Trage Tocht Beek-Ubbergen – Wandelen naar de velden voor de gelukzaligen

In één woord ‘geweldig’. De route is een mix van prachtige vergezichten, oude statige bossen, glooiende velden, historie, geologisch interessante plekken, karresporen over licht glooiende heuvels, een rondje door de Ooypolder en smalle paadjes met mooie hoogteverschillen. Trage Toch Beek is er dus eentje om in te lijsten en ligt in een favoriet wandelgebied van mij ten oosten van Nijmegen. De afwisseling op de wandeling is groot en ben je even gewend aan het landschap, doemt er voor je een ander op. De route is tevens gebruikt als Werelderfgoedwandeling Neder-Germaanse Limes. In het gebied zijn vele sporen van de grens van het Romeinse Rijk aangetroffen zoals een aquaduct, een wachttoren en resten van pottenbakkerijen.

Routemaker en bedenker Rob Wolfs over deze route: ‘We maken een mooie afwisselende wandeling in het binnenste buitenland van het Rijk van Nijmegen rondom Beek, Ubbergen, de rand van Nijmegen en Berg en Dal met als toetje een stukje door de Ooijpolder. Beek was vroeger in verband met het zachte water dat hier volop stroomt een dorp met veel wasserijen. Op het eerste deel van de tocht wandelen we in de Heerlijkheid Beek met z’n fameuze Elyzeese Velden, ‘verblijf voor de gelukzaligen’. Het gaat steeds op en neer, stevig klimmen en dalen is het motto van deze route. Langs de randen van Ubbergen en Berg en Dal passeren we regelmatig grote villa’s en landhuizen. Na het oversteken van de Ubbergse Holleweg maakt de route een rondje om het Kops Plateau, waar zich 2000 jaar geleden een strategisch gelegen Romeins legerkamp bevond. Via een Nijmeegse woonwijk komen we bij het Hengstdal, een stadsrandpareltje in een erosiedal dat in de laatste ijstijd is uitgesleten door smeltwater. De route vervolgt over bospaden langs Boterberg en Stollenberg. Dan een wat minder stuk langs de Oude Kleefsebaan en door een woonwijk. Gelukkig wordt dat weer ruimschoots vergoed door mooie wandelpaden langs de Holthurnsche Hof en Holdeurn naar de Duivelsberg met magnifieke uitzichtpunten. We dalen af en op het laatste deel van de route lopen we door het platte landschap van de Ooijpolder langs Wylerbergmeer en over boerenlandpaden langs de wetering Het Meer terug naar Beek.’

Van de 19e tot ver in de 20e eeuw was Beek door de aanwezigheid van schoon en zacht beekwater een centrum van wasserijen en blekerijen. Uit de stuwwal sijpelen verschillende beken, ideaal om te wassen en om molens aan te drijven. Op initiatief van de VVV Beek-Ubbergen werd ter herinnering aan het zware werk van de vrouwen die de was deden in de spoelputten, een standbeeld opgericht.

Het Kops Plateau is een hoge vlakte en verlaten stuk groen in het oosten van Nijmegen dat ooit deel uitmaakte van een Romeinse versterking op de noordgrens van het Romeinse Rijk. Dit is dé plek van waaruit 2000 jaar geleden de ontwikkeling van Romeins Nederland werd geregisseerd en in meerdere tijdsvakken door verschillende volkeren werd bewoond. De oudste archeologische sporen die zijn gevonden op het Kops Plateau zijn vermoedelijk van een aantal grafkuilen aan de zuidkant van het plateau. In het jaar 12 v.Chr. vestigden de eerste Romeinen zich op het Kops Plateau. Met de komst van de Romeinen brak er een nieuwe periode aan voor dit gebied. Het plateau kreeg een bijzondere functie, namelijk dat van een commandocentrum. Vanuit het Kops Plateau stuurden hoge Romeinse officieren de strijd aan. Dit weten we omdat er sporen zijn gevonden die erop wijzen dat er een groot aantal officierswoningen heeft gestaan.

De Elysese velden is een aanduiding uit de Oud-Griekse godsdienst, die in latere tijden een verscheidenheid aan betekenissen zou krijgen. Elysion was de verblijfplaats van de gelukzaligen, een soort hemel. De Avenue des Champs-Élysées, de zeer beroemde laan in het centrum van Parijs die van de Place de la Concorde in een rechte lijn naar de Arc de Triomphe leidt, is naar de Elysese velden genoemd: het Franse, mannelijke woord champ betekent simpelweg veld.

