Trage Tocht Achterveld – Wandelen naar het Paradijs

De wandeling laat een voor mij onbekend en onontdekt gebied in de Gelderse Vallei zien. Een kleinschalig landschap waar verschillende beken en landgoederen via deze Trage Tocht aaneen geregen worden. Veel oude paden, houtsingels, weilandpercelen tussen de bossen, heide en kronkelende beken, afwisseling alom. Ondanks dat je op heen- en terugweg kleine gedeeltes over dezelfde route loopt, verveelt het hier niet. Een prachtig rustige wandeling in een heel mooi stukje Nederland op de grens van Gelderland en Utrecht.

Routemaker en bedenkere Rutger Burgers over deze route: ‘Een rondwandeling kun je Trage Tocht Achterveld door zijn lusvorm amper noemen, maar het is wel een hele fraaie route in de Gelderse Vallei. De tocht begint in het Utrechtse Achterveld, maar al snel loop je de provinciegrens over. We wandelen een eindje over een graspad langs de Modderbeek. Waterschap Vallei en Veluwe heeft de kronkelende loop  van voor 1900 hersteld, waardoor het dal aantrekkelijker is geworden voor plant en dier. We wandelen daarna over zandpaden langs hagen en poelen. Onderweg zien we bordjes van de speciaal voor ruiters aangelegde Gelderse Vallei Trail. We delen alleen die paden die ook voor wandelaars zijn opengesteld. Dan komen we bij de brede Barneveldse Beek. Met twee bruggetjes steken we de beek over en dan ben je echt in Het Paradijs. Het is de naam die de inwoners van Barneveld van oudsher gebruiken voor de boerenlandgoederen Groot en Klein Bylaer. Je ziet er een bonte mix van mini-landschappen: mooie beukenlanen, akkers en weilandjes, stukjes bos en zelfs een heideveld. De Kleine Barneveldse Beek doorsnijdt het gebied. Onderweg passeren we zorgboerderij ‘t Paradijs waar je terecht kunt voor koffie en boerderijproducten. Verderop is de rietgedekte hoeve Klein Bylaer met bijgebouwen en bakhuus is een monument op zich. De enorme landschapsvariatie wordt onder andere veroorzaakt door kalkhoudend kwelwater. Kwelkoppen zorgen voor een natte en mineraalrijke bodem tussen de zandige akkers. Hierdoor groeien op deze plekken bijzondere planten als zonnedauw en klokjesgentiaan. Een van de mooiste paadjes in de route ligt op een overgang tussen hoog en laag. Het smalle pad door een houtwal markeert het hoogteverschil. Dan gaan we even over een eerder betreden laan terug naar de Barneveldse Beek, die we bij wijze van finale ruim een kilometer volgen op de rand van landgoed Groot Fliert. De route gaat deels gelijk op met de Vallei Trail, een gemarkeerde ruiterroute. Wandelaars worden hier gedoogd (honden streng verboden!), maar houd rekening met paarden op het deels smalle pad.’

Achterveld is een dorp in de Gelderse Vallei en grenst aan de provincie Gelderland. De opmerkelijke neoromaanse Sint-Jozefkerk uit 1933 is ontworpen door de architect H.W. Valk. In 2002 is het interieur van de kerk gerestaureerd en is een permanent geopende Mariakapel ingericht. Het gebouw is een rijksmonument. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd Achterveld ontruimd omdat het in 1940 in de Grebbelinie lag en dreigde onder water gezet te worden. Er vielen tijdens de oorlog relatief veel dodelijke slachtoffers en een aantal boerderijen werden tweemaal vernield.

‘Ik loop over het Kerkpad richting statige kerk van Achterberg. Hier liepen de kerkgangers vroeger naar de hoogmis. Bij de kerk staat het vol auto’s en fietsen en binnen hoor ik kerkgezang. Het is duidelijk dat ik hier in een gelovig gebied wandel.’

De Modderbeek begint ten westen van Barneveld en stroomt ten zuiden van het dorp Achterveld, waarna de beek bij Leusden in het Valleikanaal uitmondt. De Modderbeek tussen Leusden en Achterveld is opnieuw ingericht door waterschap Vallei en Veluwe. Langs de beek is meer ruimte gemaakt om water vast te houden wanneer er meer neerslag valt. Voor het project rondom de Modderbeek is een 40 meter brede beekzone aangelegd, die ontstond na een vrijwillige kavelruil van verschillende grondeigenaren. De beekmag weer hermeanderen door het aanleggen van bochten, en het verwijderen van stuwen. Hierdoor werd de invloed van de natuur groter, wat gunstig is voor flora en fauna in en rondom de beek.

‘De Modderbeek doet zijn naam eer aan. Langs de beek is het nat door de regenval van de afgelopen weken. De beek meandert weer door de weilanden. Een opvallend blauw-oranje kleur trekt mijn aandacht, een ijsvogel scheert over het water.’

De Barneveldse Beek of Flierbeek is een beek in de Gelderse Vallei die voor een belangrijk deel van de afwatering van het centrale deel van de Gelderse Vallei zorgen. In de Barneveldse Beek liggen meer dan 20 stuwen noodzakelijk om het waterpeil te reguleren. Een groot deel van het stroomgebied van de beek is aangewezen als ecologische verbindingszone. Een aantal vispassages zorgen ervoor dat vissen de stuwen kunnen passeren.

Klein Bylaer is een oud boerenlandgoed van 84 hectare ten westen van Barneveld. Het gebied is genoemd naar boerderij Klein Bylaer. Het landgoed is onderdeel van het natuurgebied Het Paradijs. Ook het westelijker gelegen landgoed Groot Bylaer is onderdeel van dit natuurgebied. Het vrij toegankelijke Klein Bylaer bestaat uit een boerderij, akkers, graslanden, heide, bossen en een oorspronkelijk stelsel van waterbeheersing. Door het gebied lopen de Kleine Barneveldse Beek en de Dronkelaarse Beek. De grond van Bylaer bestaat uit zand, leem en veen. Het Geldersch Landschap & Kasteelen verwierf Klein Bylaer in 1981 van de familie Van Hoogstraten-De Geer. De luiken van boerderij Klein Bylaer zijn dan ook geschilderd in de kleuren van Het Gelders Landschap.

‘Als dit het Paradijs is, het beloofde land, dan teken ik ervoor. Een groep reeën graast op een weiland, natte percelen liggen als vloeiweides tussen de houtsingels en lange statige lanen sieren het landgoed.’

In Klein Bylaer is het oorspronkelijke waterbeheersing stelsel van vloeiweiden, sprengen en beken nog als vroeger. Om het systeem van vloeiweiden te kunnen toepassen werd een dekzandrug doorgraven voor een beek. Vervolgens werden de bestaande graslandjes omringd met een laag walletje. Daarna werden sloten en greppels gegraven in de graslanden. Zo kon het grasland tijdelijk onder water worden gezet met kalkhoudend en mineraalrijk water uit de kwelkoppen. Op die manier werden mineralen aangevoerd, werden schadelijke bodeminsecten verdronken zodat de grasopbrengst steeg. Na een paar dagen liet men het water weer van de weilanden lopen. Een aantal grote ‘kwelkraters’ onder het gebied zorgt voor uitwisseling met het schone grondwater. In 2013 heeft Gelders Landschap de sloten en wallen van dit vloeiweidensysteem opnieuw zichtbaar gemaakt.