Trage Tocht Mariëndaal – Wandelen naar de Groene Bedstee, een prachtige berceau

Rob Wolfs, de routemaker van deze wandeling, omschrijft het als volgt: ‘We maken een mooie lijnwandeling van station Wolfheze naar station Arnhem. Ingeklemd tussen het spoor en de weg tussen Arnhem en Ede ligt hier een prachtig glooiend landschap met verrassende uitzichten. Sporen van de geschiedenis zijn op de landgoederen Lichtenbeek, Boschveld en Mariëndaal nog duidelijk herkenbaar in een oude weg, een theekoepel of een sprengenbeek. Maar bovenal is het genieten van de rust en van de vele onverharde bospaden en de fraaie eiken- en beukenlanen. Landgoed Mariëndaal ligt op de flank van de stuwwal en wordt doorsneden door een erosiedal, waardoor het landschap hier flink geaccidenteerd is. Van oudsher waren er op Mariëndaal bronnen, die werden uitgegraven tot sprengenbeken om watermolens aan te drijven. Voorbij de spreng is rond 1865 een berceau geplant, die ook wel de ‘Groene Bedstee’ wordt genoemd. Een berceau is een pad waarlangs aan weerszijden bomen staan, die aan de bovenzijde met elkaar verbonden zijn. Zo is als het ware een tunnel ontstaan.’

De natuur is nu op zijn mooist, overal groen en vochtig, zodat alles in volle glorie te zien is. Prachtige beukenlanen, groene weides, reeën in de verte, graanvelden, licht glooiende hellingen met grazende koeien en als uitsmijter de prachtige berceau. Zo moet een wandeling zijn.

Waarschijnlijk is de omgeving van Wolfheze al van voor het jaar 800 bewoond geweest. Zo zijn er zo’n twintig grafheuvels gevonden. In het gebied dat nu Laag-Wolfheze of Wolfhezerheide genoemd wordt werd aan het eind van de 19e eeuw de fundamenten van een elfde-eeuws kerkje ontdekt. In 1845 werd Station Wolfheze aangelegd, waarop het jaar erop de Wolfhezerweg werd aangelegd door baron van Brakell, die de eigenaar was van de landerijen van Groot-Wolfheze en die een betere verbinding wilde voor het goederenvervoer dan de schaapsdrift die er tot dan toe liep. Rond het station ontstond bebouwing van wat nu Wolfheze is.

In Arnhem, vlakbij Oosterbeek, zijn de zusters Trappistinnen deze begraafplaats begonnen. In de schaduw van hun abdij Koningsoord veranderen de voormalige maisakkers in een prachtig natuurgebied waar iedereen, ongeacht afkomst of geloof, zich midden in de natuur kan laten begraven. De combinatie van natuurbegraafplaats verbonden met een klooster is een primeur voor Europa. Het sluit aan bij de spiritualiteit van de Cisterciënzers, waar de zusters Trappistinnen van Abdij Koningsoord deel van uitmaken. Het is een eeuwenoude kloosterorde die zich toelegt op stilte en gebed, arbeid en een sobere levensstijl in nauwe verbinding met de natuur. Natuurbegraafplaats Koningsakker is mede bedoeld om de abdij financieel te ondersteunen.

Het gebied van Lichtenbeek en Boschveld was al vroeg bewoond getuige de aanwezigheid van drie grafheuvels uit de Bronstijd, één hiervan ligt op Lichtenbeek. De naam Lichtenbeek verwijst naar een spreng op het aan de andere kant van de Amsterdamseweg gelegen landgoed Vijverberg. De Vijverberg vormde vroeger een eenheid met Lichtenbeek, maar behoort nu tot Warnsborn. Warnsborn, Lichtenbeek, Boschveld en Vijverberg behoorden oorspronkelijk tot de landerijen van het voormalige klooster Mariënborg, dat in 1580 werd opgeheven. Rond 1650 werden de goederen verkocht tot zelfstandige buitens. Lichtenbeek bestaat voor ruim twee derde uit bos, de rest is weiland en akkerland. Het bos bevat loof- en naaldbomen, waaronder veel uitheemse bomen als douglasspar, Japanse lork en Amerikaanse zilverspar. Van de bossen profiteren veel vogelsoorten, zoals de bonte vliegenvanger en de fluiter maar ook de havik broedt hier.

