Westfriese Omringdijk – Schoorldam-Alkmaar – Wandelen naar de Kaasstad

Je wandelt vanaf  Schoorldam over de oudste dijk van Nederland door West-Friesland op de grens van oud en nieuw land. De route vgaat via het Noordhollandsch Kanaal en gaat langs het Kleimeer, wat ooit een meer was, daarna landbouwgrond en nu natuur met heel veel vogels.

Mijn laatste etappe over Westfriese Omringdijk, langs bollenvelden in Schoorldam, de Saskevaart, natuurreservaat Kleimeer, het Noord-Hollandsch Kanaal, het Zwarte Kerkje, molen de Gouden Engel met als mooie eindpunt de kaasstad Alkmaar. Hier vergaap je je aan de schoonheid aan gebouwen zoals de Laurentiuskerk en de Waag.

Schoorldam werd vermeld in 1200 en 1300 als Scoerledam, als Scorledam in 1575 en als Scoreldam in 1610. Er kwam bewoning bij de dam en stenen sluis met houten deuren die was gebouwd in de Rekere als bescherming voor de Westfriesedijk (onderdeel van de Westfriese Omringdijk) en tegen het stijgende zeewater vanuit de nog niet ingepolderde Zijpe richting Alkmaar.

Ooit was het een meer, maar in 1567 werd dit meer, gelegen in Noord-Holland vlak boven Alkmaar, door molens leeggepompt. Inmiddels heeft de landbouwgrond die hier ontstond plaats gemaakt voor natuur en heel veel vogels.

De oorspronkelijke kern van Koedijk bestaat uit een circa vier kilometer lange lintbebouwing langs het Noordhollandsch Kanaal. Je ziet langs het Noordhollandsch Kanaal nog verschillende oude boerderijen en de pittoreske 19de-eeuwse Koedijkervlotbrug over het kanaal. Ooit bezat het dorp een korenmolen, genaamd De Koe. In 2009 is een nieuwe korenmolen aan de Kanaaldijk voltooid, de De Gouden Engel genaamd. De Coedijc was de dijk die Vrone aan de westzijde beschermde tegen het water van de Rekere, een getijdenstroom die ongeveer liep waar nu het Noordhollandsch Kanaal ligt. De naam Koedijk is hieruit ontstaan.

Het merkwaardige kerkje gaat een beetje verscholen achter de Kanaaldijk. Na de oorlog was de hervormde kerk van Koedijk in verval geraakt. Het puin van de kerk werd gebruikt voor wegverharding in Schoorl. Toen in 1945 de Wieringermeer onder water werd gezet, bouwde men in Wieringerwerf een nieuw noodkerkje. Drie jaar later was de echte kerk daar hersteld en namen de Koedijkers het zwarte noodkerkje voor een zacht prijsje over.

De Gouden Engel is een stellingmolen in Koedijk, 70 meter ten zuidoosten van de vroegere grondzeiler De Koe, die in april 1930 is gesloopt. De molen is als korenmolen ingericht, met 1 koppel stenen op een halfzolder, zoals gebruikelijk in Noord-Holland. Bij de molen staat een maalderij uit 1866, een knechtswoning uit 1871 en een koolboet uit 1891 voor de opslag van sluitkool. Op de bovenverdieping van de molenschuur heeft de Historische Vereniging Koedijk een permanente tentoonstelling ingericht. Noord-Holland telt nog 153 molens en in Alkmaar zijn dat er, met De Gouden Engel erbij, dertien. Daarmee verdient Alkmaar het predikaat ‘molenstad van Nederland’. De naam van de molen is ontleend aan het traditionele Koedijker Sinterklaasfeest, het Gouden Engelfeest, dat op 31 december werd gevierd. Waarschijnlijk is de naam ontleend aan het schenken van een houten kerkje, waarbij de jaarwedde voor de pastoor werd uitbetaald in ‘Gouden Engelsen’, in de late Middeleeuwen een geliefd betaalmiddel.

Het Noordhollandsch Kanaal loopt van Amsterdam-Noord, via  Purmerend en Alkmaar naar Den Helder. Het Noordhollandsch Kanaal is gegraven in het begin van de 19e eeuw in opdracht van koning Willem I. In het begin van de 19e eeuw verzandden de vaargeulen in de Zuiderzee. Amsterdam werd met grote schepen onbereikbaar. Een enorm project moest de oplossing bieden: een kanaal van Amsterdam naar Den Helder. Er werd gegraven met paarden en handbaggermachine, maar het grootste deel met de schop. De opgegraven bagger werd gebruikt voor het naastgelegen jaagpad. Door dit kanaal konden de zware oorlogsschepen en Oost-Indiëvaarders via Den Helder Amsterdam bereiken. Maar in 1876 werd het Noordzeekanaal geopend, een veel kortere verbinding van IJmuiden naar Amsterdam. Zo verloor het Noordhollandsch Kanaal zijn functie.

De Eendracht is de laatst overgebleven stenen poldermolen in Noord-Holland. Hij bemaalde tot 1931 de polder; daarna werd deze taak overgenomen door het elektrisch gemaal naast de molen. Het is een in 1771 gebouwde poldermolen, een ronde stenen molen van het type grondzeiler met een Oudhollands wiekenkruis. In de loop der jaren is de polder grotendeels bebouwd, en de molen bevindt zich nu aan de rand van de woonwijk Bergerhof. Na jarenlange stilstand is de Eendrachtsmolen in de jaren zeventig van de 20e eeuw draaivaardig gemaakt. In 2000 is hij maalvaardig gerestaureerd. Daartoe zijn de waterlopen weer hersteld en is een houten scheprad in de molen geplaatst.