Knopenrondje Everdingen – Wandelen langs de Hollandse Waterlinie

Het Knopenrondje is een mix van historie en natuur doordat je langs de Hollandse Waterlinie loopt gecombineerd met de prachtige natuur in de Goilberdinger Waarden. Hier zie je een hele kolonie zilverreigers en meer andere water- en weidevogels. Dicht langs de Lek loop je over een mooi pad omzoomd met kleurrijke bloemen naar Everdingen. Op de weg terug over de Lekdijk zie je links de waarden en rechts charmante Gelderse boerderijen. Tussenstop Fort Everdingen is imposant, wat een bouwwerk, helaas nooit echt op de proef gesteld maar groots in zijn uitvoering.

Routemakers en bedenkers Marion en Fred den Hertog over deze route: ‘Deze mooie struinroute gaat door de uiterwaarden van de Lek en over de dijk tussen het waterliniefort Werk aan Het Spoel en Everdingen. Na het Werk aan het Spoel lopen we een stuk over de dijk of over het graspad rechtsonder aan de dijk. We steken via een sluis de gracht over naar het Fort Everdingen. We volgen het groene klompenpad over het fortterrein tot het begin van de toegangsweg. Nu volgt een mooi stuk met struinpaden door de uiterwaarden met talrijke vogelsoorten en weidse vergezichten. Wanneer we weer bij de dijk komen kan weer gekozen worden voor lopen op de dijk of op het brede pad aan de voet van de dijk. Bij de toegangsweg naar het fort Everdingen lopen we nu linksom de fortgracht. Er volgt nog een mooi struinstuk door de Goilberdingerwaard, dit is een deel van het Jan Blankenpad. Ten slotte wandelen we nog linksom langs de gracht van het Werk aan het Spoel, terug naar het startpunt.’

De oudste vermelding van Everdingen is uit 1215, als er wordt gesproken van Euerdinge. Het dorp is ontstaan op een oeverwal langs de Lek. In de 13e eeuw werd er een kapel gebouwd, die tussen 1259 en 1267 werd opgewaardeerd tot parochiekerk. In 1498 brandde de kerk af, maar deze werd hierna herbouwd tot de huidige Hervormde kerk. De plaats ligt in de streek Vijfheerenlanden ten zuiden van de rivier de Lek aan de Lekdijk. De oostgrens van Everdingen wordt gevormd door de Diefdijk, welke tevens gemeente- en provinciegrens is. In de 19e eeuw is nabij de plaats Everdingen als onderdeel van de Hollandse Waterlinie het Fort Everdingen gebouwd.

De Goilberdingerwaard ligt tussen Werk aan het Spoel en Fort Everdingen. Deze uiterwaarden vormen sinds 2000 een natuurgebied dat grotendeels toegankelijk is. Er is van landbouwgronden een gevarieerd rivierenlandschap gevormd van rivier, strangen, ruig grasland, meidoorns, struweel, zand- en kiezelstrandjes, kribben en dijken. Er ligt nog boomgaard bij het Werk aan het Spoel. Deze was eigendom van de Rooms-Katholieke kerk, de opbrengst was voor de armen in de parochie. Je treft er de knobbelzwaan, krakeend, wilde eend, zilverreiger en kuifeend aan.

Je loopt gedeelte over het Jan Blankenpad, een spannende wandelroute door de uiterwaarden en over de dijk tussen het Werk aan Het Spoel en Fort Everdingen. Het pad leidt langs twaalf ‘Momenten van Waterkracht’. Water speelt een sleutelrol in dit rivier- en Waterlinielandschap. Op palen langs de route staan deze verhalen in afbeeldingen die met een oude druktechniek zijn gemaakt.

Fort Everdingen is een fort dat een onderdeel is van de Nieuwe Hollandse Waterlinie en vormt samen met Fort Honswijk het Lek-acces. Dit is een vakterm uit de vestingbouw, en betekent een toegang die door een gebied voert, die voor de verdediging onder water kan worden gezet, kan worden geïnundeerd. Het torenfort werd gebouwd tussen 1842 en 1847. In 1874 werd het torenfort ingrijpend gewijzigd. De bovenste verdieping werd afgebroken en de kwetsbare frontzijde werd grotendeels omgeven door een metersdikke aarden wal met in de basis een bakstenen galerij van twee verdiepingen. Dit bood extra ruimte voor de legering van soldaten en de opslag van materieel. Bij het fort liggen drie sluizen voor de inundatie van de polder tussen de Diefdijk en Culemborg. De meest opvallende is de beersluis, een combinatie van een inlaatsluis en een beer, aan de oostzijde van het fort, die samen met de waaiersluis van Werk aan het Spoel werd gebruikt voor de inundatie.

Werk aan het Spoel is een onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Het werk ligt langs de Lek op een kilometer ten oosten van Fort Everdingen, vlak bij de stad Culemborg. Het is gebouwd in de periode 1816-1824 en had tot doel om de aldaar gelegen waaiersluis te beschermen. Samen met de inundatievoorzieningen van Fort Everdingen kon hiermee de polder tussen Culemborg en de Diefdijk onder water worden gezet om Holland te beschermen tegen de vijand.