te lopen waarna je mag struinen tussen de begroeide uiterwaarden. Parallel aan de rivier zie je boten langsvaren, soms makkelijk varend met de stroom mee of zwoegend tegen de stroom in. In dit gebied lopen kuddes Rode Geuzen en Konikpaarden tegenkomen, waarna je biji de Moespotse Waai komt. Deze oude dijkdoorbraak biedt je een mooi uitzicht. Hierna wandel je door een langgerekt bos Roodslag waarna terugloopt naar Slot Doddendaal met zijn statige eikenlaan.

‘Al rondzwervend kijken of je iets van je gading kunt vinden’, dat staat in Van Daele omschreven als struinen. Ik heb niets van mijn gading gevonden, jawel, mooie plekjes en mooie indrukken in de uiterwaarden van de Waal. Hier kun je nog struinen, rondzwerven in het uitgestrekte gebied, zonder dat er een duidelijk pad of weg is. Tussen de konikpaarden die rustig verder grazen, de schepen die over de Waal voorbij glijden en prachtige luchtwortels van bomen die met hun voeten bijna in de Waal staan. De relatief korte Trage Tocht laat goed de kracht van de rivier en de hierbij horende dynamiek van het landschap zien.

Het deels witbepleisteerde Slot Doddendael ligt ten noordoosten van Ewijk en half verscholen in de bossen. Over de naam Doddendael zijn verschillende theorieën in omloop. De meest bloemrijke verklaring is echter dat het huis is vernoemd naar de lisdodden, die rijkelijk in de drassige omgeving voorkwamen. Veelal wordt aangenomen, dat het Huis Doddendael rond de jaren dertig van de 14e eeuw gebouwd werd. Voor het eerst wordt Doddendael genoemd in verband met het geslacht Appeltern. In 1332 had ‘her Robert van Appeltern’ de grond in pacht gekregen. Later behoort het toe aan de familie Van Buren en Jasper van Culemborg, die het kasteel in leen had rond 1474. Doddendael werd toen beschreven als ‘Borch, huys ende hoff tot Ewic’. Uiteindelijk wordt het kasteel in 1972 gekocht door de heer Van Vliet en daarna door de heer Braam. De heer Braam geeft het Slot een horecabestemming en begint met een grondige restauratie. Vanaf 1977 is Slot Doddendael in gebruik als restaurant voor partijen. Het slot bestaat momenteel uit een rechthoekig hoofdgebouw met aan de voorzijde een aanbouw en een toren. In de 15e eeuw is een ommuring aangelegd en is de gracht tussen het huis en de muur gedempt.

De Beuningse uiterwaard is 120 hectare groot, loopt van de oude steenfabriek Weurt tot aan de brug van Ewijk en liggen aan de zuidoever van de Waal. In het gebied vindt nu een kleine twintig jaar natuurlijke begrazing plaats, eerst met Brandrode runderen en Koniks, later zijn de Brandrode runderen gekruist met Salers en is de Rode Geus ontstaan. Langs de Waal liggen actieve rivierduinen, en ooibos dat regelmatig onder water staat. Het natuurgebied in de Beuningse Uiterwaarden is bijna geheel vrij toegankelijk en via vage koeienpaadjes mag je hier door het gebied struinen. In 1994 werd een herinrichtingvisie voor de gehele Beuningse uiterwaarden gemaakt met als voornaamste uitgangspunten het herstel van de rivierdynamiek en het verruimen van de rivier. Middels kleiwinning en de aanleg van stromende nevengeulen is hier een dynamisch gebied ontstaan waar de rivier af en toe vrij spel heeft.

De Ewijkse plaat wordt bij een gering hoogwater van 10,5m Lobith al een eiland omdat de nevengeul begint in te stromen en als het rivierwater doorstijgt ontstaan er zelfs drie eilanden. De dieren worden dan naar een hoger gedeelte van het gebied gedreven. Het gebied werd twintig jaar geleden als laboratorium gebruikt voor de ontwikkeling van ‘nieuwe natuur’. Paarden en runderen lopen er al die jaren vrij rond en grazen aan het gras en aan de bomen. Hierdoor is een afwisselend landschap ontstaan van dichte bosjes, ruigtes en graslandjes. De plaat is een zandbak waar de Waal jaarlijks vele kuub zand neerlegt, maar door de ingrepen is er gebied ontstaan voor  verschillende planten, insecten en vogels.