Van de Heerlijkheid Beek sijpelen uit de stuwwal verschillende beken. Deze Heerlijkheid Beek is een natuurgebied in de buurt van Berg en Dal dat beheerd wordt door stichting Het Geldersch Landschap. Het beslaat een heuvelachtig gebied dat onderdeel vormt van de stuwwal rond Nijmegen. Het landschap bestaat uit bebossing in de hoger gelegen delen en weilanden in de lagere gedeelten die ook wel de Elyzeese velden worden genoemd.

De Duivelsberg is een heuvel en natuurreservaat aan de grens met Duitsland. De 75,9 meter hoge heuvel is gelegen in Berg en Dal op de stuwwal ten oosten van Nijmegen, tussen Beek en de Nederlands-Duitse grens. Het natuurgebied De Duivelsberg beslaat ongeveer 125 hectare en is voornamelijk begroeid met loofbomen, vooral met de tamme kastanje. Vanaf de berg heeft men een goed uitzicht over de ‘De Duffelt’, de Duitse streek tussen Nijmegen en Kleef. De naam Duivelsberg zou afgeleid zijn van Duffelsberg.

Het Wylerbergmeer is een meer en recreatiegebied in de gemeente Berg en Dal, direct ten noorden van het Wylermeer. Het was tot 1973 onderdeel van het Wylermeer. Op de plaats van het meer was eerst een zwembad gelegen. In 1973 is een omleidingskanaal tussen het Wylermeer en Het Meer gegraven waardoor het Wylerbergmeer werd afgesplitst. Er zijn een strand, weide, parkeerplaats en sanitaire voorzieningen aangelegd. Het gebied is vernoemd naar de Wylerberg.

UNESCO Werelderfgoed bestaat in 2022 vijftig jaar. Voor Nederland was Schokland in 1995 het eerste Werelderfgoed. Inmiddels bestaan er 12 Werelderfgoederen in Nederland en op de Antillen en is het Eise Eisinga Planetarium in Franeker voorgedragen voor de lijst. In samenwerking met de Stichting Werelderfgoed Nederland presenteert Trage Tochten komend jaar voor ieder Werelderfgoed in het Koninkrijk der Nederlanden een wandeling.

Rob Wolfs over deze erfgoedwandeling: ‘Dwars door het huidige Nederland, langs de Rijn, liep tweeduizend jaar geleden de noordelijke grens van het immense Romeinse Rijk: de Limes. Om deze te bewaken, bouwden de Romeinen langs de rivier wachttorens, wegen, waterwerken en legerkampen. In deze oude grensstreek zijn veel overblijfselen in de grond bewaard gebleven, waarmee de Limes het grootste archeologische monument van Nederland is. In 2021 kreeg dit deel van de Romeinse rijksgrens, dat overigens doorloopt tot voorbij Bonn in Duitsland, de status van UNESCO Werelderfgoed. Op deze wandeling komen we aan de rand van Nijmegen over het Kops Plateau, restant van een Romeins fort. Vlakbij Berg en Dal zien we een Romeins aquaduct en op landgoed Holdeurn liggen de restanten van een potten- en pannenbakkerij. We maken een mooie afwisselende wandeling in het binnenste buitenland van het Rijk van Nijmegen rondom Beek, Ubbergen, de rand van Nijmegen en Berg en Dal met als toetje een stukje door de Ooijpolder. Beek was vroeger in verband met het zachte water dat hier volop stroomt een dorp met veel wasserijen. Op het eerste deel van de tocht wandelen we in de Heerlijkheid Beek met z’n fameuze Elyzeese Velden, ‘verblijf voor de gelukzaligen’. Het gaat steeds op en neer, stevig klimmen en dalen is het motto van deze route. Langs de randen van Ubbergen en Berg en Dal passeren we grote villa’s en landhuizen. Na het oversteken van de Ubbergse Holleweg maakt de route een rondje om het Kops Plateau. Via een Nijmeegse woonwijk komen we bij het Hengstdal, een stadsrandpareltje in een erosiedal dat in de laatste ijstijd is uitgesleten door smeltwater. De route vervolgt over bospaden langs Boterberg en Stollenberg. Dan een wat minder stuk langs de Oude Kleefsebaan en door een woonwijk. Gelukkig wordt dat weer ruimschoots vergoed door mooie wandelpaden langs de Holthurnsche Hof en Holdeurn naar de Duivelsberg met magnifieke uitzichtpunten. We dalen af en op het laatste deel van de route lopen we door het platte landschap van de Ooijpolder langs Wylerbergmeer en over boerenlandpaden langs de wetering Het Meer naar Beek.’