Skip to main content
search

Wandelen met een zorgvrager – Waarom en wat levert het op

Wandelen is hot in Nederland maar in de zorg?

WANDELEN IS HOT, ZELFS DE JEUGD IS BEZIG OM DEZE VRIJETIJDSTAK TE ONTDEKKEN. ER WORDEN MASSAAL WANDELSCHOENEN EN WANDELPRODUCTEN GEKOCHT. WANDELBLOGS SCOREN HOOG IN DE RATINGS EN WANDELCLUBJES GROEIEN ALS PADDESTOELEN UIT DE GROND. MAAR WANDELEN IN DE ZORG. HOE STAAT HET DAARMEE? EN WAT KAN HET BETEKENEN VOOR IEMAND MET EEN ZORGVRAAG?

IK WERKTE TWEE JAAR LANG MET EEN ZORGVRAGER MET EEN COMPLEXE ACHTERGROND. WERKEN MET HEM GING MOEILIJK. VLUCHTGEDRAG WAS AAN DE ORDE VAN DE DAG EN CONCENTREREN OP ZIJN WERK WAS NAUWELIJKS MOGELIJK. IK MAAKTE VOOR DAT ZIJN WERKZAAMHEDEN BEGONNEN ELKE MORGEN EN MIDDAG EEN LANGE WANDELING MET HEM. EN HET WERKTE, HAD SUCCES, BRACHT RUST EN NODIGDE UIT TOT VERHALEN.

Wandelen in de zorg

Wandelen met een zorgvrager

Wandelen, daar kan geen medicijn tegenop. Meerdere onderzoeken hebben inmiddels wel uitgewezen dat wandelen goed voor je is. Het is goed voor je gezondheid. Het versterkt je spieren en botten, het verlaagt bloeddruk en het cholesterolgehalte in het bloed, het vergroot het vermogen van de longen om zuurstof op te nemen, het verlaagt het risico op diabetes type 2, de kans op de ziekte van Alzheimer vermindert, het is goed tegen stress en depressieve gevoelens, het verbetert de kwaliteit van de slaap, het stimuleert de stofwisseling en verlaagt de kans op verstopping en ook verbrandt het calorieën. Meer dan genoeg redenen om te wandelen. Het IS gezond, daar is geen twijfel over mogelijk.

Maar wordt wandelen in de zorgsector wel écht gebruikt als middel tot genezing? Wandelcoaches zijn ín maar zijn vooral bestemd voor mensen met een grotere beurs, niet iedereen kan zich dat veroorloven. Het lijkt bestemd voor mensen met een burn-out uit de hogere lonensector. En wandelgroepen kunnen eigenlijk alleen bestaan bij de gratie van de vele vrijwilligers die met een groep zorgvragers gaan wandelen. Zo zijn er in ouderenzorg in verpleeghuizen vaak wandelgroepjes. Maar meer een korte vrijetijdsbesteding is het niet.

Ik heb 25 jaar geleden in de zorg gewerkt. En toen was het de kleine groepswandeling om tijd te vullen, niet als therapie. Natuurlijk het is lekker om buiten te zijn en een groepsactiviteit te houden maar het was niet meer dan dat. Nog steeds wordt eerder medicatie voorgeschreven door een psycholoog of psychiater dan het advies elk dagdeel te gaan wandelen. Natuurlijk kan de zorg niet zonder medicijnen maar ik zie het vooral als eerste noodzakelijk korte stap die ook weer snel losgelaten moet worden. Wandelen hoort niet in het groepje ‘medicijnen’, nog steeds niet. Terwijl iedereen weet wat de voordelen en effecten zijn, blijft de zorg grijpen naar standaardoplossingen. Ik kan niet ontkennen dat tijd een factor is. Maar het is een afweging van korte- en langetermijnkosten en individuele therapieën door dure behandelaars en therapeuten kosten ook veel geld.

Twee jaar werken met een zorgvrager

Wandelen met een zorgvrager

Twee jaar aaneengesloten werkte ik individueel met iemand met een zorgvraag. De geschiedenis was complex en de dossiers waren niet te tellen. In de groep waar hij leefde ging het matig, veel negatief gedrag ondanks dat het een klein woongroepje was. En ook op het werk ging het slecht. Er was weinig concentratie als er al gewerkt kon worden. De andere werknemers moesten zich vaak aanpassen, er was veel vluchtgedrag en agressie en extreem gedrag was aan de orde van de dag. In feite was werken niet mogelijk, alleen op hele korte momenten en maar een paar keer op een werkdag.

