Klompenpad Hiensepad – Wandelen naar voormalige kerncentrale

Het is een Klompenpad zoals een Klompenpad moet zijn. Over particulier terrein en ontwikkeld door de lokale bevolking met interessante lokale informatie. En populair onder de wandelaars want het was er zelfs druk. Het is een echt mooie wandeling waarbij het eerste gedeelte gaat door de buurtschappen Hien en Wely. Mooie Gelderse boerderijen, veel boomkwekerijen en vooral mooie doorgangetjes waar de Klompenpaden zo om bekend staan. Het tweede gedeelte gaat geheel door de uiterwaarden van de Waal met knotwilgen, laagtes, natte stroken en dichtbij de scheepvaart. Onderweg kom je langs de voormalige kerncentrale Dodewaard, een plek waar ik gemengde herinneringen aan heb. Hier demonstreerde ik tegen kernenergie ongeveer veertig jaar geleden, nu is mijn mening wat genuanceerder. Het ware rake klappen die de ME uitdeelde, het was demonstreren met een goede bedoeling, het hielp. Nu is de centrale actueel door de huidige energiecrisis maar ik hoop dat dit soort centrales niet nodig zijn.

Het is het meest oostelijk gelegen dorp in de gemeente Neder-Betuwe, de nog oostelijker gelegen buurtschappen Hien en Wely vallen formeel onder het dorp. Dodewaard wordt voor het eerst vermeld aan het eind van de 11e eeuw als de Dodeuuero. In 1171 als Dudenwert, in de dertig jaar daarna komen nog diverse varianten op deze twee namen voor, zoals in 1181 de Dondenuuerhe, in 1190 Dudenwert en in 1200 de Dudenwerthe. Over een ding zijn de meesten het eens en dat is dat de ‘Dode’ in Dodewaard verwijst naar een oude Germaanse persoonsnaam die geschreven werd als Dodo, Dode en Dudan. Het achtervoegsel waard zou verbasterd kunnen zijn van de benaming waritha, wat de benaming is voor een gebied dat deels of geheel omsloten is door rivieren, of van de benaming werth(Dts) dat land of eiland aan het water betekent.

Een strang is een nevengeul van een rivier binnen een uiterwaard. Strangen komen voor langs de Rijn- en de Maastakken in Nederland en spelen een gunstige rol ten dienste van het waterbergend vermogen bij hoogwater. Het zijn veelal half-dichtgeslibde restanten van de rivier die vroeger met enige regelmaat zijn loop verlegd. Vele strangen waren in de middeleeuwen een tijd lang de hoofdgeul van de rivier. De rivieren hadden nog geen sluitend dijksysteem en in tijden van hoogwater waren de rivieren in het vlakke laaglaand soms kilometers breed. Hierdoor werden nevengeulen hoofdgeul en omgekeerd.

Door dijkdoorbraken ontstonden door het binnen kolkende water diepe gaten. Deze zijn nu nog zichtbaar als wielen of kolken langs de slingerende dijk. De route komt langs de Kolk van Geer, die in de jaren ’50 van de vorige eeuw als zwemvijver fungeerde. Kinderen uit Dodewaard leerde hier zwemmen en de beheerder was Dirk van de Geer, naar wie de kolk is genoemd.

De centrale was in bedrijf van 1969 tot 1997. De centrale is in ‘veilige insluiting’, de sloop van de nog niet ontmantelde, inwendig radioactief besmette gebouwen, staat voor 2045 gepland. De centrale is gebouwd op 13,2 meter boven NAP om veilig te staan in tijden van hoogwater. Voor de aan- en afvoer van materiaal beschikte de centrale over een brug over een strang van de Waal, een dode zijarm. De centrale had een kleine haven waaruit ook het koelwater werd opgepompt. Het vermogen was 58 megawatt, in de jaren zestig voldoende om een stad als Arnhem van stroom te voorzien. Het was de eerste kerncentrale in Nederland. In de jaren ’50 van de twintigste eeuw groeide vanuit de politiek en de industrie de roep om een kerncentrale in Nederland. De bouw begon in 1965 en de kernreactor werd in het bijzijn van koningin Juliana op 26 maart 1969 in gebruik genomen. Hoofddoel was het opdoen van kennis en ervaring met het opwekken van elektriciteit door middel van kernsplijting.

Vanaf de jaren ’70 van de twintigste eeuw begint de maatschappelijke weerstand tegen kernenergie toe te nemen. Het ongeval bij de kerncentrale in Harrisburg in de Verenigde Staten in 1979 bracht in Nederland een politieke discussie teweeg. Oorspronkelijk zou de centrale reeds in 1994 sluiten, maar in 1986 werd besloten om deze sluitingsdatum tot 1998 op te schuiven. De definitieve ontmanteling is gepland vanaf 2045. De GKN beheert de centrale en zorgt omstreeks 2045 voor de afbraak van de laatste gebouwen.