Brabants Rondje Barendonk – Wandelen op rand van Beerse Overlaat

We maken een mooie wandeling in het Brabantse land en starten bij de hoeve op landgoed Barendonk. Het bestaat uit weilanden en bouwlanden die ten dienste staan van het melkveebedrijf Barendonk Holsteins. Het huis met de Vlaamse schuur werd al genoemd in 1484. Het is op een terp gebouwd vanwege de Beerse Overlaat die hier vaak onder water kwam te staan als buffergebied in tijden van hoogwater van de Maas. Over een opeenvolging van mooie lanen loop je over de flanken van landgoed Ossenbroek. Overal staan statige beuken en eiken waarna we naar de Verlegde Lage Raam lopen. Over de kronkelende Achterdijk naderen we landgoed Tongelaar, de Hoge Dijk in het landschap was noodzakelijk om droge voeten te houden. Het is een intiem en kleinschalig landschap met kleine percelen bos en weilanden begrensd door bosschages en struiken. Hierna wisselen we de beslotenheid van landgoed Tongelaar in voor de uitgestrekte Beerse Overlaat. Op de rand van dit gebied lopen we door boerenland terug naar Barendonk, nu zonder natte voeten omdat het gebied inmiddels door hoge Maasdijken wordt beschermd tegen het hoogwater. Dat was vroeger wel anders toen dit gebied bij hoogwater van de Maas helemaal onderliep.

Landgoed Barendonk wordt al genoemd in 1308. Het landgoed heette toen Bierdunck, en later werd het genoemd als Baarendonck, Baerendonk en thans als Barendonk. Een ‘donk’ is een terp in laaggelegen gronden. Het land rond Barendonk was drassig en stond soms maandenlang onder water. De ophoging van de Beerse Overlaat in 1922 en de grote ontwateringswerken in 1940/41 hebben de wateroverlast tot het verleden doen behoren. In 1794, tijdens de Franse bezetting van de Nederlanden, is het huis geplunderd. Het landgoed wordt door de eigenaren Liesbeth en Jan Hermanussen-Thijssen met veel liefde en energie in stand gehouden. Samen met de landgoederen Hiersenhof, Ossenbroek en Tongelaar vormt De Barendonk een landschappelijke eenheid, die kenmerkend is voor dit gebied ten zuiden van Nijmegen. Je vindt er een afwisseling van bossen, beken, weilanden, wielen, boomgaarden en bouwlanden.

Ossenbroek is een particulier landgoed in de gemeente Land van Cuijk. Het gebied, vroeger bestaande uit heide en woeste grond, is in de periode 1750 – 1800 ontgonnen. Er werden onder meer bossen aangelegd met een stelsel van eikenlanen. Toen is ook Huis Ossenbroek gebouwd, bestaande uit een herenhuis en een boerderijdeel. Het landgoed bestaat uit gemengd bos, cultuurgrond, eikenlanen en houtwallen. Op laaggelegen delen is elzenbroekbos te vinden waar onder meer groot heksenkruid voorkomt. Broedvogels zijn boomvalk, steenuil, wielewaal, nachtegaal en geelgors. Ook de das komt hier voor.

De Lage Raam is een ecologische laaglandbeek die stroomt van de Peel naar het Gemaal Van Sasse bij Grave.Samen met het Brabants Landschap en waterschap Aa en Maas is de beek hier meer natuurlijk ingericht. Er is een geul aangelegd langs de beek zodat er meer ruimte is voor water en natuur. De gehele Lage Raam wordt in de toekomst een meer natuurlijke beek.

Tongelaar en omgeving is een natuurgebied en is sinds 1978 eigendom van de stichting Het Brabants Landschap. Het natuurgebied is een landgoed dat vanouds behoort tot het Kasteel Tongelaar. Dit landgoed is gelegen op rivierklei, aangezien de Maas hier in het verleden gestroomd heeft. Tegenwoordig stromen de Ottersgraaf en de Lage Raam door het gebied. Het merendeel van het gebied is tegenwoordig dan ook cultuurgrond, afgewisseld met bos, lanen en houtwallen. In het gebied liggen een aantal oude boerderijen die traditioneel tot het kasteel behoorden, een enkele boerderij ligt op een terp. Van belang is het voorkomen van de das. Het gebiedsbeheer is gericht op de aanleg van houtsingels waar ook de das van profiteert.

De Beerse Overlaat is een vroegere verlaging in de dijk van de linkeroever van de Maas tussen de dorpen Gassel en Linden, in de voormalige gemeente Beers. De naam werd oorspronkelijk gebruikt voor twee natuurlijke lage oeverdelen van de Maas tussen Gassel en Linden die bij de dijkaanleg in de 16^e eeuw ingericht zijn als lage dijkvakken. Afgeleid hiervan werd de naam Beerse Overlaat ook eeuwenlang gegeven aan de overlaatbedding, droge noodbedding die enkele kilometers breed en ruim 40 kilometer lang was en liep van Beers tot noordelijk van ‘s Hertogenbosch. Die overstroombedding was een rivierpolder die ‘s winters tijdens hoogwater onderliep en dan een tijdelijke rivier vormde. In de loop der eeuwen heeft men in de Beerse Maas dwarsdijken aangelegd, zoals in Herpen en in Haren. Deze dijken verdeelden de bedding van de Beerse Maas in kavels.