Trage Tocht Grave
Wandelen door het Raamdal
Kenmerken
Lengte: 17 kilometer
Start- en eindpunt: Busstation Grave
Landschap: Vestingstad, landgoed en boerenland
De oude zandwegen die de plaats Grave met de dichtbij gelegen plaats Escharen verbindt, zijn juweeltjes. Ze liggen ten noorden en ten zuiden van het Raamdal en zijn omzoomd met oude knotwilgen en nat gebied. Daartussen ligt op de rand van de Beerse Overlaat het landgoed Tongelaar. De Beerse Overlaat was een immens groot overstroomgebied van de Maas. Bij hoge waterstanden van de rivier reikte het water tot hier. De Broekwielen getuigen nog van waar ooit de Maas stroomde. En landgoed Tongelaar met het mooie kasteel is de overgang naar de hogere zandgronden die ten zuiden van het gebied liggen. Het was een toevluchtsoord en veilige plek voor de landeigenaren wanneer het Maaswater ging stijgen. Hier maken vele dassen nu gebruik van, ook voor dit diertje is het een veilige hoger plek op de zandgronden. Tongelaar is dan ook een ‘dassenwalhalla’ en langs de onverharde wegen zie je op meerdere het graafwerk van dit diertje rond een dassenburcht. Op het landgoed zie je veel afwisseling in bos, natte gronden en weilanden, kleinschalig en intiem. Dwars hier doorheen stroomt de Graafsche Raam. De beek is onlangs flink aangepakt en breder gemaakt. Er zijn waterbuffers gemaakt waar het water instroomt bij hogere waterstanden. Dit alles maakt dit gebied tot een prachtig wandelgebied en de Trage Tocht Grave leidt je hier dwars doorheen. De onlangs opgeknapte Maurikkapel en de resten van de Peel-Raamstelling in de vorm van enkele bunkers zijn extraatjes onderweg. De wandeling is een aanrader in het Brabantse wandelland.
Bedenker Rob Wolfs over de wandeling: ‘We maken vanuit het Brabantse vestingstadje Grave een mooie wandeling door het boerenland, afgewisseld met verrassende stukjes natuur. De route gaat door het centrum naar de Maas. Na het dorp Escharen met enkele fraaie langgevelboerderijen lopen we over lange brede onverharde paden tussen de Brabantse velden. Dan komen we op het idyllisch gelegen landgoed Tongelaar met z’n 15e eeuwse kasteel. Ook hier zien we mooie boerderijen en een bijzonder bakhuisje. Over eikenlanen verlaten we het landgoed op weg naar het begrazingsgebied de Maurik en het Langven, een bijzonder stukje natuur middenin het boerenland. Hierna vervolgt de tocht enkele kilometers lang langs de Graafsche Raam en het mooie Raamdal met natuurlijke oevers en moerassige randen. Ook in Grave volgen we steeds de rand van het water terug naar het busstation.
Grave
Grave is prachtig gelegen aan de Maas op een militair strategische plek. Hierdoor is er in de loop der eeuwen vaak strijd geleverd rondom het vestingstadje. Het wordt zelfs wel de meest belegerde vesting van Brabant genoemd. De eeuwenoude vestingstad heeft een authentiek centrum met vele rijksmonumenten zoals fraaie gerestaureerde panden. De gebroeders van Cuijk wisten al van deze strategische plek toen ze in 1145 hier een kasteel lieten bouwen. Het werd echter pas een echte vesting toen Jan I, heer van het Land van Cuijk en de stad Grave, aan het eind van de twaalfde eeuw de stad een stenen omwalling gaf. Aan het eind van de negentiende eeuw was het hele idee van een vesting militair achterhaald. Tussen 1874 en 1914 werd de vesting Grave daarom ontmanteld. In het stadje met ronde plattegrond zie je nog tal van historische woonhuizen, enkele kerken, overblijfselen van de militaire activiteiten en de Maaskade.
Graafse Raam
De Graafse Raam is een brede waterloop die nog langs Escharen en Grave stroomt, waar ze deel uitmaakte van de voormalige verdedigingsgordel. De beek speelt bijvoorbeeld een belangrijke cultuurhistorische rol vanwege de Peel-Raamstelling. In 2009 werd begonnen met het beekherstel van 13,4 km van het dal van Lage Raam en Graafse Raam. De beek wordt meer zichtbaar gemaakt en krijgt een meer natuurlijke inrichting te geven. Je vindt er afwisselend gemengd bos, weiden, akkers, struwelen, rietvelden en enkele vijvers.
