Ons Kloosterpad – Gemert-Huize Padua- Wandelen naar het Esdonkse Kapelleke

De wandeling over Ons Kloosterpad doet een aantal typisch Brabantse kapelletjes aan, zoals het Esdonkse Kapelleke, Veldkapel Gerlachus van den Elzen en de Sint Joriskapel. De route gaat door het dal van de Aa om tenslotte in het Brabantse landschap te eindigen bij het kloosterkasteel Gemert. De korte etappe over Ons Kloosterpad laat goed zien hoe katholiek Brabant eruit zag met kleinschalige weilandjes, houtwallen en karresporen. Op het einde loop je rond Handel en natuurcentrum de Specht naar Huize Padua.

Na minder mooie wandelingen van Ons Kloosterpad nu een hele mooie etappe. Oude veldwegen en karresporen en de mooiste kapelletjes. Allemaal rond Gemert waar het startpunt het kloosterkasteel Gemert al meteen de volle aandacht trekt en midden in het dorp de historie doet herleven.

In 1391 werd begonnen met de bouw van het kasteel. Vanaf de 16e tot de 18e eeuw werd het een belangrijk regionaal geestelijk centrum met vanaf de 16e eeuw een Latijnse school. Er kwam een machinale katoenspinnerij in het kasteel waarna het werd gekocht door de Jezuïeten. In 1916 trokken paters en broeders van de Congegratie van de Heilige Geest in het kasteel maar ook zij hebben inmiddels het kasteel verlaten. Het hoofdgebouw van het kasteel dateert uit 1740 en is gebouwd in Lodewijk XIV-stijl. Dit staat boven op een gewelfde kelderverdieping van het oorspronkelijke kasteel uit 1391. Het bestaat uit een middengedeelte met twee haaks hierop staande vleugels. Men bereikt het plein voor dit gebouw door een binnenpoort uit 1548. Deze is voorzien van de tekst: ‘Anno MVCXLVIII soe is dit werck begonne in Gotsnam met vlijt. Heer Wijnant van Bryel landcomenduer heer tot Gemert doe ter tyt. Soe goet is Got.’ Het is voorzien van het wapen van de Duitse orde.

De kapel is gebouwd in laatgotische stijl met steunberen,een korfboog boven de deur en spitsboogramen. De architekt zorgde voor het ontwerp en de vele gildebroeders en vrijwilligers hebben het gebouwd. De kapel heeft veel traditionele details zoals boerenvlechtwerk en stenen die in kruisverband zijn gemetseld. De stenen komen van een oud klooster in Brunssum en het zijn echte veldstenen. Dat wil zeggen: ongelijk van vorm en op het veld gebakken zoals dat vroeger ging. Boven de deur prijkt een hoofdanker dat uit een stuk werd gesmeed,de Franse lelie voorstellend. Op het dak prijkt een prachtige klokkentoren met daarin een klok die in 1949 is gegoten door klokkengieter Petit en Fritsen uit Aarle Rixtel. De kapel staat bol van de gildesymboliek. De kapel is vernoemd naar Sint Joris met de draak. Acht gildehoofden zijn in de kapel geportretteerd en zien toe. De koning en de koningin, de kapitein en zijn offficieren, de deken en de tamboer. Het zijn bekenden uit de gildegeschiedenis van begin tot eind. De kapel werd ingezegend door pastor van Lamoen op zaterdag 29 maart 2014.

Deze veldkapel is gesticht ter ere van St. Gerlachus, patroonheilige van het vee. De locatie van deze veldkapel is niet toevallig: de kapel staat te midden van de weilanden en het vee. Veldkapellen vindt men overal in Brabant en Limburg, maar Gemert spant hierin de kroon. Dat komt omdat Gemert tot aan de Franse tijd een Vrijstaat was, onder de ridders van de Duitse Orde, waardoor de Protestantse Staten-Generaal geen zeggenschap hadden. Toen Godefridus van den Elsen in 1869 intrad in de Norbertijnenabdij van Berne te Heeswijk koos hij als kloosternaam de naam van de bekendste Nederlandse kluizenaar van het Limburgse Geuldal, Gerlacus (of Gerlachus of Gerlach). Jaarlijks wordt in augustus een heilig lof opgedragen aan St. Gerlachus.

Het Boerenbondsmuseum is een openluchtmuseum in de buurtschap Pandelaar bij Gemert dat het leven van de Noord-Brabantse boeren uit omstreeks 1900 uitbeeldt. Er zijn een aantal gebouwen neergezet waaronder een smidse met travalje, een dorpscafé, een klompenmakerij, een wevershuisje en diverse boerderijgebouwen. Er is een boomgaard en er zijn akkertjes waarop gewassen worden verbouwd die tegenwoordig in onbruik zijn geraakt. Ook worden er demonstraties van oude ambachten gegeven. Het museum is ontstaan rond het geboortehuis van pater Gerlacus van den Elsen, die veel heeft bijgedragen aan de verbetering van de landbouw en onder andere de Noordbrabantse Christelijke Boerenbond (NCB) heeft opgericht.

De kapel is aan Maria Magdalena gewijd maar staat toch vooral bekend als de ‘spijkerkapel’. Dit omdat de devotie is gericht op een liggend 16e eeuws Christusbeeld. Naar een oude traditie offerde men roestige spijkers bij het beeld. Jaarlijks wordt op Goede Vrijdag een bedevaart naar de kapel gehouden. De weg heen en terug moet men zwijgend afleggen en het offer zou helpen tegen zweren en andere huidaandoeningen.

Huize Padua is een buurtschap in de gemeente Boekel die is vernoemd naar de gelijknamige psychiatrische instelling. De geschiedenis van Huize Padua voert terug tot het eind van de 17e eeuw, toen zich in 1694 in het nabijgelegen Handel een kluizenaar vestigde, Hogaert Verhofstad geheten, die tevens koster was in de Handelse kapel. Hij trad in 1708 toe tot de Broeders Penitenten. Hij was ook boekbinder, hostiebakker en vervaardiger van ex voto’s. In 1719 overleed hij en werd hij begraven voor de Mariatroon in de Handelse kerk, wat een grote eer was.

In 1723 kwamen Daniël Vervest , Peter Moescops en Peter Teurlings naar Handel en gingen wonen in het huisje van Hogaert Verhofstad om in 1734 naar Huis Bloemendael, eveneens te Handel. Ze waren koster van de kapel aldaar en beoefenden ambachten als brouwen, kaarsenmaken en het vervaardigen van ex voto’s. Omstreeks 1725 begonnen ze met het geven van onderwijs, ook aan aanzienlijke Hollandse families, aangezien dezen in Holland geen katholiek onderwijs mochten ontvangen. In 1742 werd hier het Huize Padua gesticht. De gemeenschap hield zich met dezelfde zaken bezig als voorheen, namelijk onderwijs, kosteren, hosties bakken, kaarsen maken, brouwen en de land- en tuinbouw. In 1826 begon men met de krankzinnigenzorg. Deze groeide spoedig uit tot het eerste instituut voor behandeling van psychiatrische patiënten in Nederland. Van hier uit werden nog zes andere dergelijke instituten gesticht.