Deze route leidt je vanuit het centrum van Nuenen naar natuurgebied Het Nuenens Broek, dat in een meer natuurlijke staat wordt teruggebracht. Daarna doe je de oude buurtschappen Hool en Rullen en het kerkdorp Gerwen aan. In deze plaats tekende Vincent van Gogh de Sint-Clemenskerk. Daarnaast kom je in en rond Nuenen bij plekken die van belang zijn geweest in het leven van Vincent van Gogh.

VisitBrabant over de route: ‘Deze afwisselende wandelroute van 10 kilometer in de voetsporen van Vincent van Gogh neemt je mee door de prachtige natuur en langs het erfgoed van Nuenen. Vincent van Gogh woonde en werkte hier van december 1883 tot november 1885. Hij heeft bijna een kwart van zijn totale oeuvre in Nuenen gemaakt en schilderde er zijn eerste meesterwerk: ‘de Aardappeleters’. Nuenen en omgeving kun je zien als een openluchtmuseum. Nergens anders bevinden zich zoveel gebouwen, beelden en landschappen die een directe relatie hebben met Van Gogh. Wil je (nog) meer leren over de Brabantse periode van Vincent? Breng dan een bezoekje aan Van Gogh Village Museum, het startpunt van deze route!’

Het werk van Vincent Willem van Gogh valt onder het postimpressionisme, een kunststroming die het negentiende-eeuwse impressionisme opvolgde. Van Goghs invloed op het expressionisme, het fauvisme en de vroege abstractie was enorm en kan worden gezien in vele andere aspecten van de 19e eeuwse kunst. Van Gogh wordt gezien als een van de grootste schilders van de 19e eeuw. Deze erkenning kwam echter pas laat: hoewel hij in de laatste jaren van zijn leven al enige bekendheid had binnen selecte kunstkringen, werd zijn werk pas na zijn dood door het grote publiek opgemerkt, waarna Van Gogh en zijn werk wereldberoemd werden.

Van Gogh werd geboren in het Brabantse Zundert, regelmatig wandelde zijn gezin in de omgeving van Zundert, waardoor de basis werd gelegd voor Vincents liefde voor de natuur. Op 4 december 1883 vertrok Van Gogh weer naar Hoogeveen om de volgende dag de trein te nemen naar zijn ouders in Nuenen. In zijn schilderijen uit deze tijd legde Vincent vaak het hardvochtige boerenleven vast; aan deze tijd herinneren onder andere Het Weefgetouw, Twee boerinnen, spittend, zeven afbeeldingen van windmolen De Roosdonck en vier afbeeldingen van de Genneper Watermolen in Eindhoven. Eind april 1885, een maand na het onverwachte overlijden van zijn vader, schiep hij zijn eerste, sombere, maar uitermate expressieve meesterwerk De aardappeleters.

De oude kern van het dorp Nuenen wordt gevormd door een driehoekig plein, genaamd ‘De Berg’, dat doorloopt naar een groter driehoekig plantsoen, ‘Het Park’. Dit laatste is in de negentiende eeuw aangelegd en men vindt hier de muziekkiosk, een monument voor Vincent van Gogh en een monument dat de Zusters van Liefde herdenkt. Dit gedeelte van Nuenen is een beschermd dorpsgezicht. Vanouds was Nuenen een agrarische gemeenschap. De armoede stimuleerde, zoals op vele plaatsen in Noord-Brabant, de huisarbeid zoals de klompenmakerij en de huisweverij. Deze werd vastgelegd door Vincent van Gogh. Enige industrie ontstond in de negentiende en de eerste helft van de twintigste eeuw, waaronder houtbewerking, textiel, kousen, baksteen, en landbouwwerktuigen. De baksteenindustrie maakte gebruik van de aldaar beschikbare Brabantse leem. Ook deze industrie is goeddeels verdwenen.

‘De Heilige Clemenskerk in Nuenen, niet te verwarren met de Sint-Clemenskerk in Gerwen, is de Rooms-Katholieke parochiekerk van het dorp. Hier vlakbij had Vincent van Gogh zijn eerste atelier, bij de de koster van deze kerk, de heer Schafrath. In eerste instantie kwam Vincent  er alleen om te schilderen, maar na de dood van zijn vader in maart 1885 ging hij er ook wonen. Het is in dit atelier dat hij zijn eerste meesterwerk maakte: ‘De aardappeleters’. Van Gogh laat de Heilige Clemenskerk terugkomen in meerdere schilderijen en tekeningen.’