Wielen en dijkomleggingen laten zien dat er in het verleden steeds een gevecht tegen het water was. Toch won de mens niet altijd en vonden dijkdoorbraken plaats waarbij de grond diep werd weggespoeld. Hier onstonden wielen die achterbleven nadat het rivierwater zich terugtrok. De Moespotse waai is hier een mooi voorbeeld van en het is bekend dat klei en zand tot honderden meters verderop voor vruchtbare grond zorgde. Nu is het door fris kwelwater een plas met zuiver water waar amfibiën zich goed thuisvoelen.

Het Roodslag is een natuurgebied bestaande uit jong hardhoutooibos in de gemeente Beuningen op de zuidelijke oeverwal van de Waal. Het kleine bos van 11 hectare is in 1972 aangelegd als natuurcompensatie voor de in de buurt tijdens de ruilverkaveling gekapte houtopstanden. In het bosje komt vooral es, spaanse aak en zomereik voor en de naam van het bos verwijst naar de rode, ijzerhoudende bodem waardoor de stammen van sommige bomen een roestbruine kleur krijgen.

De naam Waal, door de Romeinen Vacalis of Valis genoemd, later Vahal, is van Germaanse herkomst en is een verwijzing naar de vele meanders die de rivier ooit gehad moet hebben. De Waal is veruit de waterrijkste arm van de Rijn in Nederland (65% van de waterafvoer) en ook de voornaamste voor de scheepvaart en de totale lengte van de Waal bedraagt 82 kilometer. Ze stroomt van de Rijn bij Pannerden via Nijmegen, Tiel en Zaltbommel naar de Merwede bij Woudrichem. Het verhaal gaat dat de Waal is ontstaan doordat 2 reuzen, broers, lang geleden in Zwitserland zijn begonnen met het graven van de Rijn. 100 jaar later kwamen ze aan bij Lobith, waar ze ruzie kregen. De broers gingen ieder hun eigen weg. De jongere reus groef door aan de Rijn, de oudste schiep de Waal.

De Rode Geus is een nieuw type rund dat in staat is om zich zonder veel verzorging in natuurgebieden te handhaven. Het is een kruising tussen het Brandrode rund, een zeldzaam geworden Nederlands runderras en de in Frankrijk veel gehouden Salers. Het dier is ontwikkeld omdat de genetische basis van de Brandrode te smal was en men zocht naar een geschikte Nederlandse grote grazer die de begroeiing van de uiterwaarden en andere natuurgebieden in toom kan houden. Gedurende de ontwikkeling noemde men het dier het kruisingsrund, aangezien er nog geen goede naam was bedacht. Door middel van een prijsvraag kreeg het dier in 2005 de naam Rode Geus. Het dier is dieprood van kleur, wat de eerste helft van de naam verklaart. Het tweede deel, Geus, slaat terug op de geuzen, ruige klanten die net als dit rund het jaar rond zonder veel luxe moesten zien te overleven. Op 02-09-2005 stuurde Co Dekker uit Bussum de volgende tekst in naar Stichting Ark en zijn naam werd uit 1200 inzendingen gekozen: ‘Ik heb een naam bedacht voor het nieuwe rund. De naam is: ‘Rode Geus’. Ik zal uitleggen hoe ik aan deze naam kom. Rood is duidelijk; dit komt ook voor in de Brandrode. Ik kom op Geus omdat het een echte Hollandse naam is. De kruising is tenslotte een Nederlands product. Het rund moet zonder veel verzorging, het hele jaar door, in de Nederlandse natuur kunnen overleven. De Geuzen konden dit ook. Ik vind de naam Geus synoniem met: stoerheid, op vrijheid gesteld en zelfstandig.’

Het konikpaard komt oorspronkelijk uit Polen. Daar werd het gefokt als vervanger voor zijn uitgestorven voorvader, de tarpan. Konikpaarden worden gebruikt als wilde grazers in natuurgebieden. Aangezien de paarden in groep leven, houden ze in grote gebieden zonder problemen de vegetatie kort. Bovendien zijn ze sterker dan gedomesticeerde paarden en kunnen ze ook strenge winters aan.