Trage Tocht Lexmond – Wandelen langs de uiterwaarden van de Lek

Het mooie van wandelen vind ik dat je op plekken komt waar je anders niet kunt komen, noch met de auto of fiets. Het zijn bijzondere plekjes die nog afgeschermd zijn van de drukte en waar de natuur de baas is. Trage Tocht Lexmond is bij uitstek een voorbeeld van een wandeling waar je tal van deze plekjes tegenkomt. Over de Rijskade loop je de natuur in, over smalle stroken langs sloten. De mooiste knotwilgen sieren de paden en om de paar honderd meter telkens weer een andere inkijk op de graslanden. Het aantal weidevogels is ontelbaar, uitgestrekte graslanden volgen en rietlanden in de Zouweboezem. Kort loop je door buurtschap Achthoven waarna je dicht langs de Lek loopt, wederom alleen te bereiken met de benenwagen. Je hebt een prachtig uitzicht over het water en naar de overkant waar je de kerktoren van Jaarsveld ziet. Het rondje keert weer terug naar Polder Achthoven met nieuwsgierige koeien en een boer die zijn zoontje leert hoe je gras zaait. Een oer-Hollandse wandeling met erg veel rust en veel natuurschoon in het polderland.

Routemaker en bedenker Rutger Burgers over deze route: ‘In de uiterste zuidwesthoek van Utrecht wandelen we een mooie ronde door ultiem Hollands polderland en genieten we ruim drie kilometer van een schitterend struinpad langs de Lek. Maar let wel: het is een avontuurlijke tocht met ruige paden, waarbij je over hoge hekken en krakkemikkige overstapjes moet klimmen. Als je dit ongemak voor lief neemt heb je een heerlijke dag. Al snel loop je de onverharde Rijskade op. Het pad is getooid met fraai uitlopende wilgen. Kijk op de kaart en zie de vele smalle landjes en slootjes haaks op de kade. Dit herinnert aan de cope-ontginning die we in de Hollands-Utrechtse waarden veel zien. De Zouweboezem is een mooie mix van rietvelden, grasland en water. De grootste broedkolonie purperreigers heeft hier haar domein. Maar ook moerasvogels als de zwarte stern en de snor kun je zien en horen. En niet te vergeten de bruine kiekendief. We wandelen langs eendenkooi De Zouwe en bereiken via de Boezemweg de uiterwaarden van de Lek. Het wandelen over het zomerdijkje -en naar keuze over de strandjes- is onovertroffen. Aan de overkant van de rivier zie je de kerktoren van Jaarsveld. Neem aan het eind van het struinpad even een kijkje bij Kasteel Achthoven aan het water. Een enthousiaste bouwer gaat hier uit zijn dak en bouwt er zijn droomkasteel op schaal 1:10. En na hoogwater begint hij als het moet opnieuw. Voor het vervolg van de tocht ga je even terug de polder in. Voorbij de boomgaarden pik je de Rijskade weer op, terug richting Lexmond.’

Lexmond is ontstaan aan de mond van de Laak, een riviertje dat rond 1000 de Zederik verbond met de Lek. Het woord Lexmond betekent dan ook ‘monding van de Laak’ en niet zozeer ‘monding van de Lek’. Lexmond is ontstaan in de oostzijde van het uitgestrekte Hollandveen, op de plaats waar het veenstroompje de Laak in de rivier de Lek uitmondde. In de tweede helft van de 12e of begin van de 13e eeuw verplaatste de Lek haar loop en spoelde Lexmond weg. Iets zuidelijker werden de kerk en het dorp herbouwd.

De Zouweboezem is een in de 14e eeuw gegraven boezemgebied dat diende als opvang van het overtollige water uit de omliggende polders. Het gebied bestaat uit open water, riet- en zeggemoerassen, wilgengrienden en elzenbroekbos. Het gebied wordt ook wel het kleinste ‘Belangrijke Vogelgebied’ van Nederland genoemd, met als voornaamste broedvogel de Purperreiger. Het werd gebruikt als productieperceel voor rietdekkers. Deze gebruikten de rietvelden om de typische boerendaken mee te maken. De molens op de Zederikkade pompten het polderwater het gebied in waardoor het onder water kwam te staan. Het is nu een moerasgebied waar de natuur de baas is. Het heeft dan ook de beschermingsstatus Natura 2000 gekregen.

De Vlietmolen is een wipmolen aan de Zederikkade in Lexmond. Hij is gebouwd ten behoeve van de bemaling van de polder Lakerveld. De molen bemaalde deze samen met de Bonkmolen en de verdwenen Lekkersche Molen’ en de eveneens verdwenen ‘Rode of Overtogtmolen’. De Vlietmolen is tot 1986 in bedrijf geweest. Jan van Wijk was de laatste molenaar in dienst van de polder en heeft deze taak meer dan 60 jaar volgehouden.

Het buurtschap Achthoven waarvan de naam waarschijnlijk betrekking heeft op het aantal hoeven dat in de gelijknamige polder stond. De term hoeve werd in de tijd van de ontginning van deze polder gebruikt als een maat. Achthoven heeft drie boerderijen met de status van rijksmonument, waaronder De Witte Swaen.

De uiterwaarden vormen een relatief klein gebied aan de Lek en liggen ten noordoosten van het gehucht Sluis bij Ameide. De uiterwaarden bestaan uit een kruidenrijk  grasland dat richting de rivier hoger gelegen is. Er liggen bloemrijke graslanden, wilgenbosjes en meidoornhagen die zich tot aan de rivier de Lek uitstrekken. Een aantal jaren geleden stond de mais hier nog manshoog en rukten de maisakkers op langs de rivier. Daardoor dreigden kenmerkende plantensoorten van het stroomdalgrasland voorgoed te verdwijnen. Het Zuid-Hollands Landschap heeft gelukkig verschillende landbouwpercelen in de Achthovense Uiterwaarden kunnen aankopen, die worden omgevormd tot natuurgebied. Nu al groeien daar zeldzame plantensoorten als rode bremraap, veldsalie en groot streepzaad.

Polder Achthoven ligt tussen Lexmond en Ameide en bestaat uit vochtige graslanden ruige graslanden, bossen en een enkele griend. Het Zuid-Hollands Landschap heeft de afgelopen jaren veel percelen afgegraven. Daardoor groeien er nu bijzondere soorten in de graslanden, zoals moeraskartelblad, brede orchis, rietorchis en vleeskleurige orchis. In de langgerekte stroken bos zit een eendenkooi verstopt, waar vroeger wilde eenden werden gevangen. Overal zie je oude knotwilgen en het gebied is rijk aan vogels zoals gekraagde roodstaart, havik, boomvalk en boomkruiper.