De wandeling is geplaatst in de wandelgids van Gegarandeerd Onregelmatig ‘De mooiste kasteelwandelingen in Gelderland’. Het moet gezegd, je moet enig voorstellingsvermogen hebben om het Huis Scherpenzeel als kasteel te zien. Maar het is prachtig gelegen in een landschapspark dat de moeite waard is om doorheen te wandelen. Het Huis Scherpenzeel kleurden vanmorgen prachtig in het licht en daarbij is de wandeling over het landgoed Scherpenzeel zeer de moeite waard. De kronkelende Lunterse Beek, een kleinschalig landschap waar wel boerenbedrijven zijn gelegen maar die het oorspronkelijk landschap nog nagenoeg heel hebben gelaten. Over de Liniedijk langs het Valleikanaal met de overblijfselen van de Grebbelinie, overal zeer veel groen, grazende koeien en blérende schapen. Hierna veel halfopen landschappen waar je weliswaar verhard loopt maar waar bijna geen verkeer is en rust en ruimte de baas zijn. Net voor je Scherpenzeel binnenloopt wandel je nog over een oud kerkepad. Een wandeling die door de verscheidenheid zeer de moeite waard is.

Routemaker en bedenker Rob Wolfs over deze route: ‘In een landschapspark in het centrum van het dorp Scherpenzeel staat Huis Scherpenzeel met bijbehorende poortwoning en koetshuis. Dit oorspronkelijk versterkte huis dateert uit de middeleeuwen, uit de tijd dat er tussen de hertog van Gelre en de bisschop van Utrecht regelmatig strubbelingen voorkwamen. Het huidige witgepleisterde huis bestaat uit twee beuken met elk een zadeldak en trapgevel, wat het bouwwerk een symmetrisch karakter geeft. Het geheel is omgeven door een gracht en voorzien van een toegangsbrug. In de achtergevel bevindt is nog de veertiende-eeuwse toren te herkennen, waarmee de bouw van het kasteel begon. Scherpenzeel, strategisch gelegen op de grens van Gelre en het Sticht, werd in de loop der eeuwen herhaaldelijk heen en weer geslingerd tussen Utrecht en Gelderland. Vanaf de dertiende of veertiende eeuw was huis Scherpenzeel eigendom van de familie Van Scherpenzeel. Na 1636 waren respectievelijk de families Westerholt, Van Naamen en Royaards eigenaar.’

Toen lang geleden in Nederland nog sprake was van verschillende staatjes met aan het hoofd bisschoppen, graven, hertogen en landheren, probeerden zij hun macht te vergroten door het veroveren van grond. Onderlinge twisten en oorlogen kwamen dan ook vaak voor en er werden daarom versterkingen en verdedigingswerken gebouwd. Vermoedelijk was dat ook het geval op de Veluwe, in het grensgebied van de toenmalige regio’s ‘het Sticht’,nu de huidige provincie Utrecht, en ‘Gelre’, nu de provincie Gelderland. Er werden daarom in die grensgebieden burchten en kastelen gebouwd, die konden dienen als veilige plek. Van de naam Scherpenzeel, toen ‘Scarpenzele’ bijvoorbeeld, wordt verondersteld dat er naast een nederzetting een versterkt huis moet zijn geweest. Het laatste deel van het woord ‘zeel’ is afgeleid van ‘zale’ of ‘sale’, dat zaal of huis betekent. Het eerste deel ‘scherpen’ kan een aanduiding zijn van de aanwezigheid van staketsels ofwel een rij scherpe palen. Het zou in dit geval dus kunnen gaan om een versterkt huis omgeven door een rij palen, het prototype dus van een oude burcht of kasteel.

In de 14e eeuw stond op de plaats van het huidige Huis Scherpenzeel al een versterkt huis. Dat was eigendom van de familie Van Scherpenzeel. Halverwege de 19e eeuw kreeg het huis zijn huidige vorm: een niet al te groot, symmetrisch en sierlijk geheel: voor- en achtergevel hebben enkele kolommen, gedekt met tinnen; de zijgevels hebben elk twee trapgevels. Het huis, het koetshuis en het poorthuis liggen in een park van circa zes hectare dat in 1859 werd ingericht in de Engelse landschapsstijl door S.A. van Lunteren. Het is jarenlang het gemeentehuis van Scherpenzeel geweest. Hierna werd het op 27 september 2005 het huis Scherpenzeel met bijbehorend park, poortgebouw en koetshuis in erfpacht over aan de Stichting Vrienden der Geldersche Kasteelen gegeven. Geldersche Kasteelen heeft op zich genomen het huis Scherpenzeel deels, en het park geheel voor publiek toegankelijk te houden.