Tot ik de morgen en de middag startte met een lange wandeling. Eigenlijk was het een noodgreep omdat het eigenlijke werk niet mogelijk was. Het was het enige alternatief. Ik wist uit ervaring dat wandelen je goed doet. Ik wandel al 35 jaar overal in Nederland waar maar te wandelen is. Alle lange-afstandspaden en streekpaden heb ik bewandeld. Van Den Helder tot Maastricht en van Delfzijl tot Vlissingen. En wat het mij deed wist ik inmiddels wel. Lekker in de buitenlucht zijn, ontspanning zoeken en de problemen van de tijd in je hoofd doornemen en ordenen. Met die wetenschap en ervaring op zak ben ik gaan wandelen met hem. En eigenlijk vanaf de eerste wandeling ging het goed. Alsof ik het Ei van Columbus had gevonden en alsof ik de beste therapie voor hem had ontdekt. Het werd een terugkerend ritueel en zelfs maanden later werd het einde van de wandeling een start voor het echte werk.

Het begin

Wandelen met een zorgvrager

Een oud-collega uit de zorg tipte zijn werkgever toen een vraag vanuit die organisatie kwam om individueel met een zorgvrager te gaan werken. De oud-collega was inmiddels een vriend van me geworden en de organisatie belde mij op, ongebruikelijk maar waar. Of ik een aantal dagen in de week met hem kon komen werken in een werkgebied. De werkzaamheden zouden bestaan uit werken in een tuin en het composteren van het groenafval van de woongemeenschap. Jaren geleden heb ik met die vriend samen gewerkt in de zorg en hebben we samen een aantal jaren op een groep gewerkt met extreem afwijkend gedrag. Dus feeling met het werk was er en ik werd waarschijnlijk niet voor niets getipt.

Mijn eerste werkdag herinner ik me nog goed. De zorgvrager vluchtte vaak weg en was niet of nauwelijks bij het werk te houden. Eigenlijk kon werken met hem niet. Het was meer de tijd doorkomen. Alle plannen om werkzaamheden met hem te doen, vielen in duigen. Elke dag wanneer ik na mijn werk naar huis reed, zat ik te broeien op nieuwe plannen of kreatieve manieren om te werken. Maar eigenlijk was er na elke volgende dag weer dezelfde teleurstelling. Er trad agressief gedrag op en wanneer de zorgvrager even in een groep van andere werknemers kwam, ging het ook mis. Hij overheerste in stemming en was heel bepalend in zijn gedrag. Het was eigenlijk constant bijstellen, plannen veranderen, in plaats van naar links naar rechts gaan, en proberen de werkdag door te komen.

De eerste wandeling

Wandelen met een zorgvrager

Al vanaf de eerste wandeling was er een omslag in gedrag. Natuurlijk, er was nog wel af en toe een moment van nu ga ik de andere kant op. Of hard wegrennen en soms een harde knijp ten teken dat hij het niet met me eens was. Maar over het algemeen was er die arm die vroeg om samen te lopen. Hij ontspande en vooral zijn blik naar de wereld opende. Je kon hem recht in de ogen kijken en contact krijgen. Zoals de eerste werkdag zal ik ook deze eerste wandeling nooit vergeten. Het leek alsof alle problemen van het werk ineens weg waren. Geen hoofdbrekens meer hoe het extreme gedrag aan te pakken. Geen plannen meer maken die toch elke keer mis gingen. Gewoon wandelen, niet meer en niet minder.

In mijn denken was er ook een omslag. Ik had eigenlijk altijd de scheiding van wandelen en werken. Nooit was het in me opgekomen om deze twee als gelijke te zien. En de eerste weken en bij al die wandelingen durfde ik het eigenlijk niet hardop te zeggen. Maar ik wist dat het wel zo was. Wandelen was werken geworden. Niet alleen voor mij, maar nog veel belangrijker voor de zorgvrager: voor hem was wandelen werken. De eerste tijd was hij hier ook verwarrend onder. ‘Gaan we wandelen’, vroeg hij ‘s morgens aan me. Ik antwoordde: ‘Ja, we gaan werken.’ En vervolgens startte de wandeling, het werd normaal voor hem en beetje bij beetje ook bij mij.

Het vervolg

Wandelen met een zorgvrager

Weken verder na onze eerste wandeling bestond de dag uit een lange wandeling waarna het werk volgde. De wandeling werd een vaste start van de morgen en de middag. Het werk bestond uit het composteren van het groenafval van de woongemeenschap. Het was vooral het opbrengen van de compost in lange rijen en het elke keer omzetten van de compost. En in beide traden veranderingen op, zowel in de wandeling als in het werk.

