Ik maakte vandaag een prachtige en gevarieerde wandeling met Marianne in de Kampina. In Noord-Brabant is de afgelopen eeuw ontzettend veel veranderd. Maar zoals het gebied rond de Kampina en de Oisterwijkse Vennen er nu uitziet, zo moet het er vroeger uitgezien hebben. Zoals de tekst in het lied ‘Het leven is goed’ het mooi weergeeft: ‘De bossen, de vennen, de purperen hei, ‘n Dorp dat past in je hand, De Peel de Kempen en de Meiereij, M’n heerlijke Brabantse land’. Het is Brabant zoals het ooit was. Behalve uitgestrekte heidevelden, op zich al uniek in de drukke driehoek Tilburg-Eindhoven-Den Bosch, wandel je door kleinschalige gebiedjes aan de flanken van de heide. Kleine weilandjes, infiltratieveldjes en beekjes wisselen elkaar af met daarbij de voor dit gebied kenmerkende vennen ten zuiden van Oisterwijk. Meeuwven, Belversven, Palingven en Winkelsven, allemaal pareltjes die na de natte periode nu weer goed zijn aangevuld. Met de lange lanen, de witte Hoeve Kampina en het kerkpad richting Boxtel maakt dit deze wandeling tot een echte topper. Oja, dat vergeet ik nog, bijna geheel onverhard, komt dat zien, komt dan zien.

Routemaker en bedenker Rob Wolfs over deze route: ‘We maken tussen Boxtel en Oisterwijk een prachtige wandeling rond het uitgestrekte natuurgebied Kampina. De route start bij een parkeerplaats langs het dal van de Beerze. We hebben hier mooi uitzicht over de kronkelende beek en op de natte grasvlakte waar steeds meer verschillende vogels zijn te zien. Langs de rand van een dicht moerasbos lopen we in de richting van het Winkelsven, waar we in de lente worden getrakteerd op fraaie kikkerconcerten. Op onze tocht over de Kampina komen we nog langs het Belversven, het Palingven en het Meeuwenven. Bij het gehucht Roond genieten we even van het Brabantse coulisselandschap met een paar mooie langgevelboerderijen. Over een Kerkenpad vervolgt de route naar de open vlakte met weidse uitzichten. Op het laatste deel wandelen we weer door een verruigd boerenlandschap, we passeren de Beerze nog een keer en langs de rand van het beekdal met zicht op oude hooilanden keren we terug naar de parkeerplaats.’

De beek begint in landgoed Baest, waar de Grote Beerze en de Kleine Beerze samenstromen. Vervolgens stroomt de beek ten noorden van het landgoed door het gebied Baest/Kattelaars Broek, langs Spoordonk, door het gebied Dal van de Beerze en de Kampina naar Lennisheuvel waar de Beerze Smalwater gaat heten. De naam Beerze werd al in 1545 gebruikt door keizer Karel V. De herkomst van de naam is onzeker. Het kan verwijzen naar beer, dat in het Middelnederlands ‘modder’ betekent, het kan ook zijn afgeleid van berne, bron, of barne, branden. Barne verwijst dan naar de aanwezigheid van veen of turf, dat vroeger dienst deed als brandstof voor de kachel. Het veen werd gevormd in de laaggelegen gebieden rond de beek. De Beerze loopt voor een groot deel door natuurgebieden en heeft dan ook op veel plaatsen haar oude meanderende loop behouden.

De betekenis van ‘Winkel’ is ‘hoek’ of ‘scheiding’, het gebied ligt op de historische grens van meerdere gemeenten. Het Winkelsven is zeer waardevol door zijn ligging op de overgang van het hooggelegen heidegebied naar het Beerzedal. Dit ven werd door zowel regenwater, grondwater als beekwater gevoed, waardoor onder andere het beschermde vleesetende plantje zonnedauw er voorkomt. Door zijn uitgestrektheid is het ook van zeer groot belang voor vogels, insecten en andere fauna.

