Skip to main content
search

Stadswandeling Batenburg – Wandelen door dorpje met beschermd stadsgezicht

KIJK ROND IN

BATENBURG

De Maas, kasteel Batenburg en Heerlijkheid

BATENBURG IS EEN PRACHTIG PLAATSJE MET EEN RIJKE HISTORIE EN DUS EEN WANDELING WAARD. DE ROUTE LOOPT DOOR HET OUDE GEDEELTE VAN HET STADJE. ER STAAN VEEL MONUMENTEN HET IS VAN RIJKSWEGE AANGEWEZEN ALS BESCHERMD STADSGEZICHT. HET BATENBURGS ERFGOED PROBEERT DE GESCHIEDENIS VAN HET KLEINE PLAATSJE VAST TE LEGGEN EN DE INTERESSE IN HET VERLEDEN LEVEND TE HOUDEN. VOOR DE BEZOEKERS VAN HET OUDE STADJES HEEFT HET BATENBURGS ERFGOED EEN BROCHURE MET EEN RONDWANDELING GEMAAKT. IN EEN UUR VERKEN JE HET BESCHERMD STADSGEZICHT MET DE KARAKTERISTIEKE WITTE HUIZEN, DE VELE MONUMENTEN EN DE RUÏNE.

Het plaatsje Batenburg, aan de Maas gelegen maar geïsoleerd in de provincie Gelderland. Het is zo vlakbij maar altijd die Maas die ertussen ligt. Je komt er nooit doorheen op weg naar ergens, er ligt geen grote plaats in de buurt en een mooi veerpontje gaat alleen in de zomermaanden. In het Land van Maas en Waal kom je niet zo vaak en zeker niet in Batenburg. Vanaf de dijk van Ravenstein naar Megen heb ik wandelend het plaatsje vaak zien liggen en hebben we het hier over ‘plaatsje’ of ‘dorpje’? Nee, het ‘dorpje’ is een stad en net zou oud of ouder als Nijmegen! Ik bezoek het stadje en verken het beschermd stadsgezicht middels een historische stadswandeling.

Stadswandeling Batenburg

Batenburg

Batenburg is een Nederlandse stad in het Land van Maas en Waal. Het telt iets meer dan 600 inwoners en wordt daarom meestal geduid als dorp maar heeft een verleden als stad, zelfs een van de oudste van Gelderland. Batenburg kreeg in 1349 stadsrechten, maar aangenomen wordt dat het stadje ze rond het jaar 1000 ook al had gekregen. Het werd bestuurd door de machtige Heren van Batenburg, die noch aan de hertog van Gelre noch aan die van Brabant ondergeschikt waren, maar alleen aan de Duitse keizer. Hun kasteel, rond 1250 gebouwd op een motte, is sinds de Franse tijd een ruïne. De Heren van Batenburg bestuurden hun Gelderse bezit sindsdien op afstand.

Batenburg bezat twee stadspoorten, waarvan onbekend is waar de Maaspoort stond. In de 19e eeuw wordt melding gemaakt van zichtbare fundamenten van de Appelternsepoort bij hoog water als de grond losgespoeld is. Batenburg moet in oude tijden veel groter zijn geweest dan tegenwoordig. In de 14e of 15e eeuw werd het grootste deel echter door een enorme stadsbrand verwoest. Tot 1878 lag op het kruispunt van de Grotestraat/Kruisstraat een gerechtssteen, de ‘Blauwe Steen’. Het was een dik blok van graniet van ongeveer 75 centimeter dik. Volgens overleveringen bond men tot circa 1800 de doodskist van personen die bij hun dood schulden nalieten, aan deze steen. Pas na het voldoen van de schuld kon de begrafenis plaatsvinden. Resten van deze steen liggen bij de ingang van het kerkhof aan het plein.

Stadswandeling Batenburg

Kasteelruïne Batenburg

Kasteel Batenburg is een kasteelruïne in het stadje Batenburg en staat op een motte, een aangelegde aarden heuvel,  ten noorden van Batenburg. Het kasteel werd in 1794 door de Fransen verwoest. Wanneer kasteel Batenburg precies gebouwd is, is niet zeker. Een steen die voorheen boven de poort was ingemetseld vermeldde dat Batenburg in het jaar 327 na Chr. op de resten van een Romeinse tempel zou zijn geconstrueerd. Door de eeuwen heen is het kasteel steeds aan de eisen van de tijd aangepast, totdat een brand het in 1794 grotendeels verwoestte. De resterende torens en muren zijn nog steeds te bezoeken.

