Betuwepad – Eck en Wiel-Lienden – Wandelen tussen de fruitboomgaarden

Ik maak een mooie wandeling door het hart van de Betuwe. Onderweg passeer je echte Betuwse dorpen als Eck en Wiel, Ommeren, Ingen en Lienden. Met fruitboomgaarden, weilanden en afwateringssloten en veel stilte en rust in een centraal gedeelte van ons land. Het slotstuk gaat over de mooie Rijnbanddijk langs een arm van de Oude Rijn tussen Kesteren en Lienden.

Eck en Wiel bestaat uit de voormalige dorpen Eck en Wiel, Eck bestaat al sinds 1288, Wiel ontstond later pas. De naam Eck komt van het Oudnederlandse woord eki en/of het Oudnoordse woord ekja, dat wagenspoor betekent. Dat kan dan een verwijzing zijn naar een oude doorgaande route over de overwallen langs de Rijn. Wiel is een buurtschap boven Eck, dat daarmee samen het dorp Eck en Wiel vormt. De naam Wiel komt in 1349 voor het eerst voor. Het woord wiel zou kunnen duiden op een oude dijkdoorbraak, waardoor vaak een diepe plas ontstond. Het dorp ligt dan ook aan de Nederrijn, die tevens de grens is met de provincie Utrecht. De rivier kan worden overgestoken met een veerpont.

De geschiedenis van Ingen is verbonden aan de Commanderie van St. Jan. De eerste vermelding van de Commanderie is van 1317. Op een pilaar in de kerk is een wapen op een pilaar van de orde te vinden. In 1026 komt de plaats voor als Heiningen. Het zou teruggaan op Hangim, wat iets als bij de heiling(en) betekent. Een andere mogelijkheid is dat het zonder h zou moeten zijn, dan zou het op weiland kunnen slaan. Ook wordt gedacht dat Heiningen niet helemaal de plaats Ingen is en dat Ingen pas rond 14e eeuw wordt genoemd. De plaatsnaam zou dan mogelijk afgeleid zijn van Ingeborg, een godheid van de Noormannen of mogelijk van het geslacht Ingenhe uit de 13e eeuw.

In het dorp prijkt de Molen Op Hoop van Beter, een stellingmolen voor het malen van graan het Kerkpad. De tegenwoordige molen werd in 1893 gebouwd door dorpsmolenaar H. van de Weerdt en verving een grondkorenmolen die door zijn hoogte niet voldoende windvang had. Vandaar dat men besloot een hoge stellingmolen te bouwen.

Ommeren was een dagelijkse heerlijkheid en behoorde van 1811 tot 1998 tot de gemeente Lienden. De oudste vermelding dateert uit de 2e helft van de 9e eeuw, vermeld in een 12e-eeuwse kopie. Het dorp is overwegend Nederlands hervormd.

Landgoed Den Eng is een relatief klein landgoed met een oud parkbos, grafeiland en hertenkampje. Op het landgoed is het Heemkundig Museum gevestigd. Het landgoed bestond eerst uit bijna 150 hectare bouwland en bos, maar ook boomgaarden en grasland. Later is ook het bos grotendeels omgezet in boomgaard en landbouwgrond waardoor tegen het eind van de 19de eeuw alleen nog het huidige parkbos overbleef. De geschiedenis van landgoed Den Eng is nauw verbonden met F.L.W. baron van Brakell (1788-1865). Hij speelde een belangrijke rol in de ontwikkeling van de landbouw in ons land. Vanaf 1809 nam hij landbouwkundige proeven op landgoed Den Eng, dat in 1847 was uitgegroeid tot een groot modelbedrijf.In de vijver direct achter het museum ligt een eilandje, waar Van Brakell en zijn vrouw liggen begraven. Achter de vijver ligt nog een heuveltje, waar zijn paarden werden begraven en dieper het bos in ligt een klein hertenkamp.

Streekmuseum Baron van Brakell is gevestigd op het landgoed Den Eng in Ommeren en heeft als doelstelling bezoekers te informeren over het verleden van de Betuwe. Er is een bakkerij, een boerenkeuken met bedstee en een complete wasstraat. Ook een boerenwagen waarmee vroeger ook de doden naar hun laatste rustplaats werden gebracht is te bewonderen. Het is een eenvoudig, maar leerzaam museum, dat ook aandacht besteedt aan fruittelersspullen.

De Oude Rijn bij Lienden is een van de vele lopen van de Rijn zoals die vroeger door ons land stroomde. Het is een oude loop door de Betuwe die de Rijn in de 14de eeuw heeft verlaten, de andere loopt noordelijker vlak onder de Grebbeberg waar die nu nog stroomt. Het natte gebied is een leefgebied voor vele vogels, verderop de contouren van de Grebbeberg. Hier komt schoon grondwater uit de Utrechtse Heuvelrug en het Veluwemassief naar boven en kwelt op in het laaggelegen kleigebied. Men zegt dat de kersen uit dit gebied tot de beste van Nederland behoren.

De geschiedenis van Lienden heeft in de middeleeuwen nauw samengehangen met het adellijk geslacht Van Lynden en deze familie Van Lynden heeft haar naam aan de plaats ontleend. De hervormde kerk in het dorp, oorspronkelijk gewijd aan Maria, is een rijksmonument en dateert in haar huidige vorm uit de 15de eeuw. In de kerk bevindt zich een grafsteen van een lid van de invloedrijke familie Van Brakell, bekend van het Heemkundig Museum op Landgoed De Eng.