Brabants Rondje Land van Tosse – Wandelen door kleinschalig landschap bij Oss

We maken een mooie wandeling in het Brabantse land bij Oss. Hier ligt het Land van Tosse, een kleinschalig landschap met kleine landbouwpercelen en natuurterreintjes. Het ligt ingeklemd tussen de bebouwing van Oss en de snelweg A50. Over bolle akkers en restanten van houtwallen wandelen we over een structuur van wegen en paden die nog bijna identiek is aan dat op de kaart van 1850. Landschapsbeheer probeert het oude landschap te behouden en daar waar kan te herstellen. Er zijn houtwallen hersteld en kleinschalige landbouwprojecten gestart. Zo dicht bij de drukke bebouwing van Oss lopen we over eeuwenoude paden en wegen. Een herinneringsbos geeft de ruimte om een boom te planten voor een overledene of ter herinnering aan een speciale gebeurtenis. In het oosten maken we een klein uitstapje naar de Geffense Bosjes, een populair wandelgebied. Rondom de zandafgraving van de Geffense Plas keren we terug en kijken terug op een bijzonder mooi en authentiek landschap dat nog net niet is opgeslokt door de drukte van de snelweg en de stad.

De Stelt is een gebied tussen de stadsbebouwing van Oss en de A59. Deze strook, met een breedte van bijna een kilometer, vormt een afwisselend terrein van kleine landbouwpercelen en natuurterreintjes. Vanouds vormde de gemeentegrens Oss-Heesch de noordgrens van dit gebied, en wellicht speelde de wens om de stad op een afstand te houden een rol bij de beslissing het gebied niet intensief te ontwikkelen. Hoe dit ook zij, de ruilverkavelingen van de vorige eeuw hebben in de Stelt nooit plaatsgevonden. Daardoor is het kleinschalig kavelpatroon, met bolle akkers en restanten van houtwallen, behouden gebleven. Ook de structuur van wegen en paden is nog bijna identiek aan dat op de kaart van 1850.

Na de aanleg van de autoweg in 1976 kwam het gebied bij de gemeente Oss; het karakter van de Stelt bleef echter behouden en de laatste jaren zijn er stappen gezet om de oude kwaliteiten van het gebied weer te herstellen of versterken. Zo worden houtwallen hersteld en zijn er diverse kleinschalige landbouwprojecten gestart, waarbij oude graansoorten als St. Jansrogge en spelt worden geteeld maar ook nieuwe gewassen als cranberry en hop.

De Landerij Van Tosse omvat een gebied van 70 ha in het gebied Stelt-Elzen ten zuiden van Oss, de noordelijke begrenzing van natuurgebied de Maashorst. Het oude, grotendeels ongeschonden kampenlandschap met kleine akkers, hakhoutbosjes en houtwallen leent zich voor urenlang struinen langs korenvelden met bloeiende akkerranden, bloemrijke hooilandjes, poelen en fraaie bosranden. Het kloppend hart van de Landerij VanTosse is de Tuinderij VanTosse aan het Laantje van Cumberland. Het is een voormalige heemtuin van bijna twee ha aan het Laantje van Cumberland. De voormalige werkschuur (Huis Cumberland) is in 2014 verbouwd en ingericht als werkplek voor de vrijwilligers, als kantoorruimte en als ontvangstruimte voor bezoekers. In de groentetuin telen we allerlei groenten, klein fruit, verfplanten, kruiden en eetbare bloemen. Dit alles uiteraard zonder gebruik van bestrijdingsmiddelen. In de proeftuin worden teelten van, voor de omgeving nieuwe, gewassen opgezet die bij goede resultaten op grotere schaal worden uitgezet in de Landerij VanTosse (bv. bonen, Stevia, kruiden, Siberische honingbes).

De natuurtuin is met een amfibieënpoel, kruidenheuvel, vlinder- en bijenveldjes, een boomgaard, een bijenhotel voor wilde bijen en een paddenstoelenbosje met eetbare paddenstoelen een bijzondere plek geworden, waar je op je gemak door kunt struinen en genieten van de rust en de natuur.

Landschapsbeheer Oss is een vrijwilligers-organisatie die zich inzet voor het behoud, beheer, herstel en ontwikkeling van een ecologisch waardevol en mooi landschap met een streekeigen karakter. Landschapsbeheer Oss ontwikkelt hiervoor visies, project- en beheerplannen. Zo gaan ze samen met Vermeulen boomadvies, Orbis natuur en landschap en Gemeente Oss meewerken aan een mooi project genaamd ‘Monumentale bomen van de toekomst’. Idee is om op vooralsnog 12 locaties in de gemeente Oss een boom te planten die kan gaan uitgroeien tot een monumentale boom en Landschapsbeheer gaat al het uitvoerende werk hiervoor doen. Maar ook het aanleggen van een nieuw entreepunt voor Landerij VanTosse nemen ze voor hun rekening. Op de Cereslaan komt de hoofdentree, die wordt opgebouwd uit concentrische ringen van boomstammen. Het is een ontwerp van een bureau uit Rotterdam. Het moet een rustpunt en startpunt worden voor een wandeling door het gebied. Er komt een informatiepaneel over de Landerij en haar doelstellingen. De gebruikte boomstammen komen uit de bossen in Oss-Zuid die onlangs zijn uitgedund.

Aan de Geffense kant van de snelweg A50 werd geprofiteerd van een natuurgebied. Er werd namelijk zand gewonnen. Later werd dit minder lucratief maar bleef er wel een gat over. Er werd toen besloten om de kuil vol te laten lopen met water. Zo werd ‘de Geffense Plas’ geboren. Dit recreatiegebied bestaat uit de plas, waar kan worden gezwommen, en de omringende bossen. Dit zijn de Geffense Bosjes, een populair wandelgebied voor de Ossenaren.

Het herinneringsbos is aangelegd in 2017, en biedt de mogelijkheid om een boom te planten ter gelegenheid van een bijzondere gebeurtenis, zoals een geboorte, huwelijk, verjaardag of overlijden. Omdat het herinneringsbos onderdeel uitmaakt van een historisch landschap zijn er voorwaarden en beperkingen aan de boomkeuze. Samen moeten ze een gevarieerd bos opleveren met de potentie een hogere leeftijd te bereiken (100 jaar). Bomen die aan deze voorwaarden voldoen zijn eik, beuk, haagbeuk, kastanje, esdoorn, linde en berk. In 2020 is er een herinneringsboom geplant  bedoeld voor mensen die te maken hebben gehad met het coronavirus.