Stadswandeling Batenburg bij de kasteelruïne van kasteel Batenburg
Stadswandeling Batenburg bij de kasteelruïne van kasteel Batenburg

Oude- of Sint Victorkerk

De Oude Sint-Victorkerk is een Nederlands hervormde kerk en is in 1443 verheven tot kapittelkerk. Gedurende de Tachtigjarige Oorlog is een groot deel van de kerk verloren gegaan, alleen de toren en het schip zijn in de 17e eeuw gerestaureerd. Dit prachtige kerkje is zowel van binnen als van buiten het bekijken waard. Er zijn een opmerkelijk doopvont, deels uit de 13e eeuw en de grafzerk van Gijsbrecht van Bronckhorst-Batenburg uit 1429 te bewonderen. Zeer bijzonder zijn de vele rouwborden ter nagedachtenis aan leden van de families Van Bronkhorst-Batenburg, Van Horne en Van Bentheim-Steinfurt.

Stadswandeling Batenburg bij de Victorkerk

De blauwe steen

Bij het kruispunt van de Grootestraat en de Kruisstraat ligt een grote roodachtige steen. Tot 1873 lag deze midden op het kruispunt. Hij wordt, heel vreemd, ‘de blauwe steen”genoemd. De geschiedenis vertelt over deze steen dat het een oeroude voorchristelijke gerechtsplaats was met een belangrijke functie bij de rechtspraak. Op en rond de steen beloofden de Heer en de bevolking elkaar trouw. Arrestanten die geldboeten moesten betalen, werden drie keer rond de steen geleid. Als niemand de borg wilde betalen, werden ze in het gevang gezet. Ook werd aan deze steen de doodskist vastgemaakt van degene die bij het overlijden schulden had. Pas nadat
door nabestaanden de schulden waren voldaan, kon de begrafenis plaatsvinden. Ook voor allerlei kleinere overtredingen werd er recht gesproken op de steen. Men kon tegen een beslissing in beroep gaan bij de Heer van Batenburg. Deze sprak recht voor de brug van het kasteel tussen de eeuwenoude lindebomen.

Stadswandeling Batenburg bij de blauwe steen

Oorlogsmonument

Op de dijk staat het oorlogsmonument, dat bestaat uit een deel van het landingsgestel van een Engels transportvliegtuig. Dat vliegtuig is met negen bemanningsleden op 21 september 1944 na beschietingen door een Duitse jager in de Maas gestort. Daarbij kwamen zes bemanningsleden om het leven. Een daarvan ligt begraven op het kerkhof in Batenburg.

Stadswandeling Batenburg bij het oorlogsmonument op de dijk

Molen aan de Maasdijk

De windkorenmolen is een zogenaamde gesloten standerdmolen uit het einde van de 18e eeuw. In 1531 kreeg de Heer het recht om een windmolen te bouwen. De molen werd buiten de stad gebouwd, zodat hij geen gevaar opleverde voor de stad en het kasteel bij vijandelijkheden en beschietingen. De molen was een dwangmolen. Dat wil zeggen dat de boeren van Batenburg, Leur en Horssen verplicht waren hun granen bij de molen van de Heer te laten malen. Het is een van de weinige standerdmolens met een rieten kap.

Stadswandeling Batenburg bij de molen

Geitenbuurt

Aan de rechterkant van de Stadswal staan een aantal kleine lage, wit gepleisterde huisjes uit het begin en het midden van de 19e eeuw. Daar woonden vroeger grote, arme gezinnen, die veelal geiten hielden. Dit deel van de Stadswal wordt in de volksmond daarom ‘de geitenbuurt’ genoemd.

Stadswandeling Batenburg bij de Geitenbuurt

Dorpspomp

Naast een mooie rustbank staat in Batenburg de stadspomp, die tot de vijftiger jaren van de vorige eeuw het centrum van de stad was. Hier kwam iedereen naar toe om water te halen, te wassen, maar ook om een praatje te maken. Het water van de pomp bevat maar weinig ijzer en is van goede kwaliteit. De pomp werkt nog steeds.

Stadswandeling Batenburg bij de dorpspomp

Leave a Reply

Close Menu
CHOOSE YOUR LANGUAGE