Trage Tocht Netersel – Op verkenning langs de Beerze

De wandeling is geplaatst in de wandelgids van Gegarandeerd Onregelmatig Wandelen in de Kempen en de Peel. Rutger Burgers en Rob Wolfs maakten deze gids die in het voorjaar van 2022 is uitgekomen. Al snel na de lancering leverde de route problemen op. Door herinrichting van het beekdal van de Grote Beerze was een groot gedeelte van het beekdal afgesloten. Een alternatief voor de route volgde maar ook ten noorden van Netersel stonden de graafmachines al klaar om landbouwgrond om te zetten in nieuwe natuur. Goed voor de natuur, niet goed voor de Trage Tocht Netersel, en de route werd afgesloten. Na een bericht van het Waterschap de Dommel dat de werkzaamheden waren afgerond, ging ik met Rutger Burgers op pad om in het veld te bekijken of we weer een volwaardige route konden maken.

Routemaker en bedenker van de wandeling Rob Wolfs omschrijft zijn route als volgt: ‘We maken een prachtige gevarieerde wandeling in de Brabantse Kempen tussen Netersel en Westelbeers. Netersel is een klein dorp met rondom weilanden en velden voor landbouw, veeteelt en boomkwekerij. Aan het begin van de wandeling lopen we over graspaden langs sloten tussen de velden. En dan komen we in het natuurgebied de Neterselse Heide. Eerst nog even door het bos, maar dan vervolgt de route over uitgestrekte, soms sterk vergraste, droge heidevelden. Geen horizonvervuiling en hier en daar zien we ook natte heide met vennetjes. De Spreeuwelse Heide is allang geen heide meer, maar bos. We volgen de onverharde paden op de rand van bos en boerenland. Door het bos lopen we in de richting van Westelbeers, waar we eerst in een omtrekkende beweging oversteken naar het Dal van de Groote Beerze. Hier vallen we met onze neus in de boter: over smalle paadjes volgen we de oevers van de nu weer kronkelende beek. Bij Westelbeers kruisen we de weg waar een fraaie oude witte Mariakapel uit de 17e eeuw staat. We vervolgen onze tocht langs de Groote Beerze en het Westelbeersche Broek, een mooi beekdallandschap met de afwisseling van hooilandjes, houtwallen en bosjes. Ook hier mag de beek weer lustig kronkelen, het waterpeil is verhoogd en er zijn overstromingsvlaktes. Maar we volgen de beek ook in zijn oude, rechtgetrokken staat over smalle paadjes door het natuurgebied De Grijze Steen, een gebied dat op de overgang van arme hei naar voedselrijk beekdal ligt. Ten slotte lopen we door de hoofdstraat Netersel weer binnen met nog een enkele, meestal gemoderniseerde, langgevelboerderij. Goede wandelschoenen zijn op de vele graspaden, smalle en soms modderige paden een vereiste.’

Ik haal Rutger op bij station Tilburg en samen rijden we naar het zuiden richting Netersel. Donkere wolken boven Tilburg zorgen voor een fikse regenbui. De ruitenwissers doen hun werk en soms is de hoogste stand nodig om zicht te houden op de weg. ‘Welkom in Brabant’, is mijn gebruikelijk openingszin als ik met Rutger in Brabant wandel. Hij kijkt even bedenkelijk en stelt al snel voor om eerst toch maar een kop koffie te gaan drinken ergens op weg naar Netersel. Alles blijkt echter gesloten, ook op het Brabantse platteland lopen de dorpen verder leeg en is er op dit moment nog geen horeca open. Inmiddels is het droog en trekt de wandeling richting Neterselse Heide. De routebeschrijving wordt ter hand genomen en samen gaan we op pad over het eerste gedeelte van de route langs brede sloten, door open velden en langs bomenkwekerijen.

We lopen door open velden die zo kenmerkend zijn voor het landschap in Brabant. Door ruilverkaveling zijn brede sloten gegraven en afscheidingen tussen weiland en akkerland in de vorm van struwelen, bosschages en bomenlanen zijn verdwenen. Gevolg is een wat kaal landschap, weidser maar niet altijd mooier. Grote schuren geven aan dat de intensieve veehouderij zoals op zoveel plekken in Brabant het landschap bepaalt. In de verte lange eikenlanen richting bos- en heidegebieden. De herfstkleuren variëren van groen tot bruin en oranje. De lange eikenlaan waar eerst de route langs liep, is nu onbegaanbaar. Op een groot landbouwgebied is hier de rijke toplaag afgegraven. Pioniersplanten hebben bezit genomen van het nu veel nattere gebied en richting Neterselse Heide is zelfs een grote waterplas ontstaan. De lange eikenlaan is een waterlaan geworden.