Landgoed Tongelaar
Het Landgoed Tongelaar ligt ten zuiden van Gassel. De 248 hectare wordt begrensd door de Ottersgraaf en de lage Raam. Het omvat bosopstanden, weiden, akkers, laanbeplantingen, houtwallen, boerderijen en het laatmiddeleeuws kasteel Tongelaar. Tongelaar is een eeuwenoud landgoed op rivierklei. Het is in het verleden door de Maas opgebouwd en draagt daar nog de sporen van. Het overgrote deel bestaat uit kleinschalig cultuurland fraai gemoduleerd door strepen bos, lanen en houwallenwaar al heel lang de das voor komt. Kasteel Tongelaar heeft altijd in een heel rijk bebost landschap gelegen, totdat in 1825 de Beerse Overlaat werd verbreed en veel eeuwenoude eikenbomen en heggen zijn geruimd. Sindsdien ziet het gebied er uit zoals nu. Veel bos is aan het begin van de 19e eeuw gerooid. Dit was nodig om het systeem van de ‘Beerse Overlaat’ te laten functioneren. Om het benedenstroomse gebied, met de stad ’s Hertogenbosch, te vrijwaren van overstromingen werd het bovenstroomse deel op geofferd. Een verlaagd dijkgedeelte gaf de Maas in het winterhalfjaar de gelegenheid het daarachter liggende land onder water te zetten. Boerderijen werden op terpen geplaatst om droge voeten te houden
Kasteel Tongelaar
Kasteel Tongelaar is een kasteel ten noorden van Mill en ten zuiden van Gassel. Reeds in de 9e eeuw lag hier een mottekasteel, dat onder meer diende om dekking te zoeken tegen de Noormannen. Aangezien deze locatie behoorde tot het stroomgebied van de Maas, was het er erg moerassig. Later kwam het in bezit van de heren van het Land van Cuijk, en in 1282 gaf Jan I van Cuijk het in leen aan Graaf Floris V van Holland met het recht om er soldaten in te kwartieren. In 1978 kwam het kasteel, inclusief het omliggende landgoed, aan de stichting Het Brabants Landschap. Het oudste deel van het huidige kasteel is een vroeg-15e-eeuwse vierkante poorttoren, die onder het dak een lijst heeft met elkaar doorsnijdende boogjes.
Maurikkapel
Rond 1995 had een inwoner van buurtschap De Maurik leukemie. Hij is daar later goed van genezen, en opperde in de buurtschap het idee om uit dankbaarheid daarvoor een Mariakapel te willen realiseren. In 2007 is daarom aan de Kammerbergweg met hulp van de hele buurtschap een Mariakapel gebouwd, die de naam Maurikkapel heeft gekregen. De kapel is op 26 mei 2007 officieel en feestelijk ingezegend. Het Mariakapelletje in de Maurik werd op zaterdagavond 20 juni 2020 behoorlijk door brand verwoest. Oorzaak is onbekend, maar de politie sloot brandstichting niet uit. de De Maurikkapel was en is het daarna weer snel gerestaureerd.
Broekse Wielen
De Broekse Wielen bestaan uit een aantal grotere en kleinere wielen ten zuiden van Escharen. Het gebied ligt in een oud stroomdal van de Maas. De wielen zijn waarschijnlijk in het jaar 1661 ontstaan als gevolg van dijkdoorbraken. Dat jaar waren er tijdens de winterperiode overstromingen, zware ijsgang en stormen in het Land van Cuijk. De ringdijk die de dorpen Escharen en Gassel moest gaan beschermen tegen dit water vanuit de Graafsche Raam en de Maas, werd daarna in 1664 aangelegd. De plassen zijn dan ook van groot belang voor de voortplanting van kikkers, padden, salamanders en allerlei inheemse met uitsterven bedreigde vissoorten en vele soorten ongewervelde waterdieren zoals libellen.
Escharen
Het kerkdorp is gelegen ten zuiden van het vestingstadje Grave op hoger gelegen esgronden, waaraan het misschien zijn naam ontleent. Escharen kon zich nooit goed ontwikkelen aangezien het veel te lijden heeft gehad van de belegeringen van de stad Grave. In het dorp staat de Sint-Lambertuskerk, een eenbeukige neogotische kerk met geveltoren. Verder wordt het dorp opgesierd met enkele 19e-eeuwse boerderijen. In de volksmond wordt Escharen Esteren genoemd.