De wandelingen werden gecontroleerder en nog meer ontspannen. Eigenlijk kwam het negatieve gedrag tijdens wandelingen steeds minder voor. Er waren af en toe nog lange huilbuien, maar beter huilen dan negatief gedrag. Echter, die namen af en verdwenen. Kilometers dwaalden we door de bossen en over de heide. Ik kende elk paadje, elke zandweg en elke grote boom die op het landgoed stond. De momenten van arm in arm lopen wisselden af met een stuk voor me uitlopen. Maar in plaats van doelloos doorlopen, was er nu het omkijken en wachten waar ik bleef. Hij wachtte op mij tot we weer samen gingen wandelen. Maar ook de verhalen namen toe. Verhalen over wie vroeger bij hem op school had gezeten, wie hem pestte en wie de grapjas in de klas was. Hij kon bij naam noemen wie dat waren terwijl eerder dit soort verhalen nooit naar voren kwamen. Maar ook verhalen over zijn familie, waar hij was geweest en wat hij had meegemaakt. En als laatste kwamen alle werknemers voorbij die ooit met hem hadden gewerkt en waarmee hij een band op had gebouwd. Ik realiseerde dat ik de zoveelste in die serie was en wist op dat moment al dat ik die band nooit zou verbreken.

Ook in het werk veranderde er veel. In het begin deed ik al het werk, het opbrengen van de compost en het omzetten. Hij stond erbij en keek ernaar. Ik had een stoel voor hem geregeld in de hoop dat hij in het begin bij me bleef zitten als hij niet wilde werken. Ook omdat hij vaak wegliep van de werkzaamheden. Hij kende steeds meer korte momenten dat hij meehielp als ik aan hem vroeg de kruiwagen te vullen en die weg te brengen. Ze waren van korte duur maar ze waren er, dat was al wat. De momenten van weglopen die er in het begin waren, namen af. Hij wandelde wel even weg maar na een aantal maanden wist ik zeker dat hij altijd terugkwam. Ik ging nu rustig in plaats bezorgd door met mijn werk. Het grootste succes kwam maanden later toen hij na een wandeling en een kop koffie uit eigen beweging naar de composthoop liep, de kruiwagen met schop pakte, die helemaal vol schepte en vervolgens wegbracht. Een moment om te koesteren.

Het einde wat geen einde werd

Wandelen met een zorgvrager

Het wandelen was werk geworden en omgekeerd. De wandelingen werden een ritueel en tijdens het werk ging het steeds beter. In het algemeen werd hij stabieler. Tot er in de organisatie veranderingen aankwamen. Veranderingen waar ik niet op zat te wachten en die deels ook met de zorgvrager hadden te maken. Veranderingen waar ik niet achter kon staan en die niet onbelangrijk niet zo goed bij mij pasten. Langzaam kwam het besef dat er een einde zou komen aan de lange wandelingen met hem en met de band die was opgebouwd.

Maar hij had al zoveel mensen verloren. Mensen, die juist heel veel energie in hem hadden gestoken en waarbij hij de teleurstelling had gekregen dat ze ook weer een keer zouden vertrekken. Ik kende al die namen wat ze waren wel honderd keer voorbij gekomen tijdens de wandelingen. Daaruit bleek wel dat het hem aangreep. Nu is het bekend in de zorg dat een zorgvrager heel veel hulpverleners in zijn leven tegenkomt maar juist voor hem was dat fataal. En ik wist dat ik daar niet bij wilde gaan horen. Na lang wikken en wegen besloot ik om met het werk te stoppen. Een beetje omdat in mijn ogen het werk erop zat, een beetje door de veranderingen in de organisatie en een beetje omdat ik iets anders wilde. Maar tegelijkertijd besloot ik om maandelijks een dagje met hem door te brengen. Om geen einde te maken aan twee hele bijzondere jaren. Twee jaren waar ik meer heb gewandeld dan ooit, twee jaren waarin werken uit wandelen bestond en twee jaren waar ik nog graag aan terugdenk.

Het maandelijkse dagje

Wandelen met een zorgvrager

Ik haal hem nu na 5 jaar na het werkafscheid nog elke maand een dagje op. De welkomst op de groep is altijd met een lach. En bij het wegrijden van het terrein van de woongemeenschap zet hij de cd-speler in de auto aan waarin een disk met zíjn favoriete muziek zit. Ik breng de dag door met alledaagse dingen zoals boodschappen doen, koken en allerlei klusjes. Soms is er nog een traan maar die is meestal van korte duur. Maar ook deze maandelijkse dag begint met …… een wandeling, hoe kan het anders.

Wandelen in de zorg is een ondergeschoven kindje en eigenlijk wordt het alleen gebruikt als tijdverdrijf. Maar het kan zoveel meer betekenis hebben en bijna therapeutisch werken. Wandelen is gezond en dit geldt zeker voor mensen met een zorgvraag. Nog niet overtuigd? Ik hoop dat dit verhaal een beetje heeft geholpen om het wel te gaan doen. In plaats van honderden therapieën, medicijnen en behandelmethodes. Omdat het bij jezelf werkt, werkt het ook bij hen.

Een serie foto's gemaakt tijdens de wandelingen

Leave a Reply

Close Menu
CHOOSE YOUR LANGUAGE