Landgoedwandeling Bergherbospad – Wandelen rond Kasteel Huis Bergh

Deze wandeling is opgenomen in de gids ‘De mooiste landgoedwandelingen in de Achterhoek’ van Uitgeverij Gegarandeerd Onregelmatig. Je wandelt over de mooie route in het heuvelachtige Montferland. Over het terrein van Huis Bergh, een van de grootste kastelen van Nederland en dan via het Bergherbos met het voormalige mottekasteel Montferland naar Zeddam waar havezate Padevoort ligt. Je keert terug en loopt weer door het Bergherbos met de Galgenberg terug naar ‘s-Heerenberg.

Het hoogtepunt van de wandeling volgt al gelijk na de start, Huize Berg. Wat een pompeus en mooi kasteel, de grootste waterburcht van Nederland. Je blijft ernaar kijken, met daarbij de mooie lanen en de Plantage die vlakbij het imposante bouwwerk liggen. Over veldwegen en zandpaden over weilanden loop je naar het Burgherbos waar ineens het voormalige mottekasteel Montferland opdoemt. Langzaam nader je hierna Zeddam waar je in een mooie boog om de oudste molen van Nederland loopt. Maar Zeddam heeft meer, de mooie havezathe Padevoort en molen de Volharding. Via hetzelfde Bergherbos loop je terug naar ‘s-Heerenberg en passeert nog even een plaats waar vroeger recht en straf werd gesproken, de Galgenbergh. Een mooie wandeling die laat hoe mooi de Achterhoek en het glooiende gebied van Montferland is.

‘s-Heerenberg is een stad die op 8 september 1379 van Willem I van den Bergh stadsrechten verkreeg. Zowel Burgers’ Zoo als het Afrika Museum hebben hun oorsprong in ‘s-Heerenberg. Het Afrika museum is begonnen in het voormalig klooster Don Rua waar tot 1999 het bekende creativiteitscentrum Gouden Handen gevestigd was. De toenmalige paters, die in Afrika de missie bedreven, besloten een museum op te richten. Bepalend voor ‘s-Heerenberg is de ligging tegen de grens met Duitsland, er zijn dan ook vier grensovergangen.

Door het boek Pim Pandoer en de heks van ‘s-Heerenberg genoot de stad rond het midden van de 20e eeuw enige bekendheid. Het verhaal is gebaseerd op het leven van een oude weduwe met de naam Mechteld ten Ham die van verschillende zaken door de toenmalige ‘s-Heerenbergse bevolking beschuldigd werd. Ze werd op 26 juli 1605 op de brandstapel gezet nadat nadat eerder de waterproef bij De Laak in Azewijn had uitgewezen dat ze inderdaad een heks zou zijn. In ‘s-Heerenberg vindt rond augustus elk jaar een cultureel evenement plaats rondom de oude weduwe, het ‘Mechteld Ten Ham weekeinde’. Het beeld van de Heks bij het kasteel herinnert hier nog aan.

Huis Bergh is een kasteel en was het stamslot van de graven van Bergh. Het Land van den Bergh was vóór 1486 een bannerij en vanaf 1486 (rijks-)graafschap Bergh. Huis Bergh is de grootste waterburcht in Nederland. De bouwgeschiedenis van het kasteel gaat terug tot het jaar 1250. In 2016 werd de tuin, soms wel de ‘oudste tuin van Nederland’ genoemd, teruggebracht in de staat van 1727.

De Plantage is een parkbos juist ten westen van kasteel Huis Bergh. Het werd eind 18e eeuw aangelegd en de grote middenlaan, de Hofselaan, ziet uit op de toren van de Sint-Vituskerk in Hoch-Elten. Een van de dwarslanen is gericht op de Sint-Martinuskerk in Emmerik. De oudste eiken in de Plantage dateren nog van de aanleg in de 18e eeuw, maar door droogte en verlaging van de grondwaterstand lijden ze sterk. In de Plantage staan ook bomen die veel ouder zijn dan de 18e eeuw. In het parkbos liggen ook enkele zwerstenen die hier beland zijn tijdens de voorlaatste ijstijd vanuit het noorden van Europa.

