Groene Wissel Leerdam 1 – Wandelen langs betoverende Linge

De wandeling laat zien hoe de Betuwe is: veel vlak land, veel verharde wegen en dus weinig onverhard met als enige hoogtepunt de Linge met hieraan liggend de karakteristieke plaatsjes. Het mistige landschap liet vroeg op de dag nog niet zo heel veel zien. Wel een overvloed aan bermbloemen waaronder koolzaad. Het eerste gedeelte van de route gaat door een weids en leeg landschap met soms drukke wegen. Vanaf Acquoy is het genieten met de prachtige Linge, kronkelende dijkjes, boomgaarden en mooie graspaden over de dijk. Fort Asperen is imposant, helaas tot 12.00 uur gesloten, maar een gids was zo vriendelijk om buiten de poort een persoonlijk en geschiedkundig interessant verhaal over het fort te vertellen. Asperen is charmant met mooie panden waarna een prachtig pad over de dijk om een oude kolk je weer in het stadje Leerdam brengt.

Bedenker en routemaker Bart van der Schagt: ‘Na de gezellige binnenstad van Leerdam wandelt u langs gemaal de Nieuwe Horn door de polders naar Acquoy. Vandaar wandelt u langs dit schilderachtige plaatsje met de scheve kerktoren, over de Linge- en Langendijk naar Asperen en wandelt u over de Oude Zuiderlingedijk, een prachtige grasdijk om het Galgenwiel, via het haventje van Leerdam weer naar het station. Vanwege de vele fruitbomen en boomgaarden langs de Linge spreekt het voor zich dat deze wandeling in de bloesemperiode extra mooi is. Deze wandeling gaat voor een groot deel over verharde paden en wegen.’

Het riviertje de Linge, omgeven door rietwallen en veel waterlelies, bepaalt mede de sfeer van het landschap. De stad ligt in het oostelijke gedeelte van de Vijfheerenlanden. De rijke historie van het stadje Leerdam kan worden gevonden in goed bewaarde historische gebouwen zoals de Grote Kerk, het Hofje van mevrouw van Aerden, de overgebleven en gedeeltelijk gerestaureerde stadsmuren van de Zuidwal en het Oude Raadhuis. De monumentale stadsmuur aan de Zuidwal en de grachten laten zien hoe versterkt de stad Leerdam was. Er waren 4 poorten in de stadsmuur. Deze poorten zijn echter in de 19e eeuw gesloopt. Vanaf de 18e eeuw werd het stadsleven sterk beïnvloed door de glasfabriek en de houtindustrie. De Glasfabriek Leerdam stond ook bekend als de ‘Royal Leerdam’ en sloot in 2020. Glasblaas demonstraties worden nog geven in de glasblazerij van het Nationaal Glasmuseum aan de Zuidwal te Leerdam.

De rivier de Linge stroomt in de Betuwe van Doornenburg tot Gorinchem en grote delen van de Linge zijn niet bevaarbaar voor gemotoriseerde schepen. Het is boven Zoelen een kunstmatige rivier terwijl het gedeelte tussen Zoelen en Gorinchem van oorsprong een natuurlijke waterloop is, die tot in de 14e eeuw vanuit de Waal bij Tiel werd gevoed, de ‘Dode Linge’. In 1304 werd de Linge echter in Tiel afgedamd, nadat zij twee jaar eerder in Gorinchem waarschijnlijk ernstige wateroverlast had veroorzaakt. De langste rivier van Nederland stroomt in een heel afwisselend landschap met boomgaarden, weilanden, grienden en rietvelden en het is een van de mooiste rivieren van Nederland. Het Lingelandschap is voor een groot deel beschermd en valt onder Natura 2000, het netwerk van beschermde natuur in Europa.

Het Werk op de spoorweg bij de Diefdijk is een onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie in Acquoy. Het ovale forteiland heeft een oppervlakte van ongeveer zes hectare en is vrijwel geheel omgeven door natte gracht. Het werk ligt direct ten oosten van Leerdam en de spoorlijn doorsnijdt het fort in twee ongelijke delen. Ten zuiden van het spoor staan drie bomvrije gebouwen, een wachthuis, een keuken met kantine en een remise. Op het noordelijk deel staat nog een tweede en grotere remise. In de remises werden de kanonnen gestald. Het fort werd in 1880 aangelegd om toegang via het de spoorweg te verhinderen en om de dijk in de Linge bij Rhenoy Linge bij Rhenoy.

Acquoy, wat wordt uitgesproken als ‘akkooi’ is een dorp in de gemeente West Betuwe in de Nederlandse provincie Gelderland. Acquoy ligt aan een oude bocht van de rivier de Linge die echter is afgesneden, zodat het nu aan een doodlopende U-vormige zijarm van het riviertje ligt. Omdat in vroeger tijd langs of vlak achter de Lingedijk gebouwd werd, heeft het dorp een langgerekte en bochtige vorm gekregen. Acquoy ligt in het gebied van de Hollandse Waterlinie.

Acquoy is gelegen in het stroomlandschap van de meanderende rivier de Linge, direct aan een nu dode zijtak van deze rivier. Een markant punt in Acquoy dat bij velen bekend is, is de scheve kerktoren. De toren staat al scheef sinds hij gebouwd is in de 15e eeuw. Aan de toren is nog te zien dat men halverwege de bouw een correctie heeft proberen toe te passen. De toren is ca. 17,5 m hoog en staat aan de bovenkant, aldus een meting uit 1985, ongeveer 1,15 meter uit het lood. Dat is een helling van 6,6% oftewel ca. 3,8°. Dat is ca. 0,2° minder dan de toren van Pisa. Opvallend is dat op het kerkhof het graf van een mevrouw Pisa te vinden is.

Het Galgenwiel is in het jaar 1658 ontstaan na een dijkdoorbraak vanuit de Linge. Kruiend ijs in de Linge veroorzaakte een scheur in de rivierdijk waardoor kolkend water circa vier hectare land heeft weggespoeld en uitgehold zodat er een soort binnenmeer of wiel ontstond. Jarenlang heeft een gedeelte van de plas gefungeerd als buitenzwembad waar de plaatselijke jeugd van Asperen onder leiding van een badmeester hun zwemdiploma haalde. Eind jaren tachtig besloot de gemeente Asperen om met de exploitatie van het buitenzwembad te stoppen en het gebouw wat te verpachten aan particuliere ondernemers.