‘Van de talloze Nuenense wevershuizen zijn slechts enkele bewaard gebleven. Eén bevindt zich in het centrum aan de huidige Berg, op steenworp afstand van de pastorie. Hoewel niet te staven met bewijs, is het aannemelijk dat Vincent het huisje niet alleen van buiten, maar ook van binnen kent. Het pand wordt vermoedelijk in 1763 als wevershuis gebouwd. Na diverse eigenaren koopt wever Willem van der Burg de woning in 1869, waarna het een eeuwlang in familiebezit blijft. Willems dochter is koster van de hervormde gemeente en woont er tot 1967. Na een renovatie in 2017 doet het dienst als overnachtingsplek onder de naam ‘Het kostershuisje’. Dit gebouw kan als pars pro toto dienen voor de vele wevershuizen die Vincent bezoekt.’

‘In dit kerkje in Nuenen was de vader van Vincent van Gogh predikant. Deze Nederlands Hervormde kerk werd gebouwd in de jaren 1824-1826. Ze bezit nog een koperen doopbekken uit Vincents tijd. Vincent maakte op 3 februari 1884 een schilderij van dit kerkje voor zijn moeder. Later, na de dood van zijn vader in maart 1885, heeft hij dit werk overschilderd en er rouwende figuren aan toegevoegd. Het schilderij is in 2002 gestolen uit het Van Gogh Museum in Amsterdam. In het najaar van 2016 is het terug gevonden in een maffiahuis in de buurt van Napels (It.). Het is nu, na restauratie, weer te bewonderen in het museum in Amsterdam.’

‘Op het pleintje bij het startpunt staat het allereerste monument dat voor Vincent van Gogh in Nederland is onthuld.  Tot de initiatiefnemers behoorden onder anderen Berlage en Mondriaan. Het monument is gemaakt door Hildo Krop en onthuld op op zaterdag 30 juli 1932. Met dit monument kreeg Vincent, veertig jaar na zijn overlijden, in Nuenen de (h)erkenning van een meesterschilder. Op het plein staan ook de oude Lindenboom en het Kostershuisje. Het beeld is een molensteen van Beierse zwerfsteen waarop een basaltblok uit Zuid-Frankrijk staat, met een daarin gebeiteld een stralende zon. Het beeld verbindt zo de donkere Nuenense periode met het lichte Frankrijk. Op de rand van de molensteen staat de inscriptie:
“In dit dorp werkte Vincent van Gogh dec. 1883-nov. 1885”.’

‘Vincent van Gogh tekende de Sint-Clemenskerk in Gerwen in december 1883. De bouw van deze kerk dateert van omstreeks 1450. Het benedendeel, het noorder-dwarsschip en de onderbouw van de toren zijn van een ouder gebouw afkomstig. In de zeventiende eeuw werd de kerk door de Protestanten in gebruik genomen maar later werd ze weer Rooms. In 1993 werd de volledige restauratie voltooid. De kerk is nu een rijksmonument. Achter de kerk bevindt zich het bronzen beeld ‘Het Nederlandse Trekpaard’. Het is gemaakt door Toon Grassens uit Gemert en geplaatst in 1990.’

‘Vanaf december 1883 woont Vincent van Gogh twee jaar bij zijn ouders in Nuenen. Hij legt zich daar volledig toe op het schilderen en maakt in Nuenen maar liefst een kwart van zijn totale oeuvre. Geïnspireerd door de natuur en de eenvoudige mens, resulteren zijn experimenten uiteindelijk in ‘De aardappeleters’, zijn eerste meesterwerk. Van Gogh Village Museum heeft maar liefst vier tentoonstellingen. Het leven van Vincent van Gogh in Nuenen, zijn familie en vrienden komt uitgebreid aan bod. Ook het complete verhaal achter de Aardappeleters is te zien. En in Vincents Lichtlab kun je zelf aan de slag met speelse lichtinstallaties: Experimenteren met licht en kleur, net zoals Vincent, toen. Ook leuk voor kinderen! Nergens in de wereld kom je zo dicht bij Vincent van Gogh.’