Mariëndaal is een historische buitenplaats gelegen tussen Oosterbeek en Arnhem. Mariëndaal bevindt zich op de zuidelijke helling van de Veluwse stuwwal ten noordwesten van Arnhem. Het landschap heeft grote hoogteverschillen en omvat een groen coulisselandschap. In het gebied ontspringt de Klingelbeek of Slijpbeek. In het hoger gelegen deel van het dal stelde Wijnand van Arnhem grond ter beschikking waarop in 1392 het Augustijnenklooster Domus Fontis Beatae Mariae werd gesticht. In het Nederlands heette dit klooster eerst Mariënborn en later Mariëndaal. Het hoofdgebouw is in 1735 gebouwd door Johan Brantsen en in 1791 door vererving in eigendom gekomen van burgemeester mr. J.N. van Eck. In 1857 is het gebouw ingrijpend verbouwd en vergroot tot het huidige landhuis.

Het pand maakt onderdeel uit van een Rijksmonumentencomplex. Dit complex omvat naast het hoofdgebouw nog 16 onderdelen. Ook boerderij Diependal die tegenwoordig in gebruik is als theehuis annex zorgboerderij Klein Mariëndaal maakt hier onderdeel van uit. Deze boerderij is gebouwd in de tweede helft van de 19de eeuw. Drie onderdelen van het complex, een theekoepel, een dienstwoning en een tweetal toegangskolommen zijn gelegen aan de andere zijde van de Schelmseweg op het tegenwoordige landgoed Boschveld.

Een berceau of loofgang is een pad waarbij aan beide zijden heggen staan, die aan de bovenzijde met elkaar zijn verbonden, zodat een soort tunnel ontstaat. Berceaus stammen uit de tijd dat het voor gegoede dames mode was er zo blank mogelijk uit te zien om zich te onderscheiden van werkende mensen die, doordat ze veel in de buitenlucht kwamen, een getaande huidskleur hadden. In zo’n berceau kon men buiten wandelen en toch uit de zon blijven. Op verschillende plaatsen zijn nog berceaus aanwezig, zoals in de Prinsentuin in de stad Groningen, op het landgoed De Braak in Paterswolde, bij kasteel Eijsden in Eijsden, Kasteel De Wildenborch in Vorden en op het Oosterbeekse landgoed Mariëndaal de 300 meter lange beukengang genaamd de Groene Bedstee.

Een bijzonder in het oog springend object op landgoed Mariëndaal is de Groene bedstee. Een fraaie berceau van beuk die in 1856 op dit park in Engelse landschapsstijl werd aangelegd. De berceau heeft een totale lengte van ruim 300 m en werd vroeger door de dames van het landgoed gebruikt. Hier konden zij hun wandelingetje maken in de schaduw van het bladerdak, waardoor hun huid mooi blank bleef. Dat was destijds een teken van welvaart. Midden in de bedstee, op de kruising, staat bij een bankje een lindeboom. Deze boom staat symbool voor de liefde. In de berceau nestelen veel vogels als winterkoning en fitis. Van iets eerder dan de berceau dateren de beukenlanen die tussen 1820 en 1840 tussen weilanden werden aangelegd.

Het huidige stationsgebouw is het vierde station op die plaats. Dit gebouw, naar ontwerp van Ben van Berkel, werd in 2015 opgeleverd. Na de sloop van het oude station, eind 2007, kon een geheel nieuw station worden gebouwd. Uitgezonderd van de sloop werd het koepelvormige entreegebouwtje aan de noordzijde van het station, de Sonsbeekentree. Dit laatste overblijfsel van het station van Schelling werd in 2010 verplaatst naar Park Presikhaaf om daar dienst te doen als theehuis. Op 4 oktober 2012 wonnen de perronkappen en de passerelles van het vernieuwde station de Nationale Staalprijs in de categorie utiliteitsbouw en in 2017 won Arnhem Centraal de German Design Award 2018 in de categorie stedelijke ruimte en infrastructuur.