Skip to main content
search

Historische wandeling Veghel – Wandelen rond het Moeders Gat

KIJK ROND IN

VEGHEL

Moeder's Gat, Veghel en de Klondike

TOERISME VEGHEL HEEFT EEN AANTAL ROUTES IN DE PLAATS VEGHEL BEDACHT. DE HISTORISCHE WANDELROUTE GAAT DOOR EN RONDOM HET CENTRUM VAN VEGHEL EN KOMT LANGS DIVERSE MARKANTE GEBOUWEN EN PLEKKEN.

Je maakt tijdens deze wandeling kennis met de historie en historische gebouwen van Veghel. Ik heb er zes jaar op de middelbare school gezeten maar nooit geweten waarom de vijver rond mijn school Moeder’s Gat heette. En de Gouden Leeuw waar we in de pauze stiekem naar toe gingen, of de Markt waar we donderdag’s op de markt snoep kochten. Het laat op een leuke manier Veghel zien, je leert nog wat van de historie, het is tenslotte Maand van de Geschiedenis.

Veghel

In 1225 wordt Veghel voor het eerst genoemd als ‘Vehchele’. Wegens stedelijke ontwikkeling vanaf midden 19e eeuw werd Veghel later de Parel van de Meierij genoemd, verwijzend naar de regionale functie van Veghel in de Brabantse Midden-Meierij. De naam Veghel bestaat uit twee delen. Het laatste deel ‘-el’ komt van ‘lo’, dat bos betekent. Voor het eerste deel is eigenlijk nog geen goede verklaring. Er is wel geopperd dat het woord ‘vegh-‘ verband zou hebben met het Zuidnederlandse ‘vigge, ‘jong varken’ (ons woord ‘big’ komt hier vandaan). Veghel zou dan zoiets betekend moeten hebben als ‘het biggenbos’, maar zeker lijkt dat allerminst. De opening van de Zuid-Willemsvaart in 1826 betekende voor Veghel een enorme economische impuls. De nieuwe haven die in directe verbinding met het kanaal stond, maakte Veghel tot een bloeiend centrum van transport van allerlei materialen als bouwstoffen en steenkolen, en producten van de landbouw, de veeteelt, leerlooierijen, koren- en oliemolens en linnenweverijen.

Historische wandeling Veghel bij de Aa

Bibliotheek Veghel

Het UITpunt/Bibliotheek zit gevestigd in het oude gemeentehuis. Gebouwd tussen 1874 en 1877, de architect was J.M. Nabbe. Tot 1900 was er een postkantoor gehuisvest, tot 1933 ook het kantongerecht en de boterwaag. In de tweede wereldoorlog is dit gebouw zwaar beschadigd geraakt en daarna gerestaureerd. Tot 1984 is het in gebruik geweest als gemeentehuis. Daarna is er het nieuwe Stadhuis (Stadhuisplein 1) gekomen. Dit was echter niet het eerste ‘gemeentehuis’ van Veghel. Op de plaats van dit oude gemeentehuis heeft de eerste kerk van Veghel gestaan en links daarvan het eerste Veghelse ‘raadhuis’. In 1863 is de huidige Lambertus kerk gebouwd en daarna zijn de oude kerk en het raadhuis afgebroken. Het een en ander heeft wel veel moeite gekost maar uiteindelijk werd in 1874 begonnen met de bouw van dit gemeentehuis. Samenvattend kunnen we zeggen Veghel is begonnen met een ‘Raadhuis’, daarna een ‘Gemeentehuis’ en nu een ‘Stadhuis’. Maar Veghel is al genoemd in 1225. De heren van Erp waren toen de bezitters van Veghel en Erp.

Historische wandeling Veghel bij het voormalige Raadhuis en nu Bibliotheek

Huize Molenhof

Huize Molenhof van de familie Maussen in de Molenstraat is ook door hen gebouwd in 1880. Familie Maussen waren textielhandelaren. En zeer vermogend. Zij hadden ook diverse boerderijen in Veghel. Familie Rath en familie Maussen, dit bracht soms de reactie los dat Veghel werd geregeerd door ratten en maussen.

Historische wandeling Veghel bij Huize Molenhof

Klondike

Ondanks dat op de poort “Klondike” vermeld staat was de eerste naam ‘Huize Laatste Rustplaats’. In ongeveer 1880 gebouwd door de fam. de Kuyper met een grafplaats achter het huis, vandaar de oorspronkelijke naam ‘Huize Laatste Rustplaats’. Later heeft familie de Kuyper een grafkelder op het kerkhof gekregen en werd de naam gewijzigd in ‘Huize Rustplaats’. De grafplaats hier is nooit als zodanig gebruikt. De naam is bij de onthulling van het Airborne-monument in 1959 weer veranderd in ‘Klondike’ omdat de 101ste Airborne Divisie die voor onze bevrijding hard gevochten heeft, hier haar hoofdkwartier had. Fam. de Kuyper, die hier dus gewoond heeft is voor Veghel ook van grote betekenis geweest. We hebben in Veghel een notaris en twee burgemeesters de Kuyper gehad, en in onze provincie ook nog een commissaris van de koningin uit die familie. Dus die grafplaats daar in eigen tuin regelen was door hun grote invloed niet zo moeilijk. De jonkers de Kuyper wilden zich daar laten begraven, maar ze konden met de Lambertusparochie een overeenkomst sluiten om een grafplaats te hebben op het kerkhof achter de Lambertuskerk. Op dat kerkhof van de Lambertuskerk staat een Calvarieberg, en daar is een toegang aan de rechterkant waar op staat: ‘grafplaats van de HWG familie de Kuyper’. (HWG staat voor Hoog Weledel Geboren) Daar komt u dadelijk nog langs. Dr. Verbeek, was getrouwd met jonkvrouw de Kuyper en erfde van die familie ‘Huize Rustplaats’. Hij had 12 kinderen in zijn eerste huwelijk, werd weduwnaar en hertrouwde met mevr. Numan van Son en kreeg met haar geen kinderen meer.