De naam Valleikanaal is ontleend aan de Gelderse Vallei, waar het kanaal in noordelijke richting doorheen stroomt. Het kanaal voert het water af van diezelfde vallei en moet wateroverlast voorkomen. Het Valleikanaal in zijn huidige vorm werd aangelegd in de periode 1935-1941 in het kader van de werkverschaffing. Dit was deels ter versterking van de Grebbelinie, deels ter verbetering van de afwatering van de Gelderse Vallei. Delen van het kanaal bestaan echter al veel langer.

De Post van Lambalgen is onderdeel van de Grebbelinie en bestond in 1793 uit verschillende kanon opstellingen, verhogingen in de vestingwal voor infanterie, een lunet achter de beek en een stenen toren. De in 1940 gebouwde kazematten herinneren aan de gevechten tegen het Duitse leger.

De beek wordt gevoed door een groot aantal andere beken, waaronder de Overwoudse, Nederwoudse en Fliertse beek. Het in 1935-1941 gegraven Valleikanaal volgt over een lengte van 5 km de vroegere loop van de Lunterse Beek. De Lunterse Beek behoort tot de ecologische hoofdstructuur tussen de Veluwe en de Utrechtse Heuvelrug. Als onderdeel van de herinrichting hiervan is in 2002 een zestal vistrappen aangelegd. Ook is de beek op enkele plekken omgelegd zodat hij weer door zijn oorspronkelijke bedding stroomt. In de jaren ’50 is de beek namelijk op enkele plekken verlegd om een snellere afwatering van de Gelderse Vallei te bewerkstelligen.

Het landgoed ligt rondom het dorp Scherpenzeel en is een oud familiebezit van circa 1000 ha in het zuiden van de Gelderse Vallei, bestaande uit landbouwgronden, bossen, en natuurterreinen. Tot het landgoed behoren monumentale boerderijen met voor het landgoed kenmerkende blauwwitte luiken, dienstwoningen, beheerderswoningen, schaapskooien, een oude schietbaan en een 18e-eeuws toegangshek. In 2001 hebben de gezamenlijke eigenaren de Stichting Landgoed Scherpenzeel gevormd. In stichtingsverband wordt het land goed beheerd, in samenwerking met de pachters, de rentmeester, de terreinbeheerder en een vrijwilligersgroep. Daarbij is de uitdrukkelijke doelstelling om het Scherpenzeelse natuur-, cultuur- en landschapsschoon in stand te houden.

De Roffelaarskade is een komkering, dat is een dijk, kade of hoger liggende terreinstrook die als scheiding tussen inundatiekommen diende. De verdedigingswal is onderdeel van de Grebbelinie. Tussen 1742 en 1745 is de aarden wal als verdedigingswerk aangelegd. De huidige kade is ongeveer 1000 meter lang. De oorspronkelijke lengte was ca. 1600 meter. Het complex is zeldzaam omdat het een nog vrijwel compleet bestaand voorbeeld is van een 18e eeuws verdedigingswerk in de Grebbelinie. De kade werd aangelegd in 1745. Tegenwoordig trekt vooral een fraai aangelegde vistrap bij de sluis de aandacht. Mede door initiatieven van het Waterschap gaat het Valleikanaal een steeds belangrijker rol spelen in de ecologische structuur.

Door een contact van Meta Daniëls, bestuurslid van de Stichting Landgoed Scherpenzeel, met het Ministerie van LNV, is in 2005 het initiatief genomen tot een project “Kunst op het platteland”. Het project “Kunst op het platteland” heeft een vervolg gekregen onder de naam “Platteland Anders”. Jaarlijks worden een aantal tijdelijke kunstwerken geplaatst, elke keer met een ander thema, eveneens gemaakt door de dorpsbewoners.