Historische wandeling Wijchen – Wandelen langs culturele en historische plekken

Hoe vaak rijdt je langs of door een plaats zonder deze plaats echt te leren kennen, zo ook in Wijchen. Met de trein, over de snelweg of door Wijchen richting Nijmegen, zonder de kern en de mooie plekken van de plaats te zien, ben je er snel doorheen gereisd. Maar het centrum van dit kleine plaatsje is geweldig mooi. Alleen al het kasteel is een parel, maar ook de Markt, de kerk, het Wychens Ven en villa Sterrebosch. De wandeling koppelt deze mooie plekken aan elkaar tot een bijzonder mooie wandeling, kort maar heel krachtig.

De molen in Wychen wordt eigenlijk altijd de Oude Molen genoemd en dateert uit 1799. Deze werd gebouwd door Michiel Schoonwater in opdracht van de toenmalige kasteelheer Jan Carel d’Osy en deed dienst als korenmolen. In de berg waar de molen op gebouwd is, was vroeger een doorgang voor paard en wagen. De berg of belt is ontstaan door het centrale deel van een al aanwezige zandheuvel, een rivierduin, op te hogen. Dit rivierduin is in de Romeinse tijd gebruikt als een soort grafheuvel en er zijn verschillende graven met crematieresten, urnen en andere grafgiften opgegraven.

Het heette vroeger de Zandlaan maar de belangrijke in- en uitvalsweg van Wychen heet nu de Kasteellaan. Wijchen was tot in de vorige eeuw de plaats om vee te verhandelen. Dit vond plaats op de Markt waar vooral paarden werden verhandeld. Het café het Witte Paard herinnert hier nog aan.

Het Kasteel van Wijchen is een kasteel in het centrum en is gedeeltelijk in gebruik als gemeentehuis en als museum. Eind 14e eeuw werd de eerste versie van het kasteel gebouwd: de eerste vermelding dateert uit 1392. Het kasteel was eerst eigendom van de Heren van Galen. Jacob van Galen verkocht het kasteel in 1535 aan een van de Heren van Bronckhorst, te weten Herman van Bronckhorst. In 1640 kocht Philips van Nassau, kleinzoon van Willem van Oranje het kasteel, waarna andere eigenaren volgden, onder meer de familie Osy die in 1771 het kasteel verkreeg. In 1903 ging het over in de handen van jonkvrouwe Van Andringa de Kempenaer, die het opnieuw verwaarloosde kasteel wilde herstellen. Een verwoestende brand in 1906 stak daar een stokje voor. De jonkvrouwe zag wel wat in het bouwen van een villa op dezelfde plek, maar dankzij interventie van Victor de Stuers werd dit voorkomen. De Nijmeegse architect F. A. Ludewig herstelde het kasteel op basis van de originele bouwplannen uit de 17e eeuw. Na de dood van de weduwe van Andringa de Kempenaer ging het kasteel in de jaren dertig over in handen van de gemeente Wijchen, die het als raadhuis in gebruik nam. In de jaren negentig is het kasteel grondig gerestaureerd. Sinds 1996 zijn het Museum Kasteel Wijchen en de raad- en trouwzalen van de gemeente in het kasteel gehuisvest.

In Museumtuin ‘De Tuun’ kun je Nederlandse landbouwgewassen van de late IJzertijd tot en met de Middeleeuwen zien. Daarnaast is er een kruidentuin van planten van dezelfde periodes. De museumtuin is genoemd naar het Oudnederlandse woord ‘tuun’, dat een ommuurde of afgescheiden stuk grond betekent. Ons huidige woord ‘tuin’ is daarvan afgeleid, net als het Engelse woord ‘town’ (kleine stad). In De Tuun zijn de planten te zien, te voelen en te ruiken die hier werden verbouwd in de Late IJzertijd, de Romeinse periode en de Vroege Middeleeuwen.

Op de Markt werd vee verhandeld, het had een belangrijke marktfunctie. De pomp op het marktplein herinnert hier nog aan. Deze deed dienst als drenkplaats voor de dieren.

Sint Antonius Abt is de patroonheilige en naamgever van deze kerk. De kerk is waarschijnlijk in de 12e eeuw gebouwd. In 1853 werd de middeleeuwse kerk vervangen door de huidige. Van de middeleeuwse kerk is alleen de toren overgebleven, die van tufsteen is gemaakt.

Bij de Elkerlyckweg ligt een prachtig laantje van lindebomen. Het laantje bood bescherming tegen de zon, regen en wind wanneer de zuster van de Tienakker naar de kerk gingen. De naam Tienakker herinnert aan het feit dat de kerk eeuwenlang onder de allerarmsten in het dorp jaarlijks brood uitdeelden. Het graan kwam van een akker vlak bij de kerk. Het was een soort van tegenprestatie voor het innen van de kerkelijke belasting: de tiend.

Het Wijchens Ven is een oude meander van de Maas. In de Romeinse tijd was deze nog bevaarbaar wat ook blijkt uit de pas gevonden aanwijzingen voor steigerwerk of aanlegplaatsen ter hoogte van de Tienakker.