Trage Tocht Biezenmortel – Wandeling uit binnenkort te verschijnen Wandelgids Wandelen in de Meierij

Routemaker en bedenker van de wandeling Rob Wolfs: ‘We maken een mooie afwisselende wandeling in Nationaal Park Loonse en Drunense Duinen. Vanaf het al meer dan honderd jaar oude restaurant De Rustende Jager lopen we door de rand van het bos en over een veldweg naar het natte natuurgebied De Brand. Oorspronkelijk lag hier veen, dat rond 1300 is afgegraven om te verbranden. Vandaar die naam. Later is het gebied beplant met eikenbos en in de 20e eeuw zijn weilandjes aangelegd. Het is nu een afwisseling van bloemrijke graslanden en vochtige bossen. De Brand is vaak kletsnat en zal in de toekomst nog natter worden. De natuur vaart er wel bij. Wij moeten in natte periodes rekening houden met hoge wandelschoenen of laarzen. Lange broek aanbevolen! Smalle paadjes leiden door een rimboe-achtig bos. We kruisen twee keer de Zandleij. Op het tweede deel van deze tocht maken we een lus van vier kilometer door de droge zandwoestijn van de Loonse en Drunense Duinen, ook wel de Brabantse Sahara genoemd. Hoewel het een relatief kort traject is, lijkt het veel langer. Het is behoorlijk zwaar ploeteren door het stuifzand. Daar komt ook nog eens bij dat we geheid gaan verdwalen. Natuurlijk hebben we ons uiterste best gedaan om een zo exact mogelijke beschrijving te maken. Maar ons advies is om ook een gpx-track in je mobiel te laden en je hoeft alleen maar een modern spoor van broodkruimeltjes te volgen. Het zandzorgt voor nogal extreme omstandigheden: de bodem is droog en voedselarm. Het verschil in temperatuur tussen dag en nacht kan oplopen tot wel 50 graden Celsius. Dat zorgt voor een unieke flora en fauna. Heideveldjes en beboste heuvels zorgen voor de nodige afwisseling. Bovenop de Capucijnenberg hebben we prachtig uitzicht over de zandduinen. Wie wil, kan het rondje ‘duinen’ ook overslaan.’

Nationaal Park De Loonse en Drunense Duinen is een natuurgebied van ruim 3500 hectare groot en is sinds 2002 een nationaal park. Het park is enerzijds grotendeels een afwisseling van droge zandverstuivingen en naaldbos, maar ook de uitgestrekte beekdalzone van de Zandleij hoort erbij. Hier ligt met name het natuurgebied De Brand bij Udenhout, met zijn afwisseling van hakhoutbossen, natte weilanden en moerasruigtes. Het gehele park omvat meer dan 3500 ha. Daarvan is ongeveer 465 ha stuifzand en wordt dan ook wel de ‘Brabantse Sahara’ genoemd.

Levend stuifzand komt in Nederland niet veel voor, en in Europa al helemaal niet vaak. Met ‘levend’ wordt bedoeld: een gebied van zodanige omvang dat de wind vat kan krijgen en houden op het zand, dat het zand in beweging kan komen en ‘leven’. Toch wordt de oppervlakte stuifzand minder. Als er geen maatregelen worden genomen, zullen buntgras en zandzegge zich vestigen en met hun lange wortels het zand vasthouden.

Sinds jaar en dag ligt aan de Udenhoutse kant van de Loonse- en Drunense duinen een oude verbindingsroute, nu bekend als Oude Bossche Baan. Op de weg waar deze baan kruist met de oude weg van Oisterwijk naar Heusden ligt al meer dan een eeuw café De Rustende Jager. Wat vroeger een bijverdienste was voor een kleine boer, is nu wijd en zijd bekend.