Rutger en ik passen de route aan. Tegelijkertijd kletsen we bij en zoals Rutger het noemt ‘mogen we een dagje buiten spelen’. Wandelen is niet alleen genieten van de natuur en het buiten zijn. Wandelen is bijpraten en een ongedwongen manier om een gesprek te voeren. Vaak gaat dit beter dan in een andere en meer gedwongen manier. We wandelen weer op de oorspronkelijk route en doorkruisen de weidse en mysterieuze heide. We evalueren de totstandkoming van de gids die wij samen met Rob Wolfs hebben gemaakt. Naar ieders tevredenheid hebben we een mooie wandelgids Wandelen in de Meierij gemaakt. Plannen voor de presentatie worden doorgesproken en ideeën voor verspreiding van de gids borrelen naar boven.

Op rand van bos en boerenland lopen we richting de Grote Beerze. De route gaat via een bospad naar de kronkelende beek. Een bordje Eigen Terrein geeft al argwaan en omgeduwde bomen barricaderen het pad. Maar we geven niet zomaar op. Het pad kronkelt langs de meanderende beek en via twee houten bruggen passeren we de beek. Samen op de bruggetjes lopen lijkt onverantwoord gezien de krakkemikkige staat. Een voor een lopen we zo rustig mogelijk over de houten bruggen. De argwaan neemt nog meer toe. Moeten we de route wel voortzetten? Aangekomen op een open veld is grasafval opgehoopt om het pad af te sluiten. Honderd meter verder zien we al bordjes staan met Verboden Toegang, Eigen Terrein en Verboden voor Wandelaars. Hier houdt het echt op. Onduidelijk is de reden van dit alles. Een boer op een tractor zwaait in de verte dat we niet verder mogen en hij wijst op de weg terug. We twijfelen, doorlopen of over de akker snel naar de asfaltweg? Ik overweeg nog om in Brabants dialect een gesprek met de boer aan te gaan. Maar met de houding van hem lijkt dit geen kans van slagen te hebben. Er zit niets anders op dan via dezelfde weg, langs de kronkels van de Beerze, over de riskante houten bruggen en via de oorspronkelijke route ruim twee kilometer terug te lopen en de route weer op te pakken. De twijfel over een mooi Trage Tocht Netersel neemt toe.

Bij de Witte Mariakapel pikken we de op de oorspronkelijk route weer op. De kapel staat bij de Groote Beerze waar vroeger een oude oversteekplaats over de beek in de weg van Diessen naar Hapert was. De Mariakapel is gewijd aan Onze-Lieve-Vrouw van Scherpenheuvel en is een rijksmonument. In 1637 werd er hier een stenen kapel gebouwd, getuige de achterwand van de kapel waarin het bouwjaar is ingemetseld. Waarschijnlijk is dit gebeurd naar aanleiding van de pestepidemie die de Beerzen zwaar trof. Toen is ook de traditie van de Beerse bedevaart naar Scherpenheuvel begonnen. Via een klaphek lopen we langs de prachtige beek de Grote Beerze. Natte graslanden rechts, de beek links. Een mooi landschap met bosstroken, oevers met uitbundig riet en het kabbelende water van de beek.

Waterschap De Dommel heeft het beekdal van de Groote Beerze opnieuw ingericht. Hiermee wordt verdroging van het gebied tegengegaan, wordt kwetsbare natuur versterkt en wateroverlast beperkt. Gevolg is wel dat de paden compleet anders liggen dan ruim een jaar geleden. In de voorstudie hebben we al naar alternatieven gekeken en kwamen tot twee varianten. Eens kijken of dit gaat lukken, de voorkeur ligt bij paden en bruggen over de beek. Er zijn drie nieuwe voetgangersbruggen over de Groote Beerze geplaatst. Het vormde het sluitstuk van de herinrichting waarbij ook voordes voor paarden en nieuwe paden naar de bruggen zijn aangelegd. De eerste variant valt al snel af, weer wat kilometers erbij. Ik kijk Rutger aan en hij mij, de kilometers gaan al tellen. We zeggen het niet tegen elkaar maar beide weten we dat het zo is: wat pijn in de beentjes en onderrug.

We worden door de herinrichting beloond met prachtige paden langs de beek. De Grote Beerze is richting Netersel voorzien van prachtige kronkels. Het pareltje glinstert nu nog meer. Over een passage over de stuw lopen we langs de andere kant weer terug en na een aangelegde paddenpoel zien we voor ons de oorspronkelijke route naar beginpunt Netersel. Voldaan en moe keren we terug naar Netersel waar de horeca nu wel open is. In een Brabantse café waar de inwoners het weekend vieren, genieten we van een glas bier en lekkere bitterballen. Het was een hele zoektocht met tegenslagen, teleurstellingen, vallen en opstaan en kansen pakken. Eigenlijk is wandelen zoals het leven zelf, alleen vandaag met goed gezelschap en een mooi decor in Brabant. Met als resultaat een nieuwe route voor Trage Tocht Netersel die snel op Wandelzoekpagina zal verschijnen.