Het natuurgebied bestaat uit bos, heide en beekdalen en is sinds 1929 grotendeels eigendom van de Vereniging Natuurmonumenten. De naam verwijst,in het Latijn, naar de Kempen. Centraal ligt de grote Kampinase Heide met talrijke vennen zoals het Belversven. Meer beschut, in de noordoosthoek van het gebied, liggen de Huisvennen en de Zandbergsvennen, die bijzonder rijk zijn aan libellensoorten. De heide is hier en daar venig en kent bijzondere soorten als lavendelheide. Vooral aan de noordzijde en de oostzijde liggen uitgestrekte aangeplante dennenbossen. Er lopen twee beken door de Kampina, de Beerze en de Rosep, meanderend door het gebied. Dankzij de inspanningen van Pieter van Tienhoven, van 1907 tot 1953 penningmeester van de Vereniging Natuurmonumenten, zijn zij voor de golf van ruilverkaveling en kanalisaties gespaard gebleven, waar het natuurschoon langs zoveel andere beken ten onder aan is gegaan.

Vanaf 1600 liepen de bewoners van landbouwenclave Balsvoort hier élke zondag door weer en wind over dit pad om naar de kerkdienst in Boxtel te gaan. Het was een route van ongeveer vijf kilometer en werd later dan ook omgedoopt tot Kerkpad.

De Rosep is een zogenoemde laaglandbeek. Het is de enige beek in Nederland die van de bron tot het eind door Nederland stroomt’. De naam ‘Rosep’ is mogelijk afgeleid van Roesop, ‘Roest-er-op’, wat duidt op het ijzerhoudende kwelwater van de beek. Vanaf 2013 is men begonnen met het herstellen van het beekdal van de Rosep met als doel het verkijgen van een betere waterkwaliteit, een kronkelende, natuurlijke beek en een groter leefgebied voor vissen.

Op deze plek stonden ooit vijf boerderijen. Samen vormden ze de landbouwenclave Balsvoort. De oude schrijfwijze van Balsvoort was ‘Baensffoert’, wat blijkt uit geschriften van1312. ‘Voort’ komt van ‘voorde’, een door waardbare plaats in een beek. Vroeger was zo’n plek onmisbaar voor bewoners om een beek veilig te kunnen oversteken met het vee. Rond de gebouwen lagen akkers, poelen en houtwallen, die je nog steeds in het landschap kunt zien.

Het Belversven is een stroomdalven dat ligt in de noordwesthoek van de Kampina, een van de vele vennen ten zuiden van Oisterwijk. Het Belversven heeft heel lang als visvijver dienst gedaan. Om die reden werd voedselrijk water van de Rosep ingelaten. Op een oude kaart is te zien dat rond 1850 het Belversven nog over een grote breedte met de Rosep verbonden was. Waarschijnlijk waren de beek en het ven alleen bij lagere waterstanden van elkaar gescheiden. In de jaren twintig en dertig van de twintigste eeuw werd er in het Belversven gezwommen, onder andere door de tijdelijke bewoners van het vakantieoord Morgenrood, dat iets verder naar het westen langs de Scheibaan stond. Tot ongenoegen van de notabelen van Oisterwijk werd er ook ‘gemengd’ gezwommen. In de jaren 2005 en 2006 is het Belversven uitgebaggerd. Daarnaast is op de oevers veel bos gekapt, is er wilgenstruweel verwijderd en zijn er stuwen geplaatst om het waterpeil te beheersen. De maatregelen waren gericht op toename van het aantal soorten libellen en planten.

Op oude kaarten kun je in dit gebied nog een historische padenstructuur ontdekken. Candidus ten Brink kocht hier in 1847 namelijk heidegebied om er een houtplantage van te maken. Voor het aan- en afvoeren van de bomen, liet hij rechte paden aanleggen, zodat het makkelijker was om in percelen te werken. Candidus was een zeer gelovig man en hij gaf de grotere paden 0f dreven de naam van heilige vrouwen: Melanie, Maria en Niana (Anna).

Het huidige huis ziet er bijna net zo uit als het eerste huis, dat in 1944 door de Duitsers werd vernietigd. Vlak na de Tweede Wereldoorlog werd het huis herbouwd voor de toenmalige boswachter Van Ham. Bijna 50 jaar lang diende het als boswachterswoning. Halverwege de jaren negentig ging de boerderij in de verhuur. In 2008 is het in erfpacht verkocht. Dit houdt in dat de grond nog steeds in eigendom is van Natuurmonumenten.