Trage Tocht Amsterdam Osdorp – Wandelen waar de bebouwing van Amsterdam ophoudt

Trage Tocht Amsterdam Osdorp begint aan de rand van de nieuwbouwwijk De Aker waarna je snel het polderlandschap inloopt. Eerst maak je een rondje over Begraafplaats Westgaarde. Hierna wandel je door de Lutkemeerpolder midden in het polderlandschap wat grenst aan de bebouwing van de stad Amsterdam. Je passeert de mooie boerderij boerderij De Melkweg en loopt over een grasdijk en even later  midden over de weilanden. De dijk markeert de rand van de droogmakerij en over een mooi weidepad wandel je langs slootjes door de Osdorper Bovenpolder richting de boomgaarden van de Fruittuin van West en het Fluisterbos. Met het geluid van auto’s op de A5 en vliegtuigen in de lucht van Schiphol wandel je langs de Ringvaart van de Haarlemmermeerpolder terug naar de bebouwing op het beginpunt.

Op de grens van bebouwing van het drukke Amsterdam loop je door verbazend stil polderland ten oosten van Amsterdam. Ganzen en ooievaars op de natte weilanden, rietkragen in het fluisterbos en waterpartijen in het Lutkemeerpark. Het is een en al stilte, al komt er regelmatig een vliegtuig van Schiphol over. De wandeling laat mooi zien hoe dicht de stilte en het lege polderlandschap tegen de stad Amsterdam aan ligt. De wandeling uit de nieuwe gids van Gegarandeerd Onregelmatig ‘Wandelen in Oud Amsterdam’ laat je Amsterdam op een verrassend andere manier zien.

Uitvaartpark Westgaarde is een begraafplaats en crematorium in Amsterdam Nieuw-West, waarvan de naam is ontleend aan wat er hiervoor was: de westelijke tuinen. Het werd onder de werktitel Westerhof aangelegd vanaf ongeveer 1963 tot 1971 in de Lutkemeerpolder. Het geheel is ontworpen door de Dienst der Publieke Werken en dan met name architect en ingenieur Hendrik Jan de Kimpe. Het heeft haast een rechthoekige plattegrond en er moesten uitgebreide drainagesystemen aangelegd worden alsmede een vijver voor de verwerking van al het water. De begraafplaats kreeg ook een ringwatersysteem er omheen. Op Westgaarde bevindt zich een monument voor de slachtoffers van de vliegtuigramp op Tenerife, waarbij op 27 maart 1977 583 mensen omkwamen. De meeste van de 248 – soms niet geïdentificeerde – slachtoffers uit het betrokken Nederlandse toestel zijn hier begraven.

Charlotte, het naamplaatje vermeldt ‘Zittend naakt’, is een beeld van Hans Sassen (1939). Hij liet zich inspireren door een kaal meisje dat hij in een van de Amsterdamse horeca-aangelegenheden had ontmoet. In eerste instantie wilde hij haar alleen portretteren met een kaal hoofd, maar eenmaal bezig besloot hij haar geheel weer te geven. Ook haar kaalheid nam hij niet over; ze kreeg als beeld een volle kop met haar. Werk ging namelijk zo traag (zes maanden), dat ze gedurende de poseertermijn weer haar had gekregen. Ze kijkt sinds 1975 uit over de vijver van Westgaarde. De bronzen Charlotje, zoals Sassen haar noemt, zit ‘dromerig in trance met gespreide armen op een terrasafscheiding en kijkt uit op de fontein in de vijver’, zoals de kunstenaar zegt.

Het Lutkemeer was een klein meertje (lutke = klein) aan de noordoostelijke oever van de vroegere Haarlemmermeer. Ten noorden en oosten werd het begrensd door Osdorp, ten westen door Raasdorp en ten zuiden door Nieuwerkerk. Na de droogmaking van de Haarlemmermeerpolder in 1852 bleef het Lutkemeer nog enige tijd bestaan, maar werd in de jaren 1864-1865 ook drooggemaakt. De Lutkemeerpolder werd net als de nabijgelegen Haarlemmermeer bemalen met een stoomgemaal, dat in 1925 elektrische aandrijving kreeg. Aan de rand van de polder aan de Lutkemeerweg staat nog een hele mooie boerderij opgesierd met prachtig houtwerk, de Melkweg.

De Osdorperpolders waren van de 14e tot de 20e eeuw veenweidegebied en werden in het begin van 17e eeuw ingericht tot polder. Na de aanleg van de Haarlemmervaart in 1632 werd het land ten zuiden ervan aangeduid als Osdorper Binnenpolder. De verkaveling is duidelijk anders dan in de Lutkemeerpolder, meer langgerekt met tussenliggende sloten.

De provincie wilde een groene buffer behouden tussen Haarlem en Amsterdam terwijl de stad Amsterdam dromen had om hier een metropool te bouwen. De provincie zag meer in het behouden van de polder. Hier moest volgens hen een gebied komen met natuur, recreatie en stadslandbouw. Je vindt hier het Fluisterbos dat als compensatie is geplant voor een bos dat in Amsterdam Noord is gekapt en waarvoor op andere plekken in Noord geen plek meer was.

Het Lutkemeerpark is de officieuze benaming van een park in het westen van de Lutkemeerpolder. Het parkje ontstond deels in de jaren negentig toen aan de zuidrand van genoemde polder een bedrijvencentrum werd ingericht dat beperkt werd gehouden tot de zuidoostpunt van de polder. Naar het westen toe hield de bebouwing plots op bij de Lutkemeerweg, die noord-zuid loopt. Ten westen daarvan werd ten behoeve van recreatiegebied Tuinen van West in het zuiden het complex Nutstuin Lutkemeer ingericht, maar er bleef nog een kwart cirkel grond met uitloper over tussen de dijk behorend bij de Ringvaart van de Haarlemmermeerpolder en Lutkemeerweg. Het zuidelijk deel werd ingericht als park, maar daarna voornamelijk aan haar lot overgelaten. Het is een zogenaamd drasland, deel van Natuurnetwerk Nederland.

Er is een bijzondere vogelkijkhut die is ontworpen door Natasha Oduber, oud-student van de Rietveld Academie. De kijkhut heet ‘Amfibion’ omdat de hut deels op land en deels in het water staat. De kunstenaar is geïnspireerd door de vogels die ook in het water en op het land leven. De hut is volledig gemaakt van bamboe met zo mijn mogelijk bevestigingsmateriaal.

Gemaal Lynden, ook wel De Lynden,  is een gemaal in de Haarlemmermeer. Het eerste gemaal op deze locatie heeft, samen met de gemalen De Cruquius en De Leeghwater, de Haarlemmermeer in de periode 1849-1852 drooggepompt. Het gemaal en het dorp Lijnden (rond het gemaal) zijn genoemd naar Frans Godert van Lynden van Hemmen (1761-1845), een politicus die net als de naamgevers van De Cruquius en De Leeghwater een plan had ontwikkeld voor de droogmaking van het Haarlemmermeer. Frans Godert van Lynden van Hemmen publiceerde in 1821 het boek ‘Verhandeling over de Droogmaking der Haarlemmer-Meer’ met daarin gedetailleerde plannen die uiteindelijk mede de basis vormden voor de daadwerkelijke droogmaking.