Van Goghroute Helvoirt – Wandelen in de voetsporen van de jonge Vincent van Gogh

De wandeling suggereert meer dan de naam doet vermoeden. Natuurlijk, je wandelt langs plekken waar van Gogh eens vertoefde toen zijn ouders in Helvoirt woonden. Maar niet meer dan dat. Wel leuk om die plekjes even te zien, en van de andere kant, je wandelt door een mooi dorps Brabants plaatsje, Helvoirt, Met mooie panden en de enorme katholieke kerk in het middelpunt van het dorp.

De naam Helvoirt komt van ‘hel’, een woest, moerassig gebied, met erdoorheen een ‘voort’ ofwel een doorwaadbare doorgang, een weg door de broeklanden. Deze ‘hel’ is het Helvoirts Broek met zijn modder, biezen en moerasplanten. Bezienswaardigheden zijn het Raadhuis, het voormalige gemeentehuis met een originele houten klokkentorentje uit 1792. Maar ook kasteel Zwijnsbergen, Katholieke Sint-Nicolaaskerk en de Protestantse kerk. In deze kerk staat op een koperen lezenaar een statenbijbel uit 1702, die dominee Van Gogh, de vader van Vincent van Gogh, bij zijn vertrek uit Helvoirt in 1875 aan de kerk schonk.

Vincent Willem van Gogh, geboren in Zundert, 30 maart 1853 en gestorven in Auvers-sur-Oise, 29 juli 1890, was een Nederlands kunstschilder. Zijn werk valt onder het postimpressionisme, een kunststroming die het negentiende-eeuwse impressionisme opvolgde. Van Goghs invloed op het expressionisme, het fauvisme en de vroege abstractie was enorm en kan worden gezien in vele andere aspecten van de twintigste-eeuwse kunst. Van Gogh wordt gezien als een van de grootste schilders van de 19e eeuw, echter deze erkenning kwam pas laat.

Behalve het gezin van dominee Van Gogh hebben nog negen leden van de familie Van Gogh in Helvoirt gewoond. De huizen die van belang waren in het leven van Van Gogh in Helvoirt zijn het domineeshuis, het dorpshuis ’t Hoekje, het notarishuis De Beuken, Oude Rijksweg 30 en uiteraard de oude kerk, bezocht door twee generaties Van Gogh in Helvoirt. De naam van Vincent Van Gogh leeft ook voort in het naar hem genoemde dorpsplein van Helvoirt. Op dit plein is een bronzen beeld geplaatst, dat Vincent voorstelt als schilder met ‘de main de maître’. Het is een schepping van JeanMarianne Bremers en is geschonken aan de gemeente door de Rabo-bank die tot 2014 aan dit plein gevestigd was.

Ook in de brieven die Van Gogh schreef komt meerdere malen ‘Helvoirt’ voor:
9 mei 1873 vanuit Den Haag: ‘Waarde Theo, maandagmorgen vertrek ik vanuit Helvoirt naar Parijs en passeer Brussel om 2 uur en 7 minuten. Als ge kunt kom dan aan ’t station,….’
13 september 1873 vanuit Londen: ’Zeer nieuwsgierig ben ik of ge op Moe’s verjaardag naar Helvoirt geweest zijt en hoe ge het daar gehad hebt.’
13 augustus 1875 vanuit Parijs: ’Ik ben blij dat Pa het beroep naar Etten heeft aangenomen, (….) Ik zou die Zondag dat gij te Helvoirt waart ook wel bij U allen hebben willen zijn’

Bij Den Hoek staat een verzameling huisjes te midden van een glooiend beekdal met enkele oude knotwilgen en een enkele boom in het weiland. Het is bijna zeker dat Vincent van Gogh in die periode hetzelfde zag als wat je hier ziet. Toen in 1880 hier voor de eerste keer een stoomtrein voorbij kwam, was dat vast en zeker een wrede verstoring van de rust. Verder lopend langs de spoorlijn en achterom het kerkhof, kijk je tegen de achterkant van de kerk. In de verte zie je Landgoed Zwijnsbergen, een park met kasteel Zwijnsbergen, liggen.

Het huis waar de Familie Van Gogh woonde op nummer 47 van de Torenstraat was een voormalige pastorie van de Nederlands Hervormde Gemeente. Tegenover het huis staat het oude kerkje waar de vader van Vincent, dominee Van Gogh, zien diensten verzorgde.

Bij de brugleuning van de brug over de Broekleij heb je een prachtig uitzicht over natuurgebied het Helvoirts Broek. Het is een beschermd natuurgebied. Toen Vincent hier rondliep (1871-1875) was dat nog woest gebied, onontgonnen en onbereikbaar door de moerassige bodem en de weelderige begroeiing.

In Helvoirt hebben zich in 1875 drie zussen van dominee Van Gogh gevestigd: Johanna, Dorothea en Maria. Ze woonden aan de Keiweg 51, nu Oude Rijksweg. De grond waarop dit huis werd gebouwd werd door de familie Van Gogh gekocht van de jonkheren De Jonge van Zwijnsbergen in 1874. De familie van Gogh was met hen bevriend. Het huis werd gebouwd voor de drie ongetrouwde zussen van dominee van Gogh: Antje, Doortje en Mietje. Antje en Doortje zouden hier ook overlijden en begraven worden op de protestantse begraafplaats van Helvoirt. Het huis heeft een ruime tuin waarvoor ook de dominee zelf de handen uit de mouwen gestoken heeft. Uiteindelijk zou dit huis, dat gebouwd werd als dank aan de drie zussen voor de goede zorgen voor hun bejaarde vader, in de familie blijven tot 1899 toen Mietje van Gogh het verkocht.