Historische wandeling Veghel bij de Klondike

Airborne Monument en het Indië Monument

Airborne monument, in 1959 onthuld door prinses Irene. Een urn met grond van 50 Amerikaanse staten ligt er voor in de grond. De steen is de grootste en zwaarste zwerfsteen die in ons land gevonden is. Het is een monument ter ere van onze bevrijders, de Amerikanen. De kangoeroe op het monument heeft niets met landen te maken waar kangoeroes voorkomen, maar de 101 Airborne Divisie van het Amerikaanse leger die deze streek van de Duitsers bevrijdde had een callsign: ‘kangoeroe’. Iets verder staat het Indië-monument, ter herdenking van alle soldaten die vochten in Indonesië. Tot Indonesië onafhankelijk werd van ons land zijn daar veel Nederlandse dienstplichtige jongens gesneuveld. Het monument is de laatste jaren ook ter ere van alle oud-strijders die ons land dienden in het Nederlandse leger, waar dan ook ter wereld.

Historische wandeling Veghel bij het Airbornemonument
Historische wandeling Veghel bij het Indië monument

Moeders Gat

In 1880 wilden de zusters hun eerste zorghuis laten bouwen. Er moesten toen in de kloostertuin paden aangelegd worden. Er was een tekort aan geel zand, en Moeder Overste zei tegen de arbeiders: ‘Graaf daar maar een gat’. En zo is dus ‘Moeders Gat’ ontstaan. Het gebouw wat links van de vijver is gebouwd is het voormalige Zwijssen College, vernoemd naar bisschop Zwijssen en gebouwd in 1954. Aan de andere kant van de straat stond het voormalige Bernhoven ziekenhuis. Ziekenhuis Bernhoven was het Sint Josephziekenhuis. Aan de kant waar de ingang van de polikliniek, was tot de jaren zestig een oude mannenhuis. Het is gefuseerd met het Sint Annaziekenhuis in Oss, en sinds 2013 is het ziekenhuis in Uden te vinden waar een groot en nieuw ziekenhuis is gebouwd.

Historische wandeling Veghel bij het Moeder's Gat

Café de Gouden Leeuw

Aan het einde van de Molenstraat staat de Gouden Leeuw. In de tijd van de Franse overheersing mochten hotels van goede kwaliteit en goede hygiëne een bord aan de muur hangen met de tekst: ‘au lit on dort’ ofwel in het Nederlands: ‘in bed slaapt men’, na de Franse tijd is dit verbasterd in: ‘au lion d’or’ ofwel ‘Gouden Leeuw’. Dit was dus in zekere zin de voorloper van de huidige Michelin-ster.

Historische wandeling Veghel bij de Gouden Leeuw

Joodse Synagoge

In de Deken van Miertstraat staat een oude Joodse Synagoge. De eerste steen (1865) van de Synagoge is ingewijd op 1 augustus 1866. Er stond hier al een synagoge sinds 1838. In 1949 is de Veghelse Israëlitische Gemeente opgeheven. In 1953 is de synagoge verbouwd tot woonhuis, enkele jaren geleden tot winkel en tegenwoordig is het een restaurant. De buitenzijde van het gebouw is weer zoveel mogelijk in oude stijl hersteld.

Historische wandeling Veghel bij de voormalige synagoge

Hervormd Kerkje

Tegenover de Hema staat het hervormde kerkje. Op 7 februari 1820 aanbesteding voor notaris J. de Kuijper. Architect werd Jacobus Schoonwater uit Uden. Datum ingebruikname is onbekend. Preekstoel komt nog uit oude Lambertuskerk die ongeveer 1860 is afgebroken.

Historische wandeling Veghel bij het Hervormd Kerkje

Bronvermelding: Toerisme Veghel

4 Comments

  • Willem schreef:

    Hugo de Groot, de Hasseltse Kapel en het Kasteel van Tilburg? Dat heeft niets met Veghel te maken.

  • Marischka Klotz schreef:

    Hallo Henrie,

    We willen voor onze leden een activiteit organiseren en in mijn zoektocht kwam ik jouw blog tegen over de historische wandeling in Veghel. Begeleid jij misschien ook groepen bij zo’n wandeling of ken je iemand die dat doet? Heb je ook een idee hoe lang de wandeling uit de blog duurt/aantal km’s?

    Dank alvast voor je reactie cq meedenken.

    Hartelijke groeten,
    HIER Meierijstad

    Marischka Klotz

    • Hoi Marischka, ik begeleid alleen soms wandelingen als ik echt thuis ben in de achtergrond van het thema. En dat is hier niet echt het geval. De wandeling is 2,4 km. en misschien kun je terecht bij de lokale heemkundekring of historische kring.

Leave a Reply

Close Menu
CHOOSE YOUR LANGUAGE