Een mottekasteel (of motteversterking) is een bepaald type kasteel dat in Europa veel werd gebouwd in de 11e, 12e en 13e eeuw. De term ‘motte’ is afkomstig van de Latijnse term ‘mota’, die ‘heuvel’ betekent. Zo’n motteversterking was een militair-strategisch bouwwerk dat men met een groep soldaten relatief snel kon bouwen. Uit opgravingen en metingen is gebleken dat de motteheuvel van Montferland ongeveer 12 tot 17 meter hoog is en dat tenminste de laatste zeven meter op kunstmatige wijze opgehoogd is. De top van de motteheuvel is een plateau van 60 bij 90 meter, terwijl de basis 135 bij 150 meter meet. Het plateau is omringd geweest door een wal van 7 tot 9 meter breed. De wal is mogelijk twee meter hoog geweest. In de wal zijn resten van een 1 meter brede tufstenen ringmuur gevonden. Door zijn afmetingen is de motte van Montferland de grootste van Nederland.

Zeddam ligt aan de voet van het Montferland en het Bergherbos. Het ligt aan de weg van Doetinchem naar ‘s-Heerenberg. Deze weg liep tot het begin van de 21e eeuw door het dorp, maar in verband met de verkeersoverlast wordt sinds het begin van de 21e eeuw het verkeer om Zeddam heen geleid. In het bovendorp staat de oudste molen van Nederland, de Grafelijke Korenmolen. Deze beltmolen dateert al van vóór 1441.

De Grafelijke Korenmolen is een torenmolen en de oudste nog bestaande windmolen in Nederland. Naar alle waarschijnlijkheid is de molen vóór 1441 gebouwd. Uit jaarringenonderzoek is gebleken dat het rechtervoeghout in de kap afkomstig is van een boom die voor 1440 gekapt is. Tot in de 20e eeuw behoorde de molen toe aan de heren en graven van Kasteel Huis Bergh. Het middeleeuwse bouwwerk heeft zeer dikke muren en nog zeer oude vloerplanken, waarmee het een van de bijzonderste molens in Nederland is.

Het Bergherbos is een 1837 ha groot natuurgebied, eigendom van Natuurmonumenten ligt op de uitlopers van de heuvels waarop ook ‘s-Heerenberg is gelegen. Het heuvelachtige gebied bestaat voor een groot deel uit gevarieerd bos met akkers, weilanden en dorpjes eromheen. Het is gelegen op een stuwwallencomplex uit de voorlaatste ijstijd dat doorloopt in Duitsland. Het bestaat uit naaldbos en gemengd bosen er leven zoogdieren als das, ree, steenmarter en vleermuizen.

Op de Galgenberg werden tot 1772 mensen opgehangen aan de ‘Berghse Galg’. Executieplaatsen lagen vaak op een wat hoger gelegen dunbevolkt terrein, in de buurt van een stad of dorp. Er is niets meer van te zien, wel een mooi uitzicht vanaf de Berg.

De Padevoort is een kleine voormalige Berghse havezate en voormalig adellijk huis in de buurtschap Vinkwijk in het dorp Zeddam. Het huidige huis ligt ten oosten van het dorp en stamt uit de zeventiende eeuw. De naam Padevoort betekent ‘doorwaadbare plaats’. Padevoort wordt rond 1272 genoemd onder de naam Pedelvuort als gebiedsbezit van het klooster Bethlehem. In 1280 is het als akkerland in bezit van Henrick van Hesehusen die Pedelvoort in 1281 overdraagt aan Heer Jacob, pastoor van Zeddam. In 1968 werd de Padevoort aangekocht door H.J. Kremer, een aannemer uit Laag-Keppel, die De Padevoort restaureerde en in 1978 doorverkocht aan een particulier.