De uitspanning die al ruim 100 jaar bestaat, is gelegen op een mooi punt aan een toegangspoort tot de Loonse- en Drunense duinen op de kruising van de Oude Bossche Baan en de weg van Oisterwijk naar Heusden. Rond 1900 had Frans van Asten op die plek een boerderijtje met een cafeetje. In 1920 kochten Kees en Marie Klijn-de Bresser het pand van de familie Martens. Door de ziekte van Kees moesten zij het café in 1934 verkopen aan de Vereniging tot behoud van Natuurmonumenten. Het café kon worden voortgezet, het gezin kon er blijven wonen en zoon Jan kreeg bij de Vereniging een aanstelling als boswachter. Twee jaar later overlijdt Kees en toen stond Marie er alleen voor met vijf kinderen. Zij bleef betrokken bij het café tot op hoge leeftijd, ook nadat de zaak was overgedragen aan dochter Toos en schoonzoon Piet van de Wiel. In 1944 bij de bevrijding gaat het café in vlammen op. Na de wederopbouw in 1947 zorgen militairen op oefening en recreanten voor de naamsbekendheid. In 1970 overlijdt de markante Marie Klijn – de Bresser op 87 jarige leeftijd. Op 1 januari 1972 wordt Jo Pijnenburg de nieuwe kastelein. Hij is getrouwd met Nelly Klijn, de dochter van boswachter Jan Klijn. In 1989 kopen zij De Rustende Jager terug van Natuurmonumenten.

De Zandleij is een waterloop die begint ten noorden van Tilburg, waar zich een complex van vloeivelden bevindt. Deze zijn tussen 1919 en 1929 aangelegd en dienden om het afvalwater van de stad Tilburg en zijn textielindustrie te zuiveren. Van hier uit stroomde het riviertje in noordoostelijke richting, door het natte en laaggelegen natuurgebied De Brand ten noorden van Udenhout, en vervolgens langs kasteel Zwijnsbergen bij Helvoirt. Het stroompje is nimmer geheel natuurlijk geweest, waarvan de naam ‘leij’, wat ‘geleiden’ betekent, getuigt. Men neemt aan dat de Zandleij tussen de 14e en de 18e eeuw gegraven is. In de jaren 60 van de 20e eeuw waren er capaciteitsproblemen en is er een nieuwe bedding gegraven. Het kanaaltje vangt kwel af en draagt daarmee bij aan de verdroging van het natuurgebied De Brand, terwijl bij overvloedige regenval dit gebied juist weer overstroomd wordt met vervuild water van elders.

De Gijsbergse Steeg vormde een scheiding tussen enerzijds de Hemelrijkse hoeve aan de Oude Bosschebaan en het leengoed van de heren van Boxtel en anderzijds ‘het Giersbergs Broek’ dat hertog Jan II van Brabant in 1299 in leen gaf aan de cisterciënzerinnenabdij Ter Kameren nabij Brussel. Halverwege zie je hier twee grafzerken die herinneren aan overledenen die hier bij de Tolberg van het landschap genoten.

De Brand maakt deel uit van het Nationaal Park De Loonse en Drunense Duinen en ligt tussen de eigenlijke duinen en de dorpen Udenhout en Biezenmortel. Het gebied bestaat uit vochtige graslanden en hakhoutbossen en wordt doorsneden door het riviertje de Zandleij en de daarin uitstromende Zandkantse Leij. De naam is afkomstig van de brandstof die men in dit gebied won. Er werd op kleine schaal turf gewonnen en ook brandhout gesprokkeld. Niet alleen zijn vele perceelscheidingen nog intact, maar ook de grenzen van de tiendblokken komen vaak overeen met nog bestaande wegen, zoals de Gommelse Straat en de Groenstraat. Ten zuiden van deze straat liggen nog de Muntelje Tiend en de Hooghoutse Tiend. Een aantal boerderijen staat nog op de plaats waar vóór 1500 ook al een boerderij te vinden was.

De naam duidt op biezen in laaggelegen, modderig land en al in 1314 werd deze naam schriftelijk vermeld. Biezenmortel was lang een buurtschap. In 1901 kochten de Broeders Penitenten van Huize Padua bij Boekel hier een stuk grond van 45 ha. Ze openden er in 1904 Huize Assisië, een complex voor mannelijke verstandelijk gehandicapten. In 1919 werd, ongeveer een kilometer noordelijk van Huize Assisië, een kapucijnenklooster gesticht. De kapucijnen namen in 1921 de Sint-Jozefkerk in gebruik die ook als kerk voor het dorp dienstdeed. Biezenmortel was nu in feite een kerkdorp, typisch Brabants met het katholieke geloof midden in de gemeenschap.