Ons Kloosterpad – Landhorst-Huize Padua – Wandelen door uitgestrekte Peelontginningen

De etappe van Landhorst naar Huize Padua leidt je over grootschalige ontginningen. Landhorst ontstond als een ontginningsdorp, een nederzettingsvorm, die aan het eind van de 19e of het begin van de 20e eeuw is ontstaan na de georganiseerde ontginning van woeste gronden als heide, bos en beeklanden. Via de flanken van Boswachterij Sint Anthonis ontmoeten we al snel het Peelkanaal waarna uitgestrekte open velden richting Huize Padua het landschap bepalen. Eindpunt Padua is gesticht omdat hier godsdienstvrijheid heerste. Het was een van de eerste instituten voor geestelijke gezondheidszorg in Nederland.

Landhorst is een ontginnings- en kerkdorp en ruwweg gesitueerd tussen de dorpen Wanroij en Sint Anthonis. De naam heeft het dorp te danken aan de zandruggen in het landschap, die zijn overgebleven nadat het veen was afgegraven voor turf. Dergelijke verhogingen worden ‘horsten’ genoemd. Landhorst is het jongste dorp van de gemeente en zelfs van het hele Land van Cuijk, het dateert uit 1945. In 1913 werd de eerste boerderij gebouwd: de “Fortunahoeve”. In 1919 stonden er slechts twee kleine boerderijen op de horst. De eerste pioniers hadden het niet gemakkelijk, maar door de opkomst van kunstmest kwamen er meer inwoners. In 1927 werd er door de gemeente Wanroij een ontsluitingsplan ontvouwd. De eigendomsverhoudingen waren verre van duidelijk, want er waren een groot aantal kleine kavels verkocht waarop turf kon worden gestoken en deze werden vaak onderhands weer doorverkocht. Echter in 1929 had men een lijst opgesteld van 550 mensen die grond in het gebied bezaten. In 1931 vond de ruilverkaveling plaats, uitgevoerd door de Heidemaatschappij. Vervolgens gebeurde er niet veel, maar de bewoners richtten op 18 juni 1945 de ‘Vereniging Peelbelang’ op. In 1950 werd gevraagd om een naam te bedenken. Uit diverse voorgestelde namen werd toen de naam ‘Landhorst’ gekozen, die echter pas in 1956 officieel door de gemeente werd erkend. (Foto is van een andere wandeling.)

Het Defensiekanaal of Peelkanaal werd in 1939 in de Peel gegraven – vanaf Griendtsveen – als onderdeel van de Peel-Raamstelling. Het kanaal reikt tot de Raam, een riviertje boven Mill. Het deed dienst als afwateringskanaal en antitankgracht, waardoor het al snel de naam Defensiekanaal kreeg. Aan de westzijde werd een 80 kilometer lange verdedigingslinie gebouwd met mijnenvelden, kazematten, prikkeldraadversperringen en daarachter loopgraven. Deze werd de Peel-Raamstelling genoemd. Het Defensiekanaal was een typisch Nederlands economisch product. Het was door Defensie gewenst, maar omdat het door werklozen werd aangelegd, betaalden andere departementen mee. Zo werden meerdere vliegen in één klap geslagen.

Deze weg is in fasen tussen 1924 en 1940 aangelegd als onderdeel van de grootscheepse ontginning van de Peel en loopt daar midden doorheen. Deze N277 loopt door de Peel, een heidegebied dat is omgevormd tot een veengebied om turf te winnen in de 19e en begin 20e eeuw. De wegverbinding volgt geen historische wegen, van oudsher was het wegennet in deze streek erg beperkt. Bijna de hele N277 is als een volledig nieuwe wegverbinding aangelegd.

Ter gelegenheid van het 800-jarig bestaan van Handel zijn de historische grenspalen teruggeplaatst. Eeuwenlang gaven ze niet alleen de grens van het dorpje Handel met het naburige Boekel aan, maar in vroegere tijden passeerde je bij deze palen ook de landsgrens. De Commanderij van Gemert was eeuwenlang een souvereine Heerlijkheid die bestuurd werd door de Duitse Ridderorde. Het waren destijds echte landsgrenzen.

De Landmeersche Loop is een zijbeek van de Aa en heeft belangrijke cultuurhistorische waarde. Hij was tot het einde van de 18e eeuw de grensbeek tussen de Rijksheerlijkheid Gemert en het Land van Ravenstein. Hoewel voor beide gebieden godsdienstvrijheid gold mochten in Gemert geen kloostergemeenschappen bestaan met meer dan vijf leden. Dit bracht de Broeders Penitenten er in 1742 toe om vanuit Handel naar het grondgebied van Boekel te verhuizen. In dit Land van Ravenstein stichtten zij Huize Padua. Het latere psychiatrisch ziekenhuis ligt dan ook direct ten noorden van dit nietige waterloopje dat ook nu nog de grens markeert tussen de gemeenten Boekel en Gemert-Bakel.

Het terrein van de psychiatrische inrichting heeft nog een hoofdgebouw met monumentale ingang met daarboven het beeld van Antonius van Padua. In 1725 begon men hier met het geven van onderwijs en in 1826 werd dit het eerste instituut voor behandeling van psychiatrische patiënten in Nederland. In het omliggende park vind je een aantal historische oude bomenlanen. Het heeft nu een meer open karakter in tegenstelling tot vroeger en de focus ligt op ontmoeten. Grenzend aan het terrein zijn plannen voor een coöperatie van Herenboeren. Ze stimuleren duurzame en kleinschalige landbouw en huishoudens zijn aandeelhouder.