Trage Tocht Berg en Dal – Wandelen langs de hoogtepunten van het Rijk van Nijmegen

De wandeling is met recht de topper en mooiste wandeling uit de gids Wandelen in het Rijk van Nijmegen. De bosrijke omgeving van Berg en Dal met daarbij de glooiende open hellingen aan noord- en zuidkant maken dit gebied tot een walhalla voor de wandelaar. Het is genieten vanaf de eerste tot de laatste kilometer. Met soms venijnige klimmetjes is deze wandeling ook nog eens uitdagend, de beloning zijn de mooie vergezichten en de verrassende dalen rond het Filosofendal. Een ware topper op wandelgebied.

De Duivelsberg is een heuvel en natuurreservaat in de gemeente Berg en Dal aan de grens met Duitsland. De 75,9 meter hoge heuvel is gelegen op de stuwwal ten oosten van Nijmegen, tussen Berg en Dal, Beek en de Nederlands-Duitse grens. Het natuurgebied De Duivelsberg is voornamelijk begroeid met loofbomen, vooral met de tamme kastanje. De heuvel behoorde tot 1949 tot het Duitse dorpje Wyler in de gemeente Kranenburg. De Duitse naam Wylerberg is afgeleid van de naam van dit dorp. Vanaf de berg heeft men een goed uitzicht over de ‘De Duffelt’, de Duitse streek tussen Nijmegen en Kleef. De naam Duivelsberg zou afgeleid zijn van ‘Duffelsberg’.

De Elysese velden is een aanduiding uit de Oud-Griekse godsdienst, die in latere tijden een verscheidenheid aan betekenissen zou krijgen. Elysion was de verblijfplaats van de gelukzaligen, een soort hemel. De Avenue des Champs-Élysées, de zeer beroemde laan in het centrum van Parijs die van de Place de la Concorde in een rechte lijn naar de Arc de Triomphe leidt, is naar de Elysese velden genoemd: het Franse, mannelijke woord champ betekent simpelweg veld.

Van de Heerlijkheid Beek sijpelen uit de stuwwal verschillende beken. Deze Heerlijkheid Beek is een natuurgebied in de buurt van Berg en Dal dat beheerd wordt door stichting Het Geldersch Landschap. Het beslaat een heuvelachtig gebied dat onderdeel vormt van de stuwwal rond Nijmegen. Het landschap bestaat uit bebossing in de hoger gelegen delen en weilanden in de lagere gedeelten die ook wel de Elyzeese velden worden genoemd.

Het dorp ligt tussen de stuwwal de Nederrijnse Heuvelrug van het Rijk van Nijmegen en de Ooijpolder. Door de overvloed aan helder water uit de bronnen die ontspringen aan de stuwwal is Beek van de 19e tot ver in de 20e eeuw een dorp van wasserijen geweest voor de rijke burgerij van Nijmegen. Hiervan getuigen nog de witte wasboerderijtjes alsmede enkele spoelputten.

De spoelput in de Elzen in Beek is rond 1910 gebouwd door Maatschappij Mooi-Nederland, een organisatie die de terreinen op en rond de Sterrenberg beheerde. De put is tot 1940 intensief in bedrijf geweest en daarna in verval geraakt. In 2001 is de put gerestaureerd door Stichting Platform Toerisme Ubbergen in het kader van het project Water Werkt. In de beginjaren werd de put gebruikt door vier gezinnen: wasserij Jan Arts, wasserij Bart van Baal, wasserij Toon Arts en wasserij Theo Leenders. Omdat ook veel mensen uit de omgeving hier hun was kwamen spoelen, moest men op maandagmorgen vaak in de rij staan.

De Romeinen groeven door de stuwwal een kaarsrecht, medersdiepe geul, een aquaduct. Je kunt hier ook nog de opgeworpen aarde aan weerszijden zien die is opgeworpen. Hier op 80 meter boven NAP is voor het hele aquaduct ongeveer 300.000 kubieke meter grond verplaatst. De functie van het Louise dal in het waterleidngsysteem is niet zeker. Het lijkt logisch dat de Romeinen hiermee een korte route wilden graven tussen het Kerstendal en de Broerdijk. Maar het kan ook zijn dat de geul bedoeld was om bronnen aan te boren, en dat het water juist de andere kant op stroomde.

Het Groesbeekse ligt op de stuwwal van Nijmegen op ongeveer 80 meter boven de zeespiegel. Het bos is aangeplant voor de productie van hout. Het gevolg was een eentonig productiebos,. Kaarsrechte wegen en voornamelijk naaldbomen bepaalden het beeld. Nu probeert men meer dood hout, open plekken en meer loofbomen zoals eik, beuk en lijsterbes te introduceren.

Landgoed Holthurnsche Hof bij Berg en Dal heette vroeger de Holdeurn en onder die naam kennen archeologen het ook. Tussen 1938 en 1942 is bij opgravingen op het terrein, zo’n twintig hectare groot, een Romeinse potten- en pannenbakkerij gevonden en kwamen er een grote hoeveelheid Romeinse dakpannen en aardewerk naar boven. De opschriften van het bij opgravingen gevonden aardewerk bewijzen de Romeinse oorsprong. De leem werd in de de buurt gevonden, het hout voor de ovens ook.